Ποιες είναι οι θεσμικές διαδικασίες
Oι κάλπες άνοιξαν επισήμως από τις 7 το πρωί σε όλη την χώρα, αλλά αυτό που απασχολεί πολιτικούς και κοινωνία, είναι το τι θα ακολουθήσει μετά το πέρας της διαδικασίας και της καταμέτρησης των αποτελεσμάτων.
Υπάρχει θεσμική διαδικασία η οποία θα ακολουθηθεί μέχρι κεραίας.
Το πρωί της Δευτέρας 22/05, η υπηρεσιακή υπουργός Εσωτερικών Καλλιόπη Σπανού θα μεταβεί στο γραφείο του Προέδρου της Βουλής Κωνσταντίνου Τασούλα για να του επιδώσει τον φάκελο με τα επίσημα εκλογικά αποτελέσματα.
Στη συνέχεια, ο Κ.Τασούλας θα οδεύσει προς το προεδρικό μέγαρο προκειμένου να ανακοινώσει τα αποτελέσματα στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Οι επόμενες κινήσεις θα καθοριστούν από την εξίσωση των σταθερών διατάξεων του Συντάγματος και των μεταβλητών εκλογικών ποσοστών των κομμάτων.
Συνολικά, η θεσμική βίβλος προβλέπει πέντε διαφορετικά σενάρια ανάλογα με τον τελικό συσχετισμό κοινοβουλευτικών δυνάμεων.
Υπάρχουν προβλέψεις για αυτοδύναμη κυβέρνηση, συγκυβερνήσεις νικητών, ηττημένων ή μειοψηφίας και για υπηρεσιακή.
Εάν δεν προκύψει κάποιο κυβερνητικό σχήμα (πολύ πιθανό αλλά όχι και βέβαιο) τότε ακολουθεί σχηματισμός υπηρεσιακής κυβέρνησης για να οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές πιθανότατα στις 2 Ιουλίου.
Πιο αναλυτικά, η παράδοση των τελικών αποτελεσμάτων από τον Πρόεδρο της Βουλής στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας ενεργοποιεί αυτόματα τη διαδικασία διορισμού κυβέρνησης σύμφωνα με τις προβλέψεις του άρθρου 37 του Συντάγματος.
Το πρώτο ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης προβλέπει ορισμό ως πρωθυπουργού τον αρχηγό του κόμματος που θα έχει την απόλυτη πλειοψηφία εδρών στη νέα Βουλή. Αυτό είναι απίθανο καθώς με το σύστημα της απλής αναλογικής απαιτείται ποσοστό τουλάχιστον 45%-46% για να εξασφαλιστεί η αυτοδυναμία, με την προϋπόθεση ότι εκτός Βουλής θα υπάρχουν κόμματα με συνολικό ποσοστό 8-10%.
Από τη στιγμή που κανένα κόμμα δεν θα έχει την απόλυτη πλειοψηφία εδρών η Πρόεδρος της Δημοκρατίας ενεργοποιεί τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών που θα δοθεί με την σειρά στα τρία πρώτα κόμματα.
Κάθε κόμμα έχει δικαίωμα να κρατήσει την διερευνητική εντολή μέχρι τρεις ημέρες.
Αν τελικά και οι τρεις διερευνητικές δεν τελεσφορήσουν και εφόσον οι τρεις αρχηγοί εξαντλήσουν το τριήμερο που έχουν στη διάθεσή τους, τότε την Τετάρτη 31/5 η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα περάσει στην επόμενη πράξη καλώντας όλους τους προέδρους των κοινοβουλευτικών κομμάτων σε μια ύστατη προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής.
Αν ούτε αυτό ευοδώσει τότε η ΠτΔ Α.Σακελλαροπούλου θα προχωρήσει στον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης με μόνο σκοπό τη διενέργεια νέων εθνικών εκλογών.
Η υπηρεσιακή θα στελεχωθεί είτε από πρόσωπα που θα υποδείξουν ομόφωνα τα κόμματα, ενδεχόμενο εξαιρετικά απίθανο, είτε από τον ανώτατο δικαστικό που θα αναλάβει υπηρεσιακός πρωθυπουργός. Συγκεκριμένα, η ΠτΔ έχει την ευχέρεια να επιλέξει ως υπηρεσιακό πρωθυπουργό έναν εκ των προέδρων του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου με γνώμονα την όσο το δυνατόν ευρύτερη αποδοχή του. Αποτελεί άτυπο, όχι δεσμευτικό αλλά ισχυρό κανόνα η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον αρχαιότερο εκ των τριών.
Οι τρεις υποψήφιοι υπηρεσιακοί πρωθυπουργοί για το μεσοδιάστημα μεταξύ 31 Μαΐου και 2 Ιουλίου είναι η κυρία Μαρία Γεωργίου, πρόεδρος του Αρείου Πάγου που εισήχθη στο Δικαστικό Σώμα το 1983 και επιλέχθηκε πρόεδρος το 2021, η κυρία Ευαγγελία Νίκα, πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας που εισήχθη στο Σώμα το 1983 και επιλέχθηκε το 2022 και ο κ. Ιωάννης Σαρμάς, που εισήχθη το 1987 και επιλέχθηκε το 2019.
Για τα κρίσιμα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας προαλείφονται δύο πολύπειροι Ελληνες διπλωμάτες με άριστη γνώση των ελληνοτουρκικών θεμάτων και των γεωπολιτικών συσχετισμών. Πρόκειται για τον κ. Βασίλη Κασκαρέλη, πρέσβη επί τιμή και νυν σύμβουλο στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ο οποίος προορίζεται για το ΥΠΕΞ, και για το υπουργείο Αμυνας τον πρέσβη επί τιμή Παύλο Αποστολίδη, ο οποίος έχει διατελέσει διοικητής της ΕΥΠ, μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Ε.Ε. και επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στις διερευνητικές επαφές με την Τουρκία. Στο υπουργείο Εσωτερικών θα παραμείνει η κυρία Καλλιόπη Σπανού.
Περίπου στις αρχές τις επόμενης εβδομάδας θα συγκληθεί η Ολομέλεια του Κοινοβουλίου προκειμένου να ορκιστούν οι νέοι βουλευτές και το νέο προεδρείο, ενώ αμέσως μετά θα θυροκολληθεί το Προεδρικό Διάταγμα διαλύσεως της Βουλής και προκήρυξης εκλογών, πιθανότατα την Κυριακή 2 Ιουλίου.
Να σημειωθεί ότι θα υπάρξει νέα συνεδρίαση του αρμόδιου τμήματος του Αρείου Πάγου για να αποφασίσει ποια κόμματα και συνδυασμοί πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συμμετοχή τους στις εκλογές. Οι δεύτερες εκλογές θα διεξαχθούν με λίστα και όχι σταυροδοσία βουλευτών.
Όλα αυτά βεβαίως εάν δεν προκύψει τελικός μία κυβέρνηση συνεργασίας από τις σημερινές εκλογές.
