200 χρόνια από την συγγραφή του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» του Σολωμού… Το 1821 ξεκίνησε ένας μεγάλος αγώνας των Ελλήνων, για την αποτίναξη μιας σκλαβιάς αιώνων. Η Εθνεγερσία αποτελούσε σταθερό σημείο αναφοράς της ζωής των Ελλήνων των αρχών του 19ου αιώνα. Ακόμη και αυτοί που δεν συμμετείχαν ενόπλως στην εθνική υπόθεση, μπορούσαν...
να βρούνε τρόπους να την στηρίξουν, όπως έκαναν τον ίδιο τον καιρό της ένοπλης σύγκρουσης οι ποιητές μας Ανδρέας Κάλβος και Διονύσιος Σολωμός…
Ο Σολωμός, όσο εξελίσσονταν οι μεγάλες μάχες της Εθνεγερσίας, βρισκόταν στην γενέτειρά του, την Ζάκυνθο. Ήταν 23 ετών όταν ξεκίνησαν οι μάχες στον γειτονικό του Μωριά. Δεν πέρασε κι αυτός απέναντι να πολεμήσει, αλλά η σκέψη του ταξίδευε στις μορφές και τα μέρη που συγκλόνιζαν τον μαχόμενο Ελληνισμό. Το αποδεικνύει το πλήθος των έργων του που έχουν θέμα τον Μεγάλο Ξεσηκωμό του Γένους. Κορυφαία δείγματα αυτής της ποιητικής εμπνεύσεως είναι ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» και οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» (για το μαχόμενο Μεσολόγγι, έργο που έμεινε όμως σε 3 σχεδιάσματα).
Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 1823 στην Ζάκυνθο. Αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές, συνολικά 632 στίχους. Τυπώθηκε το 1825 στο Μεσολόγγι (στο τυπογραφείο των «Ελληνικών Χρονικών»). Ο Σολωμός έχει μάθει για τις μάχες των ετών 1821 και 1822, όπως τις νίκες σε Τριπολιτσά, Δερβενάκια και Μεσολόγγι (στην 1η πολιορκία). Αλλά και τις τραγωδίες, όπως ο απαγχονισμός του Πατριάρχου Γρηγορίου Ε΄, τον Απρίλιο του 1821. Όλα αυτά τα γεγονότα τα περιγράφει στον Ύμνο του. Δεν παραλείπει να αναφέρει και άλλους λαούς μέσα στον Ύμνο, λαούς που πολεμούν ή αποτίναξαν την δουλεία (όπως η Ισπανία, η Ιταλία, οι ΗΠΑ), αλλά και τις χώρες που κρατούν σκλάβες άλλες πατρίδες (όπως η Αυστρία και η Αγγλία).
Η μορφή της Ελευθερίας
Στο έργο κυριαρχεί η μορφή της Ελευθερίας, που προβάλλει ως Ιδέα ή ως θεότητα που εμπνέει τους μαχόμενους Έλληνες. Η Ελευθερία που βγήκε από τους τάφους, από τα κόκκαλα των πεσόντων, όπως τονίζει και το μήνυμα του Ευαγγελίου περί Αναστάσεως νεκρών, για να οδηγήσει έναν ταπεινωμένο Λαό στον δρόμο της. Είναι δείγμα της θρησκευτικής πίστεως του Εθνικού Ποιητή. Εξάλλου και η επιλογή της λέξεως Ύμνος (ήδη από τους Ομηρικούς χρόνους) συνδέεται με εξύμνηση του θείου, που δίνει δύναμη στους ανθρώπους.Επί Βασιλείας Γεωργίου Α΄, με πρωτοβουλία του ιδίου του Βασιλέως που άκουσε τον μελοποιημένο Ύμνο από τον Νικόλαο Μάντζαρο- Χαλκιόπουλο (1795-1873), αρχίζει να καθιερώνονται ως Εθνικός Ύμνος της Ελλάδος (αλλά και των απανταχού Ελλήνων, ενώ από το 1965 και του κράτους της Κύπρου) οι 2 πρώτες στροφές του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν». Ακολούθησε Βασιλικό Διάταγμα του Υπουργείου Ναυτικών (Υπουργός ο Δ. Μπουντούρης) που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν άσμα» και διατάχθηκε η εκτέλεσή του «κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού». Επίσης ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς τον Βασιλιά της Ελλάδος ή την Ελληνική Σημαία. Από τότε θεωρείται ως ο εθνικός ύμνος της Ελλάδος.
Η φιλία Σολωμού και Μάντζαρου…
Με τον Μάντζαρο ο Σολωμός συνδέθηκε με φιλία, όσο ο τελευταίος ζούσε πια στην Κέρκυρα. Και ο Σολωμός, το 1849 μετά από εισήγηση του Πρωθυπουργού πυρπολητή Κων. Κανάρη, αλλά και πιο πριν ο Μάντζαρος, το 1845, έλαβαν αντιστοίχως τον Χρυσούν και τον Αργυρούν Σταυρό του «Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος» από τον Βασιλέα Όθωνα για το έργο τους. Μάλιστα η αιτιολογία για τον Σολωμό ήταν πως «δια των ελληνικών αισθημάτων του των εκφραζομένων εις πολλάς αυτού ποιήσεις διήγειρεν ενθουσιασμόν κατά τον υπέρ της Εθνικής Ανεξαρτησίας Αγώνα».
Αλλά και για την επέτειο αυτή, των 200 ετών από την σύνθεση του «Ύμνου», τι θα δούμε και τι θα ακούσουμε σήμερα;
Θα δούμε και για τον Εθνικό μας Ύμνο την ίδια αδιαφορία από το μέγα μέρος της Πολιτείας, των ΜΜΕ και πνευματικών φορέων, όπως έγινε σε μεγάλο βαθμό και για τα 200 χρόνια από το ένδοξο 1821 και τα 100 από το τραγικό 1922; Θα μάθουν, για παράδειγμα οι μαθητές των Σχολείων μας το περιεχόμενο και την σημασία ενός ποιήματος που συγκίνησε και συγκινεί γενιές Ελλήνων; Για αυτούς τους στίχους, που υμνούν την αξία της Ελευθερίας και που με αυτούς στα χείλη έτρεξαν στα πεδία των μαχών, αλλά και στήθηκαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα τόσοι και τόσοι πατριώτες…
Γεώργιος Διον. Κουρκούτας Φιλόλογος-συγγραφέας
