Καλοκαιρινές σκέψεις για τις δασικές πυρκαγιές.
Κάθε καλοκαίρι η ίδια κατάσταση. Τα γεγονότα επαναλαμβάνονται και το μόνο που αλλάζει είναι η έκταση των καμένων εκτάσεων, ο αριθμός των κατεστραμμένων σπιτιών και ο μακάβριος απολογισμός των νεκρών.
Από...
Από...
τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, πάντα ψάχνουμε τους κακούς που βάζουν τις φωτιές, και ορθά πράττουμε, οι οποίοι κατά καιρούς «αλλάζουν». Πρώτοι απ’ όλους οι οικοπεδοφάγοι. Άλλοτε έφταιγαν βοσκοί που ήθελαν βοσκοτόπια. Είναι όμως φουκαράδες και δεν λογαριάζονται στους κακούς. Πάντα οι άγνωστοι τρελοί πυρομανείς. Τελευταία μας προέκυψαν οι ανεμογεννήτριες και οι μετανάστες… Οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές, αλλά κάνουμε όλοι τους ειδικούς και ψάχνοντας το δέντρο, χάνουμε το δάσος.
Φυσικά δεν έχουμε την αποκλειστικότητα. Όλες οι χώρες με μεσογειακό οικοσύστημα απειλούνται από τις δασικές πυρκαγιές. Σχεδόν παντού φταίνε οι άλλοι, που κατά περίπτωση αλλάζουν. Κάποτε που καιγόνταν η Σάμος, κατηγορήσαμε Τούρκους κατάσκοπους. (Το ίδιο έγινε και φέτος με την Ρόδο και τον Έβρο). Όταν κάηκε το Κουσάντασι, απέναντί από τη Σάμο, οι Τούρκοι το ρίξανε στους Έλληνες κατάσκοπους. (Μάλλον υπάρχουν και τέτοιοι). Στην Ιταλία φυσικά φταίει η μαφία και στην Ισπανία οι Βάσκοι. Όταν καίγεται η Καλιφόρνια στις ΗΠΑ (έχει μεσογειακό οικοσύστημα), υπεύθυνοι είναι οι πάντα «κακοί» Εβραίοι, ενώ όταν πήρε φωτιά το μοναδικό δάσος του Ισραήλ, δεν χρειαζόταν και πολύ να βρουν τον ένοχο: ήταν οι Παλαιστίνιοι.
Το πρόβλημα θα μεγαλώνει και οι φωτιές θα αυξάνονται. Ή κλιματική αλλαγή είναι μία αιτία. Άλλη αιτία είναι η αλλαγή στον τρόπο ζωής της υπαίθρου. Ο μπάρμπα Γιώργος πήγαινε κάθε πρωί στο αμπέλι του με τον γάιδαρο και την κατσίκα. Τα ζώα έτρωγαν τη χαμηλή βλάστηση και ο ίδιος έπαιρνε στο σπίτι του και κανένα ξερό καυσόξυλο. Αυτά τώρα δεν συμβαίνουν πουθενά. Τώρα απλά χτίζουμε ενοικιαζόμενα ξεχνώντας να καθαρίσουμε τον γύρω χώρο. Η ιδιαίτερα βροχερή φετινή άνοιξη μετέτρεψε τη χαμηλή βλάστηση σε ..σαβάνα. Η καύσιμη ύλη συσσωρεύεται στα δάση και περιμένει τη σειρά της.
Άκουσα από τα χείλη κάποιου φέτος να ψελλίζει: μήπως πρέπει τον χειμώνα, να κάψουμε ελεγχόμενα τα χόρτα σε μερικές περιοχές; Κάτι που πριν από 40 χρόνια το είχε προτείνει ο καθηγητής οικολογίας Νίκος Μάργαρης, και πολλοί τον περιγέλασαν. «Καθηγητής οικολογίας προτείνει να κάψουμε τα δάση», θυμάμαι έγραφαν ειρωνικά εφημερίδες.
Και τι κάνουμε;
Γράφτηκαν πολλά αυτές τις μέρες. Όλοι γίναν ειδικοί και προτείνουν αιτίες και λύσεις.
