Νότης Μαριάς, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην Ευρωβουλευτής, notismarias@gmail.com
Η ανάληψη της τεχνικής ηγεσίας της ποδοσφαιρικής ομάδας του Παναθηναϊκού από τον γνωστό τούρκο προπονητή ΦατίχΤερίμ έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Πολύ δε περισσότερο καθώς...
ο ΠΑΟ απομάκρυνε τον ιδιαίτερα συμπαθή αλλά και επιτυχημένο σέρβο προπονητή ΓιοβάνΓιοβάνοβιτς. Το αθλητικό αυτό θέμα όπως ήταν φυσικό ξεπέρασε τα στενά όρια του ποδοσφαίρου αγγίζοντας πλέον και τα όρια της πολιτικής. Άλλωστε όπως επισημαίνεται επειδή «το επαγγελματικό ποδόσφαιρο δεν είναι αθλητισμός, αλλά επιχειρήσεις, η πολιτική επιδιώκει-και κατορθώνει-να το επηρεάζει» (Εστία 29/12/2023). Έτσι καθώς διανύουμε μια νέα φάση προσέγγισης Ελλάδας-Τουρκίας αρκετοί πλέον άρχισαν να μιλούν ξανά για την περίφημη «διπλωματία του ποδοσφαίρου».
Οι προκλητικές δηλώσεις Φατίχ Τερίμ ότι δήθεν μοιραζόμαστε την ίδια θάλασσα
Μάλιστα πολλές αθλητικές εφημερίδες οι οποίος συνήθως δεν ασχολούνται με θέματα πολιτικής δεν δίστασαν να πολιτικοποιήσουν την επιλογή της ηγεσίας του ΠΑΟ να προσλάβει τούρκο τεχνικό τη στιγμή μάλιστα που ήδη η ομάδα μπάσκετ του ίδιου συλλόγου, αλλά άλλης ιδιοκτησίας, είχε επίσης προσλάβει από τον περασμένο Ιούνιοτον τούρκο προπονητήΑταμάν.
Ενδεικτικά θα μπορούσε να σταχυολογήσει κανείς τα παρακάτω πρωτοσέλιδα αθλητικών εφημερίδων: «Αχαριστία» (livesport 27/12/2023), «Οργή λαού» (sportday 27/12/2023), «Τον έπνιξε στο Βόσπορο- Οι αντιδράσεις των πράσινων οπαδών» (Φως των σπορ 27/12/2023 σελ.1), «Τελείωσαν τον Γιοβανοβιτς στον ΠΑΟ για τον 70χρονο ΦατίχΤερίμ» (Αθλητική ώρα των Σπορ 27/12/2023), «Απαράδεκτος ο τούρκος τεχνικός ήρθε στην Αθήνα και εκτός από προπόνηση έπιασε και δουλειά προπαγανδιστή του τουρκικού εθνικισμού δηλώνοντας: Μοιραζόμαστε την ίδια θάλασσα» (sportday 28/12/2023, σελ.1), αλλά και Sportime (29/12/2023) στο πρωτοσέλιδο της οποίας φιγουράρουν οι δύο τούρκοι προπονητές των ομάδων ποδοσφαίρου και μπάσκετ του Παναθηναϊκού.
Αλλά και ο ίδιος ο ΦατίχΤερίμμε τις δηλώσεις του πολιτικοποίησε την πρόσληψή του καθώς επισήμανε με νόημα ότι δήθεν «μοιραζόμαστε την ίδια θάλασσα», χρησιμοποιώντας ακριβώς την ίδια φρασεολογία με τον Ερντογάν ο οποίος προ μηνός είχε δηλώσει επίσης ότι «με την Ελλάδα μοιραζόμαστε την ίδια θάλασσα»(www.tovima.gr 29/11/2023). Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως μετά την πρόσληψη του ΦατίχΤερίμαπό τον ΠΑΟ, του τηλεφώνησε ο ίδιος ο Ερντογάν για να τον συγχαρεί (www.newsit.gr 27/12/2023), ενώ οι τουρκικές εφημερίδες με πηχυαίους τίτλους ανακοίνωναν την έλευση του ΦατίχΤερίμ στην Αθήνα (www.dailysabah.com26/12/2023)αποκαλώντας τον με το γνωστό του χαρακτηρισμό «ο αυτοκράτορας» (www.dailysabah.com 27/12/2023), χαρακτηρισμό τον οποίο έσπευσαν ασμένως να επαναλάβουν διάφορες αθλητικές εφημερίδες.
