Αγγελος Αγγελίδης
καθηγητής Φυσικής
1η δημοσίευση Νοέμβριος 2016
Α΄ Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας και Πολιτισμού Συλλόγου ¨ΔΗΜΗΤΡΑ¨ - ΑΙΓΙΝΙΟ 22-10-2016
1η δημοσίευση Νοέμβριος 2016
Α΄ Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας και Πολιτισμού Συλλόγου ¨ΔΗΜΗΤΡΑ¨ - ΑΙΓΙΝΙΟ 22-10-2016
1. Εισήγηση στο Συνέδριο με θέμα ¨Συντεταγμένη Ιστορία και Λαϊκή Παράδοση¨.
2. Ανακοίνωση του 3τομου συγγραφικού έργου ¨προσωπικά ακούσματα, όμορφες εμπειρίες¨ που αναφέρεται στην Παράδοση της προσφυγικής Ανατολικής Θράκης.
Οι θρύλοι είναι τροφός στην ψυχή των υπόδουλων. Οι βασανισμένοι βρίσκουν λυτρωμό και τα όνειρα μας κρατάνε ζωντανούς και μας βοη-θούν να αντέχουμε τα κύματα και τα δεινά.
Η παράδοση που είναι προφορική ή γραπτή εμπεριέχει παλιές μαρτυ-ρίες, αλήθειες, αυθεντίες και ντοκουμέντα ή μυθικές διηγήσεις και θρύλους που δημιουργήθηκαν στο πέρασμα των χρόνων από επώνυ-μους ή ανώνυμους ανθρώπους και που μεταδόθηκαν κυρίως προφο-ρικά στις επόμενες γενιές.
Δούλεψαν τυχαία και ασυντόνιστα άνθρωποι απλοί χωρίς ιδιοτέλειες, χωρίς καταναγκασμό, χωρίς καθοδηγητές και υποβολείς, χωρίς κηδε-μόνες και σπόνσορες, αλλά αντίθετα με δυνατό αίσθημα ευθύνης και κυρίως αυθορμητισμό, με συνείδηση και με πίστη στο αυτονόητο καθήκον, με αυταπάρνηση για τη μεγάλη αξία των ιδανικών και άυ-λων πνευματικών κατακτήσεων των κοινωνιών στην ανθρωπότητα.
Υπάρχουν και συναντήσαμε τις Mυθικές Παραδόσεις με τις οποίες αφήσαμε τη ψυχή μας προς τέρψιν και αγαλλίασιν (Γοργόνα και Mεγαλέξαντρος), τις Ιστορικές Παραδόσεις με προγονικές συγκινήσεις (μαρμαρωμένος Βασιλιάς) και τις Θρησκευτικές παραδόσεις από αλή-θειες και δοξασίες που παραδόθηκαν προφορικά κυρίως από ιερά και πεφωτισμένα πρόσωπα και από όπου αντλούμε πίστιν και ιερήν αφο-σίωσιν για να πετύχουμε ψυχική ηρεμία και πνευματική ολοκλήρωση.
Το 1979 ο Οδυσσέας Ελύτης τιμήθηκε από την Σουηδική Ακαδημία με το Νόμπελ Λογοτεχνίας σύμφωνα με το εξής σκεπτικό απόφασης ¨για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με δυνατό αίσθημα και πνευματική καθαρότητα τον αγώνα του σύγχρο-νου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα¨.
Από την άλλη και σχεδόν στον αντίποδα συναντούμε την Ιστορία και τους Ιστορικούς που ανάλωσαν χρόνια και χρόνια για έρευνα, μελέ-τες, σύγκριση, συμπεράσματα. Με λεπτομέρεια και επιστημονική εργαστηριακή ακρίβεια, με σοβαρότητα και παραδειγματική προσή-λωση δημιούργησαν τόμους και τόμους και μια γενναία και πλούσια παρακαταθήκη στοιχείων, πληροφοριών και γνώσεων.
Δούλεψαν συστηματικά και συντονισμένα άνθρωποι, άλλοτε απλοί και άλλοτε κύρους και μεγάλου αναστήματος στο είδος, στις πλείστες περιπτώσεις χωρίς ιδιοτέλειες, χωρίς καταναγκασμούς, χωρίς ιδιαίτε-ρη καθοδήγηση. Δεν διαγράφονται όμως, ούτε ξεχνιούνται (τέτοια προσπάθεια θα αποτελούσε πραγματικά ιστορικό ατόπημα) και οι περιπτώσεις στις οποίες συστρατεύθηκαν ύπουλα κηδεμόνες και κρυφοί σπόνσορες, χωρίς αίσθημα ευθύνης, χωρίς συνείδηση, χωρίς σεβασμό στην ανάγκη για την αλήθεια και την αιωνιότητα.
Αλλοίωσαν την πραγματικότητα. Φρόντισαν να αλλάξουν την φυσιο-λογική ροή των θεμάτων. Διαστρέβλωσαν αλήθειες. Θέλησαν να ελέγ-ξουν, να χειραγωγήσουν, να σφετεριστούν την άγνοια και την αδρά-νεια των απλών και ανυποψίαστων κοινωνιών.
