Ψυχό-κοινωνικόπιπεράτο του Καθηγητή Πιπερόπουλου
Είναι «χρονιάρες» οι μέρες αυτής της εβδομάδας καθώς οι Έλληνες και οι Χριστιανοί σε όλα τα μέρη του Πλανήτη μας υποδεχθήκαμε τη γέννηση του Χριστού μας και...
\την ερχόμενη Δευτέρα θα υποδεχθούμε τον Νέο Χρόνο, το 2024, ενώ μαίνονται οι αιματηρές συγκρούσεις στην Ουκρανία στη Γάζα και αλλού.
Δεν θέλω να «χαλάσω» το πνεύμα αυτών των ημερών αλλά χτες συζητώντας με την παρέα μου εδώ στη γενέτειρα Κατερίνη το πού ήμασταν και που φτάσαμε οι Έλληνες συναισθηματικά η έννοια της «αποξένωσης» που οι επιστήμονες της συμπεριφοράς και άλλοι χαρακτηρίζουμε και ως «αλλοτρίωση» ήταν το επίκεντρο της συζήτησης…
Τι ακριβώς σημαίνει ο όρος «αποξένωση» ή «αλλοτρίωση», του ατόμου που ζει, εργάζεται και δημιουργεί ως μέλος μιας σύγχρονης τεχνολογικά αναπτυγμένης αστικό-βιομηχανικής κοινωνίας;
Σταχυολογώντας από την πλούσια πάνω στο θέμα αυτό βιβλιογραφία των κοινωνικών επιστημώνμπορούμε να προσδιορίσουμε 5 πιθανές ερμηνείες του όρου «αλλοτρίωση» ή «αποξένωση»ο οποίος συγκεκριμένα μπορεί να σημαίνει «αποδυνάμωση» ή πάλι «έλλειψη νοημάτων», ακόμη «έλλειψη αρχών ή ανομία» επίσης «απομόνωση ή μοναξιά» και τελικά «αποξένωση από τον ίδιο μας τον εαυτό.»
H αλλοτρίωση ως «αποδυνάμωση» ξεκίνησε από το έργο του KarlMarxκαι συνεχίζεται σήμερα. Στην Μαρξιστική θεωρία το εργαζόμενο άτομο αισθάνεται αλλοτριωμένο μέσα στο
καπιταλιστικό σύστημα διότι κατάντησε να αποτελεί μια «ασήμαντη» για τον επιχειρηματία – «καπιταλιστή» μονάδα που δεν του επιτρέπεται να συμμετέχει στην λήψη αποφάσεων ακόμη και όταν αυτές οι αποφάσεις αφορούν άμεσα την τύχη και το μέλλον του.
Η αλλοτρίωση ως κατάσταση όπου το άτομο υποφέρει από «έλλειψη νοημάτων» αφορά στο γεγονός ότι στη σύγχρονη αστικό-βιομηχανική κοινωνία το μεμονωμένο άτομο αδυνατεί να κατανοήσει τις γοργά εναλλασσόμενες ψυχό-κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικές διαδικασίες για να αξιολογήσει και να εκτιμήσει σωστά όσα συμβαίνουν γύρω του.
Η αλλοτρίωση ως κατάσταση «ανομίας ή έλλειψης αρχών» πηγάζει από το έργο του Durkheim. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό η ραγδαία κοινωνική αλλαγή φέρνει το άτομο αντιμέτωπο με καταστάσεις στις οποίες οι ψυχοκοινωνικοί κανόνες του παιχνιδιού έχουν χάσει την ισχύ τους, τα παραδοσιακά πρότυπα συμπεριφοράς έπαψαν να καθορίζουν το πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων και το άτομο λειτουργεί βρισκόμενο σε κατάσταση σύγχυσης.
Η αλλοτρίωση ως «απομόνωση ή μοναξιά» αναφέρεται στα έντονα συναισθήματα του κατοίκου μιας σύγχρονης αστικό-βιομηχανικής Μητρόπολης όπου αν και περιστοιχίζεται από μυριάδες συνανθρώπους στο χώρο εργασίας στην πολυκατοικία, στους δρόμους και τα λεωφορεία αισθάνεται απομονωμένος, υποφέρει από έντονα συναισθήματα μοναξιάς.
Τελικά η αλλοτρίωση ως «αποξένωση από τον ίδιο μας τον εαυτό» ταυτίζεται με την απώλεια του νοήματος της εργασίας μας καθώς στην παραγωγική διαδικασία το άτομο προσθέτει με τον μόχθο της καθημερινής πολύωρης εργασίας του ένα πολύ μικρό κομμάτι που δεν εντοπίζεται εύκολα στο τελικό προϊόν.
Η σύγχρονη τεχνολογία μαζικής παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, βασισμένη στην ορθολογιστική κατανομή ανθρώπινου δυναμικού, μηχανημάτων παραγωγής και κεφαλαίου αφαίρεσε από τον μεμονωμένο εργαζόμενο την άντληση ικανοποίησης από την εργασία, από την δουλειά του, που συνήθως ερχόταν ως αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης μιας πράξης που το αποτέλεσμά της ήταν χειροπιαστό, ένα ζευγάρι παπούτσια, ένα βάζο, κάποιο, οποιοδήποτε, χειροπιαστό αντικείμενο…
Μια από τις περισσότερο δραματικές διαστάσεις της αλλοτρίωσης του σύγχρονου ανθρώπου είναι η γέννηση και εκδήλωση της ψυχοκοινωνικής «απάθειας» δηλαδή της παθητικής αποδοχής του γεγονότος ότι τα μεμονωμένα άτομα αδυνατούμε να επηρεάσουμε τις διαδικασίες που χαρακτηρίζουν το κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικόμας Σύστημα.
Η «απάθεια» του νέο-Έλληνα, όχι μόνο κατοίκου της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκηςαλλά και μικρότερων επαρχιακών πόλεων διαπιστώνεται και σε κρούσματα ψυχοκοινωνικής παθολογίας όπως είναι η ραγδαία αύξηση της βάρβαρης παιδικής και της γενικότερης εγκληματικότητας αλλά και στην ακραία περίπτωση όταν κάποιος μοναχικός συγκάτοικος στην πολυκατοικία μας πεθάνει και χρειάζεται «να μυρίσει το πτώμα του» για να αντιληφθούμε οι «δήθεν» γείτονες, ότι για αυτόν τον συνάνθρωπό μας έκλεισε η παρένθεση μιας ζωής…