Αν ξαναθυμίσω κάποια απλά πράγματα, που τη βάση τους τη διδαχθήκαμε στο πανεπιστήμιο και δεν τα μάθαμε από τα ΜΜΕ. Ιδέες που συμβαδίζουν με την κοινή λογική, που δυστυχώς στις μέρες μας δεινοπαθεί.
Πρόληψη.
Δαπανώνται ελάχιστα χρήματα για πρόληψη των πυρκαγιών, σε σχέση με τη αντιμετώπιση. Τελείως ανάποδα απ’ ότι συμβαίνει σε άλλες χώρες.
Αντί να κυνηγάμε αποκλειστικά εμπρηστές, να δημιουργήσουμε τέτοιες συνθήκες, ώστε η φωτιά να μην μπορεί να ξεσπάσει εύκολα, και αν γίνει κάτι τέτοιο, να μην επεκταθεί. Ανέφερα μία μέθοδο προηγουμένως. Ακόμα και σήμερα μετά από τόσες μέρες ολέθρου, δίπλα στους δρόμους βλέπεις ξερά χορτάρια ενός μέτρου και οικόπεδα που θυμίζουν σαβάνα, ενώ οι πευκοβελόνες σχηματίζουν στρώσεις.
Τα δασαρχεία ξέρουν, χωρίς να είναι προφήτες, ποια είναι τα «ώριμα» δάση για φωτιά. Αυτά πρέπει να προσεχθούν ιδιαίτερα.
Θυμάμαι κάποτε στο στρατό η αποψίλωση ήταν η καθημερινή ενασχόληση του στρατιώτη. Φυσικά υπάρχουν και τα φυτοφάρμακα, αλλά και τα ..πρόβατα για να βοηθήσουν. Φέτος με τις βροχές, φύτρωσε μέχρι και η άσφαλτος. Αν δεν έγινε σωστή δουλειά για να αποτραπεί η καταστροφή, κατηγορούμε τους τούρκους κατάσκοπους και τους μετανάστες και ησυχάζουμε …
Είναι γνωστές οι μη ανθρωπογενείς αιτίες πολλών δασικών πυρκαγιών και δεν θέλω να αναφερθώ ιδιαίτερα. Πολλές όμως μεγάλες φωτιές ξεκίνησαν από αμέλεια. Όταν το 2007 καιγόταν η Πελοπόννησος, οι φωτιές ξεκίνησαν από κάποιον που πήγε να κάψει τα χόρτα στην αυλή του, και από μια γιαγιά που ήθελε να ψήσει ψωμί. Οι δημοσιογράφοι μετατρέπανε οποιοδήποτε πεταμένο άδειο γκαζάκι σε εμπρηστικό μηχανισμό.
Το πανάκριβο σύστημα πυρόσβεσης της Αρχαίας Ολυμπίας δεν λειτούργησε. Το ότι η φωτιά έφτασε στο αρχαίο στάδιο, δεν έφταιγε η «ασύμμετρος απειλή», για την οποία μιλούσε η τότε υπουργός, αλλά η συμμετρική αδιαφορία και ασχετοσύνη των ημετέρων. Φυσικά δεν λογοδότησε κανένας. Παρόμοια ίσως ισχύουν και σήμερα.
Φέτος μάθαμε τον «υβριδικό πόλεμο». Η ανικανότητα καλύπτεται με δυνατούς όρους.
Κάποτε στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης μια φωτιά ξεκίνησε από σκουπιδότοπο. Ο εισαγγελέας κατηγόρησε τον δήμαρχο της περιοχής και διέταξε την σύλληψή του. Οι δημότες διαδήλωσαν και απαίτησαν την απελευθέρωση του λαοπρόβλητου εκλεγμένου δημάρχου, πράγμα που έγινε. Ευτυχώς σήμερα οι ανεξέλεγκτες χωματερές μάλλον έχουν εκλείψει.
Από τότε πέρασαν 15 χρόνια. Παρόλη την εκατόμβη νεκρών στο Μάτι μάθαμε μόνο το 112.
