Κώστας Καπελίδης
Το εκλογικό αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών προκάλεσε ένα μεγάλο σοκ στο πολιτικό σύστημα της χώρας. Η εκλογική διαφορά της Νέας Δημοκρατίας με...
τον ΣΥΡΙΖΑ είναι πρωτόγνωρη για τα μεταπολιτευτικά δεδομένα (εκτός του 1974) της σύγχρονης ιστορίας της χώρας, όπως και πρωτόγνωρη είναι η αύξηση της εκλογικής δυναμικής ενός κυβερνώντος κόμματος με ταυτόχρονη συσχέτιση της πλήρους κατάρρευσης της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει η αύξηση πολιτικής δυναμικής του τρίτου σε σειρά κόμματος καθώς και η ιδεολογικοπολιτική διάσπαση των κομμάτων της Αριστεράς.
Γιατί όμως οδηγηθήκαμε σε μεγάλο βαθμό στις ανωτέρω σημασιολογικές διατυπώσεις;
Αρχικά, όσον αφορά το κυβερνών κόμμα οι λόγοι για τους οποίους επέτυχε τη συγκεκριμένη πολιτική ηγεμονία είναι οι εξής:
1) Η ΝΔ κυριάρχησε πλήρως σε επίπεδο στρατηγικής πολιτικής προτάσσοντας ένα συγκεκριμένο προγραμματικό πλαίσιο στρατηγικής επικοινωνίας το οποίο βασίστηκε σε μια διττή υπόσταση. Το πρώτο σκέλος αυτής ήταν το ξεκάθαρο προγραμματικό και κυβερνητικό πλάνο με ξεκάθαρες πολιτικές προτεραιότητες και προτάσεις. Το δεύτερο στάδιο της ανωτέρω υπόστασης βασίστηκε σε ένα πιο συναισθηματικό και εμπροσθοβαρές πολιτικό πλαίσιο γύρω από το συναισθηματικό φορτίο με κύριο μεταφορέα τον φόβο και τις περιπέτειες που θα ενθυλακώνεται γύρω από αυτόν σε ενδεχόμενη σύγκλιση ετερόκλιτων και προοδευτικών δυνάμεων του αριστερού και του κεντροαριστερού χώρου με ξεκάθαρη προγραμματική υστέρηση και έναν ίσως εφηβικό-πολιτικό μαξιμαλισμό και όχι με όρους της σημερινής εποχής με ισχυρή πολιτική πυκνότητά.
2) Αφήγημα σταθερότητας. Το συγκεκριμένο αφήγημα αποτέλεσε πυρηνικό και δομικό στοιχείο της στρατηγικής του κυβερνώντος κόμματος το οποίο είχε ως βασικούς άξονες του τομείς της οικονομίας της εθνικής ασφάλειας αλλά και την βελτίωση των μακροοικονομικών δεδομένων της οικονομίας όπως η προσέλκυση της επενδυτικής βαθμίδας
3) Αρχικώς αποκτηθέν πολιτικό κεφάλαιο. Αποτελεί κοινό τόπο ότι στον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης της χώρας ή ΝΔ δημιούργησε και εκκόλαψε ένα πολύ ισχυρό πολιτικό κεφάλαιο πρωτόγνωρο για τη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας διαχειριζόμενη αποτελεσματικά εξωγενείς, ανυπαίτιες και μη αναφορικές ετερόκλητες κρίσεις όπως η εισβολή στον Εβρο, η πρώτη φάση της πανδημίας και η πρώιμη αλλά και αποτελεσματική ανάδειξη του ψηφιακού κράτους
4) Πολύ ισχυρή επικοινωνιακή ηγεμονία έναντι των αντιπάλων. Η κυβέρνηση κλήθηκε να διαχειριστεί αρκετές κρίσεις τις οποίες σε μεγάλο βαθμό κατάφερε να τις δει χειριστεί επικοινωνιακά - έχοντας όμως και μια πολιτική και ουσιαστική βασιμότητα στο γεγονός αυτό - διαχωρίζοντας τες αυτές ως κρίσεις μη συστημικές και διαρθρωτικές για το πολιτικό σύστημα με κύριο στοιχείο αυτό την παγκόσμια και εξωγενής γέννηση τους και επικράτησής πχ ο κορονοϊος δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα η ή πληθωριστική κρίση άρα η οποία φθορά πολιτικού κεφαλαίου θα είχε έναν χαρακτήρα κοινωνικής ευθείας και όχι έναν χαρακτήρα αναφορικής και ειδικής αδυναμίας.
