Την εποχή που τα ιταλικά στρατεύματα αποβιβάζονταν στο λιμάνι της Αυλώνας και καταλάμβαναν την πόλη με την ενδοχώρα της, ο Εσάτ Πασάς βρισκόταν περικυκλωμένος στο Δυρράχιο από Αλβανούς στασιαστές
Αιτία...
της πολιορκίας υπήρξε το νέο επαναστατικό κίνημα των Αλβανών, το οποίο αναζωπυρώθηκε στα μέσα Νοεμβρίου και επιδίωκε την ανατροπή του Εσάτ και την ανάληψη της εξουσίας της χώρας από τους εκπροσώπους του.
Όπως αναφέρει ο Ευάγγελος Σήτος στο πόνημά του, «Το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα στον ημερήσιο αθηναϊκό Τύπο την εποχή του Εθνικού Διχασμού 1914-1917», ονέος κύκλος αναταραχών στην κεντρική Αλβανία προσέλκυσε αμέσως την προσοχή της ελληνικής κυβέρνησης, κυρίως λόγω της σχέσης της με τον Αλβανό πρωθυπουργό, ενώ προξένησε ιδιαίτερη αίσθηση και στον ελληνικό Τύπο, ο οποίος παρακολουθούσε με έντονο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στη γειτονική χώρα. Από τις εξεταζόμενες εφημερίδες, οι περισσότερες ασχολούνταν κατά βάση με την καταγραφή των ειδήσεων, ωστόσο υπήρχαν ορισμένες που αναζητούσαν μέσα από τα δημοσιεύματά τους και τους υποκινητές της εξέγερσης, καθώς επίσης και τα βαθύτερα κίνητρα των επαναστατών. Χαρακτηριστικό είναι πάντως ότι στο θέμα αυτό όλες κατέληγαν στο ίδιο συμπέρασμα: θεωρούσαν ως υπεύθυνους για την αλβανική επανάσταση τους Νεότουρκους και τους Αυστριακούς, οι οποίοι με την εκδίωξη του Εσάτ απέβλεπαν στην ανάκτηση του ελέγχου της κεντρικής και βόρειας Αλβανίας, αλλά και στην απομάκρυνση της πιθανότητας διαμελισμού της χώρας από τους ξένους εταίρους του Αλβανού πρωθυπουργού.
Ενώ, λοιπόν, οι επαναστάτες πολιορκούσαν ασφυκτικά τη φρουρά του Δυρραχίου, ο Εσάτ Πασάς αναγκάστηκε στα τέλη Δεκεμβρίου του 1914 να ζητήσει βοήθεια από την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Σερβία. Οι Ιταλοί προθυμοποιήθηκαν να συνδράμουν τον Αλβανό ηγέτη με όπλα, όμως ο αριθμός που του παρέδωσαν δεν ήταν ικανός για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους στασιαστές. Η ελληνική κυβέρνηση από την πλευρά της, έπειτα από συνεχείς τηλεγραφικές εκκλήσεις του Δυρραχίου προς την Αθήνα για αποστολή βοήθειας, έδωσε εντολή να πλεύσει στην αλβανική πρωτεύουσα το πολεμικό πλοίο «Έλλη» με το πρόσχημα να προστατέψει τους Έλληνες που ζούσαν εκεί. Η είδηση της αποστολής του ελληνικού καταδρομικού στο Δυρράχιο χαροποίησε -όπως ήταν επόμενο- τον Εσάτ, ωστόσο ενόχλησε ιδιαίτερα τη Ρώμη, η οποία έσπευσε να διαμαρτυρηθεί στην ελληνική κυβέρνηση για την πρωτοβουλία της αυτή. Μεγαλύτερες, όμως, σε ένταση και διάρκεια και από την ιταλική κυβέρνηση ήταν οι αντιδράσεις του ιταλικού Τύπου. Η πλειοψηφία των εφημερίδων, αφιερώνοντας στις στήλες τους εκτενή σχόλια για την «Έλλη», εξέφραζαν την οργή τους για το ελληνική ενέργεια και επιτίθεντο με σφοδρότητα κατά της ελληνικής κυβέρνησης, τονίζοντας ότι η Ελλάδα δεν έχει κανένα δικαίωμα να επέμβει στην Αλβανία και ότι ο κατάπλους του καταδρομικού της στο Δυρράχιο είναι αδικαιολόγητος. Σχετικά με την επιχειρηματολογία που πρόβαλλε ο ιταλικός Τύπος, προκειμένου να υποστηρίξει το αυθαίρετο και ανεξήγητο της παρουσίας της «Έλλης» στην αλβανική πρωτεύουσα, διαφωτιστικό είναι το ακόλουθο άρθρο της «Τριμπούνα»:
«Η είδησις της αποστολής της Έλλης εις το Δυρράχιον δικαίως κατέπληξε τους ιταλικούς πολιτικούς κύκλους, διερωτωμένους υπό τινός ποτέ ιδιαιτέρου συμφέροντος παρωρμήθη η Ελληνική Κυβέρνησις να προβή εις τοιούτον διάβημα. Εκ πρώτης όψεως απεκλείετο και δικαίως ως απαράδεκτον οιονδήποτε συμφέρον πολιτικής φύσεως όπερ η ελληνική κυβέρνησις ουδαμώς δύναται να προβολή επί του τμήματος εκείνου της Αλβανίας, διότι μη μετασχούσα η Ελλάς της Λονδινείου συνδιασκέψεως, ουδέ συνεργασθείσα υπέρ του Αλβανικού συντάγματος, ουδέν έχει καθήκον ουδέ δικαίωμα να παρίσταται εις Δυρράχιον, ουδέ αλλαχού της Αλβανίας, όπως εγγυηθή είτε εξασφάλιση την διατήρησιν των αποφασισθέντων. Τοιούτον δικαίωμα είτε υποχρέωσις αφορά πλήρως μόνον την Ιταλάαν μεταξύ των ουδετέρων κρατών ως υπογράψασαν την Αονδίνειον Συνδιάσκεψιν. Αποκλεισμένου ούτω ως απαραδέκτου του συμφέροντος πολιτικού χαρακτήρος δεν υπολχίπετο ειμή η δικαιολογία της προστασίας των Ελλήνων του Δυρραχίου. Πλην παρατηρείται ότι οι Έλληνες του Δυρραχίου δεν ανέρχονται ούτε εις μιαν δεκάδα και ότι δια τοσούτους είτε πλειοτέρους η Ελλάς ηδύνατο να εφησυχάση προ της προσφερθείσης προστασίας ως και δια τας ετέρας ξένας αποικίας εκ μέρους των ιταλικών πο?χμικών των παρόντων εις Δυρράχιον…
Όπως αναφέρει ο Ευάγγελος Σήτος στο πόνημά του, «Το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα στον ημερήσιο αθηναϊκό Τύπο την εποχή του Εθνικού Διχασμού 1914-1917», ονέος κύκλος αναταραχών στην κεντρική Αλβανία προσέλκυσε αμέσως την προσοχή της ελληνικής κυβέρνησης, κυρίως λόγω της σχέσης της με τον Αλβανό πρωθυπουργό, ενώ προξένησε ιδιαίτερη αίσθηση και στον ελληνικό Τύπο, ο οποίος παρακολουθούσε με έντονο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στη γειτονική χώρα. Από τις εξεταζόμενες εφημερίδες, οι περισσότερες ασχολούνταν κατά βάση με την καταγραφή των ειδήσεων, ωστόσο υπήρχαν ορισμένες που αναζητούσαν μέσα από τα δημοσιεύματά τους και τους υποκινητές της εξέγερσης, καθώς επίσης και τα βαθύτερα κίνητρα των επαναστατών. Χαρακτηριστικό είναι πάντως ότι στο θέμα αυτό όλες κατέληγαν στο ίδιο συμπέρασμα: θεωρούσαν ως υπεύθυνους για την αλβανική επανάσταση τους Νεότουρκους και τους Αυστριακούς, οι οποίοι με την εκδίωξη του Εσάτ απέβλεπαν στην ανάκτηση του ελέγχου της κεντρικής και βόρειας Αλβανίας, αλλά και στην απομάκρυνση της πιθανότητας διαμελισμού της χώρας από τους ξένους εταίρους του Αλβανού πρωθυπουργού.