Έχει αναφερθεί ότι υπάρχουν χιλιάδες κενές θέσεις σε δασαρχεία και πυροσβεστική. Ποιος ευθύνεται γιαυτό;
Οι εμπρηστές, πυρομανείς, τρελοί, αλιτήριοι, αδιάφοροι, ανέμελοι ή κατάσκοποι πάντα θα υπάρχουν. Εμείς τι κάνουμε για να μην μπορούν να δράσουν;
Και μετά τις φωτιές τι κάνουμε;
Είναι πολύ σημαντικό, να μην έχει κανένας όφελος από μια πυρκαγιά. Πάντα υπάρχουν κάποιοι που επωφελούνται.
Το καμένο δάσος μπορεί να αναγεννηθεί από τις στάχτες μόνο του. Το κάνει χιλιάδες χρόνια τώρα. Δεν συναντήθηκε πρώτη φορά με την φωτιά.
Οι πιθανές αναδασώσεις πρέπει να περιμένουν ένα χρόνο. Προηγείται η κοπή των καμένων κορμών και η δημιουργία με αυτούς μικροφραγμάτων. Οι δασολόγοι ξέρουν πολύ καλά τη δουλειά τους. Το θέμα είναι αν υπάρχει βούληση εφαρμογής και φυσικά τα απαραίτητα κονδύλια.
Ναι, το σύνταγμα και η νομοθεσία προβλέπουν τι πρέπει να γίνει. «Το καμένο δάσος παραμένει δάσος και δεν αλλάζει η χρήση του».
Παλιά γινόταν αναφορά στη μετατροπή των καμένων περιοχών σε οικόπεδα και βοσκοτόπια. Σήμερα γίνεται μεγάλη συζήτηση για τις ανεμογεννήτριες. Για να μην λέει καθένας ό,τι θέλει πρέπει να ανακαλούνται οι άδειες για καμένες περιοχές. Πάντως, για οποιαδήποτε αλλαγή χρήσης πρέπει κάποιοι κρατικοί υπάλληλοι να βρουν μια δικαιολογία και να υπογράψουν. Δυστυχώς οι νόμοι συνήθως αφήνουν παραθυράκια. Αυτά μπορούν να κλείσουν. Η λογική «στην Ελλάδα ζούμε», μπορεί να εκλείψει.
Σε τελευταία ανάλυση μήπως θα πρέπει να γυρίσουμε 150 χρόνια πίσω και να θυμηθούμε τον Σουρή, για την ψήφιση ενός νόμου που να επιβάλει την εφαρμογή των ήδη υπαρχόντων;
Δ.Λ.
Φυσικά δεν έχουμε την αποκλειστικότητα. Όλες οι χώρες με μεσογειακό οικοσύστημα απειλούνται από τις δασικές πυρκαγιές. Σχεδόν παντού φταίνε οι άλλοι, που κατά περίπτωση αλλάζουν. Κάποτε που καιγόνταν η Σάμος, κατηγορήσαμε Τούρκους κατάσκοπους. (Το ίδιο έγινε και φέτος με την Ρόδο και τον Έβρο). Όταν κάηκε το Κουσάντασι, απέναντί από τη Σάμο, οι Τούρκοι το ρίξανε στους Έλληνες κατάσκοπους. (Μάλλον υπάρχουν και τέτοιοι). Στην Ιταλία φυσικά φταίει η μαφία και στην Ισπανία οι Βάσκοι. Όταν καίγεται η Καλιφόρνια στις ΗΠΑ (έχει μεσογειακό οικοσύστημα), υπεύθυνοι είναι οι πάντα «κακοί» Εβραίοι, ενώ όταν πήρε φωτιά το μοναδικό δάσος του Ισραήλ, δεν χρειαζόταν και πολύ να βρουν τον ένοχο: ήταν οι Παλαιστίνιοι.