Έπειτα θα αναλυθεί συνοπτικά τα βασικά στοιχεία της στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ και τα δομικά λάθη αυτής που οδήγησαν στην συγκεκριμένη εκλογική κατάρρευση.
1) Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τεράστια δομική και θεσμική αδυναμία να μετεξελιχθεί πολιτικά και να απαγκιστρωθεί από το 3-4% το οποίο τον γαλούχησε πολιτικά με μια επίφαση προοδευτισμού, που στην ουσία της όμως δεν είχε και τόσο δυναμικά προοδευτικά εχέγγυα. Σίγουρα αποτελεί από την μία βέβαια την πολιτική του μήτρα από την άλλη όμως αυτή η μήτρα δεν έχει ισχυρούς κοινωνικοπολιτικούς συσχετισμούς σε μια εποχή κοινωνικής και πολιτικής κανονικότητας - και όχι εξωθεσμικών εκτροπών - αφού είναι αρκετά απομονωμένη από τους όρους του σύγχρονου ευρωπαϊκού θεσμικού και πολιτικού status quo.
2) Υπαρξιακό αφήγημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ εξυψώθηκε πολιτικά από το 2012 και έπειτα, τότε που το ΠΑΣΟΚ υπέστη τεράστια πολιτική φθορά και συρρίκνωση λόγω των μνημονιακών βαρών που σήκωσε . Σε εκείνη την περίοδο ο σύριζα είχε ένα πολύ ισχυρό υπαρξιακό αφήγημα το οποίο βασίστηκε σε δύο δομικά στοιχεία το πρώτο ήταν το αντισυστημικό μέτωπο το οποίο προέταξε και το δεύτερο ήταν η πρόθεση της ριζοσπαστικοποίησης του πολιτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Στη σημερινή εποχή όμως ένα κόμμα το οποίο θέλει να κυβερνήσει να αναζητά ακόμη τον πολιτικό μίτο της περασμένης δεκαετίας αναψιλαφώντας αναχρονιστικά αντισυστημικές κλωστές οδηγεί σε στρατηγικό και πολιτικό αδιέξοδο με ενδεχόμενες καταστροφικές συνέπειες.
3) Στρατηγική και επικοινωνιακή οκνηρία με μια βάση πολιτικής ρυπαρότητας. Έχει πολύ ενδιαφέρον κάποιος να παρακολουθήσει τη στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες εκλογές. Η συγκεκριμένη στρατηγική παρουσιάζει τεράστιες και δομικές ατέλειες οι οποίες σίγουρα δεν προσιδιάζουν με ένα κόμμα της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης της χώρας. Αρχικά σε επίπεδο προγραμματικής υπόστασης δεν υπήρχε καμία ειδική και αναφορική στόχευση σε βασικούς τομείς τόσο του κράτους όσο και της παραγωγικής διάρθρωσης της χώρας, ίσως υπήρχε μια δημοσιονομική πλειοδοσία με οικονομικούς όρους μιας άλλης εποχής η ενός άλλου κράτους.Επίσης, η τακτική της απόλυτης θεσμικής και πολιτικής επίθεσης στο κυβερνών κόμμα με όχι και ισχυρούς πολιτικούς όρους δεν λειτούργησε με αποκορύφωμα αυτών και τα προεκλογικά σποτς του ΣΥΡΙΖΑ (Πρώτη φορά που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα η λεγόμενη πολιτική μαύρη διαφήμιση ήταν το 1996 ανάμεσα σε Κωνσταντίνο Σιμήτη και Μιλτιάδη Έβερτ) και αν αναλογιστεί κάνεις ότι και αυτές δεν είχαν μεγάλη πολιτική διάρκεια δείχνει αυτό από μόνο του το μέγεθος της στρατηγικής ένδοιας του σύριζα.