Ενώ, λοιπόν, οι επαναστάτες πολιορκούσαν ασφυκτικά τη φρουρά του Δυρραχίου, ο Εσάτ Πασάς αναγκάστηκε στα τέλη Δεκεμβρίου του 1914 να ζητήσει βοήθεια από την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Σερβία. Οι Ιταλοί προθυμοποιήθηκαν να συνδράμουν τον Αλβανό ηγέτη με όπλα, όμως ο αριθμός που του παρέδωσαν δεν ήταν ικανός για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους στασιαστές. Η ελληνική κυβέρνηση από την πλευρά της, έπειτα από συνεχείς τηλεγραφικές εκκλήσεις του Δυρραχίου προς την Αθήνα για αποστολή βοήθειας, έδωσε εντολή να πλεύσει στην αλβανική πρωτεύουσα το πολεμικό πλοίο «Έλλη» με το πρόσχημα να προστατέψει τους Έλληνες που ζούσαν εκεί. Η είδηση της αποστολής του ελληνικού καταδρομικού στο Δυρράχιο χαροποίησε -όπως ήταν επόμενο- τον Εσάτ, ωστόσο ενόχλησε ιδιαίτερα τη Ρώμη, η οποία έσπευσε να διαμαρτυρηθεί στην ελληνική κυβέρνηση για την πρωτοβουλία της αυτή. Μεγαλύτερες, όμως, σε ένταση και διάρκεια και από την ιταλική κυβέρνηση ήταν οι αντιδράσεις του ιταλικού Τύπου. Η πλειοψηφία των εφημερίδων, αφιερώνοντας στις στήλες τους εκτενή σχόλια για την «Έλλη», εξέφραζαν την οργή τους για το ελληνική ενέργεια και επιτίθεντο με σφοδρότητα κατά της ελληνικής κυβέρνησης, τονίζοντας ότι η Ελλάδα δεν έχει κανένα δικαίωμα να επέμβει στην Αλβανία και ότι ο κατάπλους του καταδρομικού της στο Δυρράχιο είναι αδικαιολόγητος. Σχετικά με την επιχειρηματολογία που πρόβαλλε ο ιταλικός Τύπος, προκειμένου να υποστηρίξει το αυθαίρετο και ανεξήγητο της παρουσίας της «Έλλης» στην αλβανική πρωτεύουσα, διαφωτιστικό είναι το ακόλουθο άρθρο της «Τριμπούνα»:
«Η είδησις της αποστολής της Έλλης εις το Δυρράχιον δικαίως κατέπληξε τους ιταλικούς πολιτικούς κύκλους, διερωτωμένους υπό τινός ποτέ ιδιαιτέρου συμφέροντος παρωρμήθη η Ελληνική Κυβέρνησις να προβή εις τοιούτον διάβημα. Εκ πρώτης όψεως απεκλείετο και δικαίως ως απαράδεκτον οιονδήποτε συμφέρον πολιτικής φύσεως όπερ η ελληνική κυβέρνησις ουδαμώς δύναται να προβολή επί του τμήματος εκείνου της Αλβανίας, διότι μη μετασχούσα η Ελλάς της Λονδινείου συνδιασκέψεως, ουδέ συνεργασθείσα υπέρ του Αλβανικού συντάγματος, ουδέν έχει καθήκον ουδέ δικαίωμα να παρίσταται εις Δυρράχιον, ουδέ αλλαχού της Αλβανίας, όπως εγγυηθή είτε εξασφάλιση την διατήρησιν των αποφασισθέντων. Τοιούτον δικαίωμα είτε υποχρέωσις αφορά πλήρως μόνον την Ιταλάαν μεταξύ των ουδετέρων κρατών ως υπογράψασαν την Αονδίνειον Συνδιάσκεψιν. Αποκλεισμένου ούτω ως απαραδέκτου του συμφέροντος πολιτικού χαρακτήρος δεν υπολχίπετο ειμή η δικαιολογία της προστασίας των Ελλήνων του Δυρραχίου. Πλην παρατηρείται ότι οι Έλληνες του Δυρραχίου δεν ανέρχονται ούτε εις μιαν δεκάδα και ότι δια τοσούτους είτε πλειοτέρους η Ελλάς ηδύνατο να εφησυχάση προ της προσφερθείσης προστασίας ως και δια τας ετέρας ξένας αποικίας εκ μέρους των ιταλικών πο?χμικών των παρόντων εις Δυρράχιον…