Μάλιστα όπως επισημαίνει και η Εστία (29/12/2023 σελ.1) «δεν είναι λοιπόν νεαρός και άπειρος “ποδοσφαιράνθρωπος”ο νέος τεχνικός του Παναθηναϊκού ΦατίχΤερίμ. Είναι ο εκλεκτός της τουρκικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας, είναι προσωπικός φίλος του Προέδρου Ερντογάν, είναι-όπως και να το δει κανείς-ένας άνθρωπος δημοφιλής αλλά και επιδραστικός στην σημερινή Τουρκία».
Τουρκικό ενδιαφέρον για ποδόσφαιρο, λιμάνια και μη κρατικά Πανεπιστήμια
Βεβαίως ο φίλαθλος κόσμος δεν έχει επίσης ξεχάσει το γεγονός ότι γνωστός τούρκος επιχειρηματίαςεκδήλωσε το ενδιαφέρον του να αγοράσει την ποδοσφαιρική ομάδα του Βόλου (https://www.sport24.gr 28/11/2023),ενώ στη συνέχεια έδειξε ενδιαφέρον και για αγορά των τηλεοπτικών δικαιωμάτων του ΠΑΟ για σχετική προβολή των αγώνων της Ομάδας του τριφυλλιού στην Τουρκία από την συνδρομητική του πλατφόρμα Exxen (www.thepressroom.gr 26/12/2023).
Γνωστά παπαγαλάκια βέβαια της ελληνο-τουρκικής προσέγγισης άρχισαν να επενδύουν στην περίφημη «διπλωματία του ποδοσφαίρου» ως απαραίτητο συμπλήρωμα της «διπλωματίας των σεισμών» αλλά και της περίφημης «θετικής ατζέντας» για διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας.
Μια συνεργασία η οποία φαίνεται να προχωρά και σε θέματα τα οποία έχουν σχέση και με το ενδιαφέρονδημιουργίας μαρίνας αλλά και αγοράς του λιμανιού του Βόλου εκ μέρους του ως άνω τούρκου επιχειρηματία που παζαρεύει την αγορά της ποδοσφαιρικής ομάδας του Βόλου (www.typosthes.gr 4/12/2023). Ταυτόχρονα έχει αρχίσει η διερεύνηση των δυνατοτήτων συνεργασίας ελληνικών και τουρκικώνΠανεπιστημίων που άλλωστε συμφώνησαν πρόσφατα Μητσοτάκης και Ερντογάν,χωρίς μάλιστα να αποκλείεται και η ίδρυση εν Ελλάδι παραρτημάτων τουρκικών Πανεπιστημίων, ως προβολή πολιτιστικής ισχύος (softpower) της Τουρκίας,όπως αποκάλυψε στο Κόντρα Channelστις 28/12/2023 ο συνάδελφος Γιάννης Μάζης αναφερόμενος ειδικότερα στο EmreInstitute, επιβεβαιώνοντας πλήρως την εφημερίδα Εστία (Εστία 17/12/2023 και 29/12/2023, σελ.1).
Άλλωστε δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι επί σειρά ετών τα διάφορα τηλεοπτικά κανάλια της χώρας μεταδίδουν γνωστές τουρκικές τηλεοπτικές σειρές.
Ιστορικό flashback στη ελληνο-τουρκική «διπλωματία του ποδοσφαίρου»
Η αίτηση Αθήνας και Άγκυρας για συνδιοργάνωση του Εuro 2008
Η «διπλωματία του ποδοσφαίρου» όμως δεν είναι κάτι το καινούργιο. Ήδη αμέσως μετά τη Συμφωνία του Ελσίνκι το 1999, αποτέλεσε αντικείμενο κοινής προσπάθειας του Γιώργου Παπανδρέου και του ΙσμαήλΤζεμ.
Στο πλαίσιο αυτό οι δύο τότε υπουργοί εξωτερικών κατέληξαν σε συμφωνία για την κοινή διεκδίκηση της διοργάνωσης των τελικών του Euro 2008. Έτσι Παπανδρέου και Τζεμ αποφάσισαν στην Άγκυρα στις 6/4/2001 «ότι οι δύο χώρες θα διεκδικήσουν από κοινού την ανάληψη» του Euro 2008 (http://greece.flash.gr 6/4/2001).
Το εν λόγω εγχείρημα της «διπλωματίας του ποδοσφαίρου» των Παπανδρέου-Τζεμ είχαμε την ευκαιρία να το αναλύσουμε στο βιβλίο μας με τίτλο «Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και Ελληνοτουρκική προσέγγιση», Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2005, σελ. 419.