Τέλος σε αυτές τις εκλογές φάνηκε οτι πιθανώς έχουμε μια μετατροπή των κοινωνικών μαζών απέναντι ως προς το πολιτικό σύστημα. Η αλλαγή αυτή έχει ως βάση τα προεκλογικά αφηγήματα και τη μετεκλογική συνέπεια όπου αυτά τα δύο στοιχεία αποτελούν μια πολιτική διελκυστίνδα με συνεκτικό ιστό τη μετριοπάθεια. Πιο συγκεκριμένα φαίνεται η μετριοπάθεια των πολιτικών να αποτελεί ένα απόλυτο συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με το παρελθόν όπου η παροχολογία αποτελούσε
]το πολικό μήλον της έριδος. Αυτό άργησε να το αντιληφθεί ο σύριζα η ίσως δεν το αντιλήφθηκε και πότε και σε συνδυασμό με ουσιαστικά αλλά και επικοινωνιακά λάθη στελεχών του συνετελέσθη η πολιτική του συντριβή και το κυριότερο για το σύριζα είναι ότι αυτή η συντριβή είναι σε μεγάλο βαθμό στρατηγική και όχι τόσο πολιτική. ΠΑΣΟΚ και επόμενη μέρα στην κεντροαριστερά.
Το ΠΑΣΟΚ πέτυχε μια μεγάλη νίκη στις τελευταίες εκλογές. Η συγκεκριμένη νίκη δεν είναι τόσο μεγάλη μόνο σε επίπεδο ποσοστών όσο οξύμωρο και αν ακούγεται αυτό για ένα κόμμα που ανέβηκε εκλογικά κατά 40%. Η μεγάλη νίκη του ΠΑΣΟΚ έγκειται σε δύο πολύ βασικούς λόγους.
Ο πρώτος αφορά την αμφισβήτηση του βασικού πόλου της αξιωματικής αντιπολίτευσης και της κεντροαριστεράς που τόσο καιρό εκφράζονταν από το ΣΥΡΙΖΑ.
Πάντα πίστευα ότι στις τελευταίες εκλογές ένα ποσοστό από μόνο του για το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να θεωρηθεί καλόή κακό(εκτός αν μιλάγαμε για ένα εξωφρενικό ποσοστό) για να γίνει αυτή η διαπίστωση πρέπει να παρατηρηθεί συναρτώμενο από την διαφορά που θα έχει το ΠΑΣΟΚ με το ΣΥΡΙΖΑ αλλά και φυσικά ο Σύριζα με την νέα Δημοκρατία.
Η πρώτη διαφορά αναλύει την απήχηση σε ένα όμορο πολιτικό και ιδεολογικό ακρωτήριο και προσδίδει τους συσχετισμούς πολιτικής πειθούς και αξιοπιστίας απέναντι σε αυτό και η δεύτερη διαφορά αναλύει τις πολίτικες συσπειρώσεις και αποσυσπειρώσεις του Σύριζα αφού αποτελεί τον κύριο υπαρξιακό αντίπαλο του ΠΑΣΟΚ και το βασικό μέτωπο απέναντι στηνΝΔ.
Άρα με βάση τα παραπάνω το ΠΑΣΟΚ πέτυχε μια πολύ μεγάλη στρατηγική νίκη απέναντι στον βασικό του υπαρξιακό αντίπαλο η οποία όμως τώρα αρχίζει και παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες για τις οποίες αν θέλει το ΠΑΣΟΚ να γίνει ο βασικός αντιπολιτευτικός λόγος οφείλει να τις αναλογιστεί και να τις αντιμετωπίσει.
Ως προς αυτές τις δυσκολίες αυτές θεωρώ ότι το ΠΑΣΟΚ οφείλει να κερδίσει τρία βασικά στοιχήματα:
Α) Να αποκτήσει ουσιαστικό πολιτικό αφήγημα αλλά και επικοινωνιακή κρουστότητα σε αυτό.Το προγραμματικό πλαίσιο του ΠΑΣΟΚ είτε κάνεις συμφωνεί με αυτό είτε διαφωνεί έχει μια συγκεκριμένη μορφολογία απόψεων οι οποίες δεν είναι ουτοπικές και κάποιες από αυτές μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο πολιτικής ανάλυσης και συζήτησης. Αποτελεί ένα πρόγραμμα ενός ουσιαστικού πολιτικού φορέα που πλην όμως επικοινωνιακά δεν ηχούν.
Σίγουρα σε αυτό δεν βοηθούσε και ο έως τώρα δύσκολος ρόλος του ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα καθώς και το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα παρουσιάζει μια πολιτική δυαδικότητα η οποία εντοπίζεται ανάμεσα στη στελεχιακή του διάρθρωση η οποία τείνει να είναι πιο αριστερόστροφη σε σχέση με την εκλογική του βάση η οποία δεν θέλει να ακούει για ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο το συγκεκριμένο πρόβλημα της πολιτικής επικοινωνίας χρίζει άμεσης αντιμετώπισης για το άλλοτε κραταιό κόμμα της Χαρίλαου Τρικούπη.