Η ελληνική κυβέρνηση, βλέποντας την αναστάτωση που προκάλεσε στη γείτονα χώρα η παρουσία της «Έλλης» στο Δυρράχιο, επιχείρησε να καθησυχάσει τη Ρώμη, εκδίδοντας ανακοίνωση, στην οποία υπογράμμιζε ότι η αποστολή του πολεμικού πλοίου «δεν αποβλέπει εις τίποτε άλλο, παρά μόνον εις την παραλαβήν και προστασίαν των ορθοδόξων Ελλήνων εν περιπτώσει κινδύνου εκ της ενδεχομένης εισβολής των επαναστατών», επισήμαινε δε ότι για την ενέργεια αυτή είχαν δοθεί επαρκείς εξηγήσεις και στις Μεγάλες Δυνάμεις. Κατά παρόμοιο τρόπο ενήργησε με τη σειρά του και ο Έλληνας πρέσβης στη Ρώμη, Λάμπρος Κορομηλάς, ο οποίος, με δηλώσεις του στην «Τριμπούνα», εξέφρασε την έκπληξή του για τα υπερβολικά και άδικα σχόλια των ιταλικών εφημερίδων και διευκρίνισε ότι «το καταδρομικό μας εστάλη εκεί τη αιτήσει της Ελληνικής Πρεσβείας Δυρραχίου, με σκοπόν να προσφέρη καταφύγιον εν περιπτώσει κινδύνου ή ανάγκης, εις τους υπηκόους Έλληνας της πόλεως οίτινες θα επεθύμουν να επιβιβασθούν. Ουδείς άλλος λόγος δεν προκάλεσε την αποστολήν του» τόνιζε. Πέρα, όμως, από τις επεξηγητικές δηλώσεις των κυβερνητικών εκπροσώπων, η πολεμική του ιταλικού Τύπου κατά της ελληνικής ενέργειας επέφερε και την κινητοποίηση των ελληνικών εφημερίδων -βενιζελικών και αντιβενιζελικών- οι οποίες έσπευσαν άμεσα να πάρουν θέση, τόσο για την αποστολή της «Έλλης» στο Δυρράχιο όσο και για τη εχθρική στάση των δημοσιογραφικών οργάνων της Ιταλίας.
Η Πατρίς, ευθυγραμμιζόμενη στο θέμα αυτό πλήρως με την κυβερνητική ανακοίνωση, υποστήριζε ότι η παρουσία του ελληνικού καταδρομικού έξω από το Δυρράχιο υπαγορεύθηκε από φιλανθρωπικούς λόγους και απέβλεπε στην προστασία της πολυάριθμης ελληνικής κοινότητας του Δυρραχίου, η οποία, λόγω της εκτεταμένης αναρχίας στην ευρύτερη περιοχή, βρισκόταν σε μεγάλο κίνδυνο. Ανέφερε σχετικά σε κύριο άρθρο της: Το υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως ληφθέν μέτρον αποστολής πολεμικού εις τα ύδατα του Δυρραχίου αποτελεί πράξιν στοιχειώδους ανθρωπισμού και φιλανθρωπίας (…). Εις το Δυρράχιον ταύτην την στιγμήν υπάρχουν 350 οικογένειαι Ελληνορθοδόξων Αλβανών (εννοεί Έλληνες με αλβανική υπηκοότητα) και 35 Ελλήνων υπηκόων. Εκτός αυτών υπάρχει Έλλην Μητροπολίτης και Ελληνικά σχολεία. Εχρειάζετο άραγε σοβαρότερος λόγος δια να δικαιολογήση το υπό της ελληνικής κυβερνήσεως λήφθέν μέτρον προνοίας, όταν ολόκληρος η Αλβανία σήμερον αναρχήται, ο εν Δυρράχιω δε πρεσβευτής της Ιταλίας έσπευσεν ήδη να επιβιβασθή ενός των ορμούντων εκεί ιταλακών πολεμικών; διερωτόταν ο συντάκτης της.