Στο πλαίσιο αυτό είχαμε επισημάνει ότι «η διπλωματία του ποδοσφαίρου αποτέλεσε ένα ενδιαφέρον εγχείρημα στην προώθηση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων γιατί επιχειρήθηκε σ’ ένα τομέα όπως είναι το ποδόσφαιρο που κυριαρχείται σε μεγάλο βαθμό από τη βία και το πάθος. Ταυτόχρονα αποτελεί το λαοφιλέστερο άθλημα και ως εκ τούτου μια σχετική επιτυχία στον εν λόγω τομέα θεωρήθηκε ότι θα μπορούσε να συμβάλει τα μέγιστα στην προσέγγιση των δύο λαών. Όμως το εγχείρημα δεν κρατήθηκε μακριά από την πολιτική όπως ακριβώς το απαιτούσαν όχι μόνο οι θεωρίες ολοκλήρωσης αλλά και ο κοινός νους.
Πολιτικοί και στις δύο πλευρές αναμείχθηκαν έντονα, όπως ήταν οι συναντήσεις της ΕΠΟ με Ε. Βενιζέλο (Τα Νέα 24.9.2001) αλλά και οι δηλώσεις του Γ. Παπανδρέου για το ζήτημα αυτό (Τα Νέα 1.11.2001) καθώς επίσης και το γεγονός ότι το Υπουργείο Εξωτερικών αποφάσισε να στηρίξει τη συνδιοργάνωση του Εuro 2008 με χορηγία 400 εκατ. ευρώ (Τα Νέα 21.11.2001). Αλλά και ο Ετσεβίτ προσπάθησε να παίξει τα δικά του πολιτικά «παίγνια».
Η κυπριακή αντίδραση και τα επεισόδια στον αγώνα Φενέρ Μπαξέ –Παναθηναϊκού
Από την άλλη πλευρά η Κύπρος όπως ήταν φυσικό αντέδρασε στο εγχείρημα (Τα Νέα- Ομάδα 7.11.2001 σελ. 11).Το γεγονός αυτό οπωσδήποτε επηρέασε αρνητικά το όλο κλίμα με αποτέλεσμα να προκληθεί «αντίδραση από 5 ποδοσφαιρικές ενώσεις»» σε σχέση με τη συνδιοργάνωση του Euro 2008 με την Τουρκία (Τα Νέα- Ομάδα 8.11.2001, σελ. 2).
Ταυτόχρονα διάφορα γεγονότα φόρτισαν το θυμικό κυρίως των Ελλήνων φιλάθλων με αποκορύφωμα:
α) την υπογραφή της συμφωνίας για την ανάληψη της συνδιοργάνωσης στις 28/8/2001, ήτοι την ημέρα της θλιβερής επετείου της καταστροφής της Σμύρνης και β) τα γεγονότα στον ποδοσφαιρικό αγώνα Εθνικών Ομάδων Ελπίδων Τουρκίας-Ελλάδας.
Κυρίως όμως τα επεισόδια στον ποδοσφαιρικό αγώνα Φενέρ Μπαξέ –Παναθηναϊκός, η επίθεση που δέχθηκαν οι Γ. Παπανδρέου και Ε. Βενιζέλος από τους οπαδούς των πρασίνων αλλά και οι συγκρούσεις Ελλήνων και Τούρκων φιλάθλων στην Κωνσταντινούπολη μετά τον ποδοσφαιρικό αγώνα σφράγισαν τις εξελίξεις.
Παρά τις αντιδράσεις όμως αυτές η υποψηφιότητα συνδιοργάνωσης της τελικής φάσης του Euro 2008 κατατέθηκε (Τα Νέα 20.11.2001) με την προσδοκία ότι το εγχείρημα θα ενισχύσει την ελληνο-τουρκική φιλία. Χαρακτηριστικός ήταν άλλωστε και ο τίτλος καθημερινής εφημερίδας με την επισήμανση: «Το ποδόσφαιρο θα φέρει τη φιλία στους δύο λαούς» (Τα Νέα 14.2.2002). Ο προϋπολογισμός της προετοιμασίας του σχετικού φακέλου της υποψηφιότητας ανήλθε σε 2 εκατ. δολάρια (Τα Νέα 11.12.2001) και η πρόταση ήταν ισορροπημένη από πλευράς τεχνικής και οργανωτικής προβλέποντας εναρκτήριο ποδοσφαιρικό αγώνα στην Κωνσταντινούπολη και διεξαγωγή του τελικού στην Αθήνα (Τα Νέα 17.11.2001).
Κόκκινη κάρτα από την ΟΥΕΦΑ
Η κοινή υποψηφιότητα έγινε θερμά δεκτή από τους ευρωπαίους φιλάθλους που την υπερψήφισαν με ποσοστό 29,66% δίνοντας έτσι συντριπτικό προβάδισμα στα έξιτπολ (Τα Νέα 10.12.2002), πλην όμως δεν έγινε δεκτή από την ΟΥΕΦΑ καθώς η υποψηφιότητα αποδυναμώθηκε μετά τα επεισόδια στον ποδοσφαιρικό αγώνα Φενέρ Μπαξέ-Παναθηναϊκός, όπως αποκάλυψε σχετικό δημοσίευμα της γαλλόφωνης ελβετικής εφημερίδας «ΛεΝιμάνς» που αναπαράχθηκε στον ελληνικό τύπο (Τα Νέα 27.11.2002).