Το πρόβλημα θα μεγαλώνει και οι φωτιές θα αυξάνονται. Ή κλιματική αλλαγή είναι μία αιτία. Άλλη αιτία είναι η αλλαγή στον τρόπο ζωής της υπαίθρου. Ο μπάρμπα Γιώργος πήγαινε κάθε πρωί στο αμπέλι του με τον γάιδαρο και την κατσίκα. Τα ζώα έτρωγαν τη χαμηλή βλάστηση και ο ίδιος έπαιρνε στο σπίτι του και κανένα ξερό καυσόξυλο. Αυτά τώρα δεν συμβαίνουν πουθενά. Τώρα απλά χτίζουμε ενοικιαζόμενα ξεχνώντας να καθαρίσουμε τον γύρω χώρο. Η ιδιαίτερα βροχερή φετινή άνοιξη μετέτρεψε τη χαμηλή βλάστηση σε ..σαβάνα. Η καύσιμη ύλη συσσωρεύεται στα δάση και περιμένει τη σειρά της.
Άκουσα από τα χείλη κάποιου φέτος να ψελλίζει: μήπως πρέπει τον χειμώνα, να κάψουμε ελεγχόμενα τα χόρτα σε μερικές περιοχές; Κάτι που πριν από 40 χρόνια το είχε προτείνει ο καθηγητής οικολογίας Νίκος Μάργαρης, και πολλοί τον περιγέλασαν. «Καθηγητής οικολογίας προτείνει να κάψουμε τα δάση», θυμάμαι έγραφαν ειρωνικά εφημερίδες.
Και τι κάνουμε;
Γράφτηκαν πολλά αυτές τις μέρες. Όλοι γίναν ειδικοί και προτείνουν αιτίες και λύσεις.
Αν ξαναθυμίσω κάποια απλά πράγματα, που τη βάση τους τη διδαχθήκαμε στο πανεπιστήμιο και δεν τα μάθαμε από τα ΜΜΕ. Ιδέες που συμβαδίζουν με την κοινή λογική, που δυστυχώς στις μέρες μας δεινοπαθεί.
Πρόληψη.
Δαπανώνται ελάχιστα χρήματα για πρόληψη των πυρκαγιών, σε σχέση με τη αντιμετώπιση. Τελείως ανάποδα απ’ ότι συμβαίνει σε άλλες χώρες.
Αντί να κυνηγάμε αποκλειστικά εμπρηστές, να δημιουργήσουμε τέτοιες συνθήκες, ώστε η φωτιά να μην μπορεί να ξεσπάσει εύκολα, και αν γίνει κάτι τέτοιο, να μην επεκταθεί. Ανέφερα μία μέθοδο προηγουμένως. Ακόμα και σήμερα μετά από τόσες μέρες ολέθρου, δίπλα στους δρόμους βλέπεις ξερά χορτάρια ενός μέτρου και οικόπεδα που θυμίζουν σαβάνα, ενώ οι πευκοβελόνες σχηματίζουν στρώσεις.
Τα δασαρχεία ξέρουν, χωρίς να είναι προφήτες, ποια είναι τα «ώριμα» δάση για φωτιά. Αυτά πρέπει να προσεχθούν ιδιαίτερα.
Θυμάμαι κάποτε στο στρατό η αποψίλωση ήταν η καθημερινή ενασχόληση του στρατιώτη. Φυσικά υπάρχουν και τα φυτοφάρμακα, αλλά και τα ..πρόβατα για να βοηθήσουν. Φέτος με τις βροχές, φύτρωσε μέχρι και η άσφαλτος. Αν δεν έγινε σωστή δουλειά για να αποτραπεί η καταστροφή, κατηγορούμε τους τούρκους κατάσκοπους και τους μετανάστες και ησυχάζουμε …
Είναι γνωστές οι μη ανθρωπογενείς αιτίες πολλών δασικών πυρκαγιών και δεν θέλω να αναφερθώ ιδιαίτερα. Πολλές όμως μεγάλες φωτιές ξεκίνησαν από αμέλεια. Όταν το 2007 καιγόταν η Πελοπόννησος, οι φωτιές ξεκίνησαν από κάποιον που πήγε να κάψει τα χόρτα στην αυλή του, και από μια γιαγιά που ήθελε να ψήσει ψωμί. Οι δημοσιογράφοι μετατρέπανε οποιοδήποτε πεταμένο άδειο γκαζάκι σε εμπρηστικό μηχανισμό.