Σε ό,τι αφορά τις αντιδράσεις του ιταλικού Τύπου για την αποστολή της «Έλλης» στο Δυρράχιο, η Πατρίς τις αντιμετώπιζε με μειωτική διάθεση, υποστηρίζοντας ότι «εφόσον αι κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων ανεγνώρισαν την ενέργειαν ταύτην της ελληνικής κυβέρνησης ως επιβληθείσαν υπό των περιστάσεων, αι κρίσεις και τα σχόλια του ανεύθυνου Τύπου δεν αξίζει να αποτελούν θέμα συζητήσεως». Επιπλέον η εφημερίδα^ σε μια προσπάθεια να υποβαθμίσει περαιτέρω τη σημασία των ιταλικών δημοσιευμάτων που στρέφονταν κατά της ελληνικής πρωτοβουλίας, τα απέδιδε σε μικρή μερίδα εθνικοφρόνων Ιταλών, «οίτινες εξ ιδιοσυστασίας είναι υποχρεωμένοι να διαβλέπουν πολιτικούς κινδύνους εις πάσαν ενέργειαν τρίτων», ενώ αναφερόμενη και στα «δυσμενή σχόλια» της «Τριμπούνα», του ημιεπίσημου οργάνου της Ρώμης, η ίδια ισχυριζόταν ότι αυτά δεν εξέφραζαν τόσο τη στάση της επίσημης ιταλικής κυβέρνησης όσο την άποψη ορισμένων συντακτών της, οι οποίοι διαπνέονταν από έντονα ανθελληνικά αισθήματα.
INFOGNOMON
Η Πατρίς, ευθυγραμμιζόμενη στο θέμα αυτό πλήρως με την κυβερνητική ανακοίνωση, υποστήριζε ότι η παρουσία του ελληνικού καταδρομικού έξω από το Δυρράχιο υπαγορεύθηκε από φιλανθρωπικούς λόγους και απέβλεπε στην προστασία της πολυάριθμης ελληνικής κοινότητας του Δυρραχίου, η οποία, λόγω της εκτεταμένης αναρχίας στην ευρύτερη περιοχή, βρισκόταν σε μεγάλο κίνδυνο. Ανέφερε σχετικά σε κύριο άρθρο της: Το υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως ληφθέν μέτρον αποστολής πολεμικού εις τα ύδατα του Δυρραχίου αποτελεί πράξιν στοιχειώδους ανθρωπισμού και φιλανθρωπίας (…). Εις το Δυρράχιον ταύτην την στιγμήν υπάρχουν 350 οικογένειαι Ελληνορθοδόξων Αλβανών (εννοεί Έλληνες με αλβανική υπηκοότητα) και 35 Ελλήνων υπηκόων. Εκτός αυτών υπάρχει Έλλην Μητροπολίτης και Ελληνικά σχολεία. Εχρειάζετο άραγε σοβαρότερος λόγος δια να δικαιολογήση το υπό της ελληνικής κυβερνήσεως λήφθέν μέτρον προνοίας, όταν ολόκληρος η Αλβανία σήμερον αναρχήται, ο εν Δυρράχιω δε πρεσβευτής της Ιταλίας έσπευσεν ήδη να επιβιβασθή ενός των ορμούντων εκεί ιταλακών πολεμικών; διερωτόταν ο συντάκτης της.
Σε ό,τι αφορά τις αντιδράσεις του ιταλικού Τύπου για την αποστολή της «Έλλης» στο Δυρράχιο, η Πατρίς τις αντιμετώπιζε με μειωτική διάθεση, υποστηρίζοντας ότι «εφόσον αι κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων ανεγνώρισαν την ενέργειαν ταύτην της ελληνικής κυβέρνησης ως επιβληθείσαν υπό των περιστάσεων, αι κρίσεις και τα σχόλια του ανεύθυνου Τύπου δεν αξίζει να αποτελούν θέμα συζητήσεως». Επιπλέον η εφημερίδα^ σε μια προσπάθεια να υποβαθμίσει περαιτέρω τη σημασία των ιταλικών δημοσιευμάτων που στρέφονταν κατά της ελληνικής πρωτοβουλίας, τα απέδιδε σε μικρή μερίδα εθνικοφρόνων Ιταλών, «οίτινες εξ ιδιοσυστασίας είναι υποχρεωμένοι να διαβλέπουν πολιτικούς κινδύνους εις πάσαν ενέργειαν τρίτων», ενώ αναφερόμενη και στα «δυσμενή σχόλια» της «Τριμπούνα», του ημιεπίσημου οργάνου της Ρώμης, η ίδια ισχυριζόταν ότι αυτά δεν εξέφραζαν τόσο τη στάση της επίσημης ιταλικής κυβέρνησης όσο την άποψη ορισμένων συντακτών της, οι οποίοι διαπνέονταν από έντονα ανθελληνικά αισθήματα.
INFOGNOMON