Β) Να αποφύγει τα στρατηγικά λάθη του ΣΥΡΙΖΑ.Σίγουρα η πολιτική γεωμορφία των δύο κομμάτων παρουσιάζει βασικές ομοιότητες αλλά καιορισμένες δομικές αντιθέσεις. Η πιο κύρια εξ αυτών είναι η ιστορικότητα τους και οι συνθήκεςδιαμόρφωσης τους. Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί προϊόν αντισυστημικότητας και αγανάκτησης τωνμνημονιακών ετών αντίθετα το ΠΑΣΟΚ αποτελεί ένα προϊόν του αντισυντηρισμού της μεταπολιτευτικής ιστορίας της χώρας με βασικό πρόσταγμα τον κοινωνικό πολιτικόπροοδευτισμό πάνω στον οποίο βασίστηκε και ο σύριζα από το 2012 και έπειτα. Ωστόσοπαρουσιάζει και ορισμένες ομοιότητες όπως για παράδειγμα ο αναχρονιστικόςκοινωνικοπολιτικός διαχωρισμός μεταξύ προοδευτικών και συντηριτικών μερών του εκλογικού σώματος που έχει ως πολιτική βάση άλλες δεκαετίες με ουσιαστικές διάφορες σε ζητήματα πολιτικής ουσίας και όχι στα σημερινά δεδομένα που οι αποκλίσεις των προγραμματικών θέσεων των κομμάτων βρίσκονται σε επιμέρους ζητήματα μεταξύ των κομμάτων που έχουν συμμετάσχει στην πολιτική εξουσία της χώρας.
Γ) Χωροθέτηση του κόμματος ως βασικό εκφραστή της κεντροαριστεράς με όχι υβριδική αντιπολιτευτική υπόσταση και αποφυγή πολιτικού μικρομεγαλισμού.
Το συγκεκριμένο στοιχείο απαιτεί ιδιαίτερα μακροσκελή πολιτική ανάλυση αλλά πολύ συνοπτικά ο βασικός στόχος του ΠΑΣΟΚ να ηγηθεί της κεντροαριστερας θα πρέπει να γίνει σταδιακά και στρατηγικά. Επίσης είναι μια διαδικασία που σίγουρα απαιτεί και χρόνο ο Σύριζα ακόμη και αν υπέστη μια μεγάλη ήττα δεν είναι ένα κόμμα που εύκολα θα αποδυναμώθηκε πλήρως, έχει πρόσφατα σχετικά κυβερνήσει με ότι σημαίνει αυτό και έχει μια ισχυρή εκλογική βάση που εκτιμάται στο 16-18%.Επίσης ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για τις επόμενες εκλογές είναι η διαρθρωτική ψήφος και με το δεδομένο αυτό είναι πολύ πιθανό ψηφοφόροι της αριστεράς αντί για μικρά κόμματα της αριστεράς να στηρίξουν σε κάποιο βαθμό το ΣΥΡΙΖΑ υπό το πρίσμα της απόλυτης πολιτικής παντοδυναμίας της ΝΔ.
Ακόμη, ο ΣΥΡΙΖΑ πλέον δεν θα έχει τη παγίδα των συνεργασιών και των προοδευτικών κυβερνήσεων που ο ίδιος αυτοεγκλωβίστηκε επικοινωνιακά και πολιτικά υπό το χάος της απλής αναλογικής και ίσως προτάξει ένα πιο ευφυές αφήγημα που προσελκύσει περισσότερο κόσμο από την ενδοθεσμική και μη εξτρεμιστική αριστερά.
Τέλος, το ΠΑΣΟΚ οφείλει με σταθερά βήματα να θωρακίσει το συγκεκριμένο εκλογικό ποσοστό του να αυξήσει τη συσπείρωση του, να μην βιαστεί να μεγαλώσει και οδηγηθεί σε πολιτικά ατοπήματα χωρίς να έχει την απαιτούμενη πολιτική και δομική υπόσταση να το κάνει και το πιο σημαντικό να προβάλει εκείνα τα πλεονεκτήματα που πρέπει να έχει ένας ισχυρός αντιπολιτευτικός πόλος τα οποία ο Σύριζα τα είχε απωλέσει αναζητώντας την πολιτική του αυτούπαρξη ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το ουτοπικό.
Καπελιδης Κωνσταντίνος
Απόφοιτος Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιά
Μεταπτυχιακός φοιτητής NUPUNIVERSITYdigitalmarketing