Το πανάκριβο σύστημα πυρόσβεσης της Αρχαίας Ολυμπίας δεν λειτούργησε. Το ότι η φωτιά έφτασε στο αρχαίο στάδιο, δεν έφταιγε η «ασύμμετρος απειλή», για την οποία μιλούσε η τότε υπουργός, αλλά η συμμετρική αδιαφορία και ασχετοσύνη των ημετέρων. Φυσικά δεν λογοδότησε κανένας. Παρόμοια ίσως ισχύουν και σήμερα.
Φέτος μάθαμε τον «υβριδικό πόλεμο». Η ανικανότητα καλύπτεται με δυνατούς όρους.
Κάποτε στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης μια φωτιά ξεκίνησε από σκουπιδότοπο. Ο εισαγγελέας κατηγόρησε τον δήμαρχο της περιοχής και διέταξε την σύλληψή του. Οι δημότες διαδήλωσαν και απαίτησαν την απελευθέρωση του λαοπρόβλητου εκλεγμένου δημάρχου, πράγμα που έγινε. Ευτυχώς σήμερα οι ανεξέλεγκτες χωματερές μάλλον έχουν εκλείψει.
Από τότε πέρασαν 15 χρόνια. Παρόλη την εκατόμβη νεκρών στο Μάτι μάθαμε μόνο το 112.
Έχει αναφερθεί ότι υπάρχουν χιλιάδες κενές θέσεις σε δασαρχεία και πυροσβεστική. Ποιος ευθύνεται γιαυτό;
Οι εμπρηστές, πυρομανείς, τρελοί, αλιτήριοι, αδιάφοροι, ανέμελοι ή κατάσκοποι πάντα θα υπάρχουν. Εμείς τι κάνουμε για να μην μπορούν να δράσουν;
Και μετά τις φωτιές τι κάνουμε;
Είναι πολύ σημαντικό, να μην έχει κανένας όφελος από μια πυρκαγιά. Πάντα υπάρχουν κάποιοι που επωφελούνται.
Το καμένο δάσος μπορεί να αναγεννηθεί από τις στάχτες μόνο του. Το κάνει χιλιάδες χρόνια τώρα. Δεν συναντήθηκε πρώτη φορά με την φωτιά.
Οι πιθανές αναδασώσεις πρέπει να περιμένουν ένα χρόνο. Προηγείται η κοπή των καμένων κορμών και η δημιουργία με αυτούς μικροφραγμάτων. Οι δασολόγοι ξέρουν πολύ καλά τη δουλειά τους. Το θέμα είναι αν υπάρχει βούληση εφαρμογής και φυσικά τα απαραίτητα κονδύλια.
Ναι, το σύνταγμα και η νομοθεσία προβλέπουν τι πρέπει να γίνει. «Το καμένο δάσος παραμένει δάσος και δεν αλλάζει η χρήση του».
Παλιά γινόταν αναφορά στη μετατροπή των καμένων περιοχών σε οικόπεδα και βοσκοτόπια. Σήμερα γίνεται μεγάλη συζήτηση για τις ανεμογεννήτριες. Για να μην λέει καθένας ό,τι θέλει πρέπει να ανακαλούνται οι άδειες για καμένες περιοχές. Πάντως, για οποιαδήποτε αλλαγή χρήσης πρέπει κάποιοι κρατικοί υπάλληλοι να βρουν μια δικαιολογία και να υπογράψουν. Δυστυχώς οι νόμοι συνήθως αφήνουν παραθυράκια. Αυτά μπορούν να κλείσουν. Η λογική «στην Ελλάδα ζούμε», μπορεί να εκλείψει.
Σε τελευταία ανάλυση μήπως θα πρέπει να γυρίσουμε 150 χρόνια πίσω και να θυμηθούμε τον Σουρή, για την ψήφιση ενός νόμου που να επιβάλει την εφαρμογή των ήδη υπαρχόντων;
Δ.Λ.