Η ειρωνεία βέβαια της υπόθεσης έγκειται στο γεγονός ότι η ΟΥΕΦΑ θεωρώντας ότι έχουν αποκατασταθεί οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις προχώρησε για πρώτη φορά μετά το 1960 στην άρση της ασφαλιστικής δικλίδας η οποία δεν επέτρεπε κατά την κλήρωση των σχετικών ποδοσφαιρικών αγώνων να συναντηθούν ελληνική με τουρκική ομάδα(Τα Νέα 9.10.2002).
Μάλιστα η κλήρωση του αγώνα Φενέρ Μπαξέ-Παναθηναϊκός είχε εκληφθεί από τους διάφορους παράγοντες των ποδοσφαιρικών ομοσπονδιών Ελλάδας και Τουρκίας ως ευκαιρία για την ανάδειξη της κοινής υποψηφιότητας.
Όμως η δύναμη των ποδοσφαιρικών γεγονότων και του τουρκικού εθνικισμού που επικράτησε στον ποδοσφαιρικό αυτό αγώνα με το τεράστιο πανό του Μωάμεθ του Β΄ να εισέρχεται στην Κωνσταντινούπολη απέδειξαν σε όλους ότι ήδη είχαν προχωρήσει με πολύ βιαστικά βήματα σε ένα σοβαρό τομέα που άπτεται της ψυχολογίας των ποδοσφαιρικών μαζών που έχουν επί δεκαετίες γαλουχηθεί με συγκεκριμένα στερεότυπα.
Πολιτικοί και τεχνοκράτες έχασαν τη μπάλα
Οι πολιτικοί και οι τεχνοκράτες που είχαν αναμειχθεί στο εγχείρημα είχαν αποτύχει στην αμοιβαία προβλεψιμότητα συμπεριφοράς στην οποία όπως είχαμε υποστηρίξει παλαιότερα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται και η «προβλεψιμότητα των συναισθηματικών αντιδράσεων (emotionalresponses) και στις δύο πλευρές».
Είναι προφανές ότι οι πρωταγωνιστές του εγχειρήματος Παπανδρέου και Τζεμ φαίνεται ότι λησμόνησαν ότι όταν αποφάσισαν στην Άγκυρα στις 6/4/2001 «ότι οι δύο χώρες θα διεκδικήσουν από κοινού την ανάληψη» του Euro 2008 είχαν παράλληλα συμφωνήσει ότι οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις απαιτούσαν «μικρά και σίγουρα βήματα»(http://greece.flash.gr 6/4/2001).
Το όλο εγχείρημα με τον τρόπο οργάνωσης του, τις πολιτικές παρεμβάσεις και τους λοιπούς χειρισμούς ξέφυγε από τα αθλητικά πλαίσια και για τον λόγο αυτόν αντιμετώπισε τόσο σημαντικές αντιδράσεις από την κοινή γνώμη των φιλάθλων των δύο χωρών οδηγώντας στην απορριπτική απόφαση της ΟΥΕΦΑ η οποία κατά τον Ε. Βενιζέλο «έχασε την ευκαιρία για μια σοβαρή πολιτική πρωτοβουλία» (Τα Νέα 14.12.2002).
Πάντως και ο ίδιος ο Ε. Βενιζέλος δέχθηκε ότι η συμπεριφορά κάποιων φιλάθλων έπαιξε ρόλο στην τελικά απόφαση της ΟΥΕΦΑ(Τα Νέα 14.12.2002)».
Αυτά λοιπόν τονίζαμε το 2005 σε σχέση με την περίφημη «διπλωματία του ποδοσφαίρου» στο βιβλίο μας με τίτλο «Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και Ελληνοτουρκική προσέγγιση», Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα.
Είκοσι δύο χρόνια μετά, τεχνοκράτες και πολιτικοί σε Αθήνα και Άγκυρα επιχειρούν να ξαναζεστάνουν την περίφημη «διπλωματία του ποδοσφαίρου» με αφορμή τον ΦατίχΤερίμ και όχι μόνο.
Όμως όπως είναι γνωστό η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα.
Ίσως γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο τελικά η ΟΥΕΦΑ ανέθεσε τη συνδιοργάνωση του Euro2032 σε Τουρκία και ……….Ιταλία (https://www.uefa.com 13/10/2023).
Η συνέχεια λοιπόν προσεχώς στα γήπεδα και όχι μόνο.