2. Ανακοίνωση του 3τομου συγγραφικού έργου ¨προσωπικά ακούσματα, όμορφες εμπειρίες¨ που αναφέρεται στην Παράδοση της προσφυγικής Ανατολικής Θράκης.
Οι θρύλοι είναι τροφός στην ψυχή των υπόδουλων. Οι βασανισμένοι βρίσκουν λυτρωμό και τα όνειρα μας κρατάνε ζωντανούς και μας βοη-θούν να αντέχουμε τα κύματα και τα δεινά.
Η παράδοση που είναι προφορική ή γραπτή εμπεριέχει παλιές μαρτυ-ρίες, αλήθειες, αυθεντίες και ντοκουμέντα ή μυθικές διηγήσεις και θρύλους που δημιουργήθηκαν στο πέρασμα των χρόνων από επώνυ-μους ή ανώνυμους ανθρώπους και που μεταδόθηκαν κυρίως προφο-ρικά στις επόμενες γενιές.
Δούλεψαν τυχαία και ασυντόνιστα άνθρωποι απλοί χωρίς ιδιοτέλειες, χωρίς καταναγκασμό, χωρίς καθοδηγητές και υποβολείς, χωρίς κηδε-μόνες και σπόνσορες, αλλά αντίθετα με δυνατό αίσθημα ευθύνης και κυρίως αυθορμητισμό, με συνείδηση και με πίστη στο αυτονόητο καθήκον, με αυταπάρνηση για τη μεγάλη αξία των ιδανικών και άυ-λων πνευματικών κατακτήσεων των κοινωνιών στην ανθρωπότητα.
Υπάρχουν και συναντήσαμε τις Mυθικές Παραδόσεις με τις οποίες αφήσαμε τη ψυχή μας προς τέρψιν και αγαλλίασιν (Γοργόνα και Mεγαλέξαντρος), τις Ιστορικές Παραδόσεις με προγονικές συγκινήσεις (μαρμαρωμένος Βασιλιάς) και τις Θρησκευτικές παραδόσεις από αλή-θειες και δοξασίες που παραδόθηκαν προφορικά κυρίως από ιερά και πεφωτισμένα πρόσωπα και από όπου αντλούμε πίστιν και ιερήν αφο-σίωσιν για να πετύχουμε ψυχική ηρεμία και πνευματική ολοκλήρωση.
Το 1979 ο Οδυσσέας Ελύτης τιμήθηκε από την Σουηδική Ακαδημία με το Νόμπελ Λογοτεχνίας σύμφωνα με το εξής σκεπτικό απόφασης ¨για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με δυνατό αίσθημα και πνευματική καθαρότητα τον αγώνα του σύγχρο-νου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα¨.
Από την άλλη και σχεδόν στον αντίποδα συναντούμε την Ιστορία και τους Ιστορικούς που ανάλωσαν χρόνια και χρόνια για έρευνα, μελέ-τες, σύγκριση, συμπεράσματα. Με λεπτομέρεια και επιστημονική εργαστηριακή ακρίβεια, με σοβαρότητα και παραδειγματική προσή-λωση δημιούργησαν τόμους και τόμους και μια γενναία και πλούσια παρακαταθήκη στοιχείων, πληροφοριών και γνώσεων.
Δούλεψαν συστηματικά και συντονισμένα άνθρωποι, άλλοτε απλοί και άλλοτε κύρους και μεγάλου αναστήματος στο είδος, στις πλείστες περιπτώσεις χωρίς ιδιοτέλειες, χωρίς καταναγκασμούς, χωρίς ιδιαίτε-ρη καθοδήγηση. Δεν διαγράφονται όμως, ούτε ξεχνιούνται (τέτοια προσπάθεια θα αποτελούσε πραγματικά ιστορικό ατόπημα) και οι περιπτώσεις στις οποίες συστρατεύθηκαν ύπουλα κηδεμόνες και κρυφοί σπόνσορες, χωρίς αίσθημα ευθύνης, χωρίς συνείδηση, χωρίς σεβασμό στην ανάγκη για την αλήθεια και την αιωνιότητα.
Αλλοίωσαν την πραγματικότητα. Φρόντισαν να αλλάξουν την φυσιο-λογική ροή των θεμάτων. Διαστρέβλωσαν αλήθειες. Θέλησαν να ελέγ-ξουν, να χειραγωγήσουν, να σφετεριστούν την άγνοια και την αδρά-νεια των απλών και ανυποψίαστων κοινωνιών.
Υπήρξαν στις διαδρομές Ιστορικοί που δέχονταν στη πένα τους καθο-δηγητή από ιδιοτέλεια και σκοπιμότητα (Σκοπιανό ζήτημα της Ελληνι-κότητας της Μακεδονίας), για προπαγάνδα (σύγχρονο μεταναστευ-τικό θέμα), για ανατροπές λανθασμένης πολιτικής (ακόμη και από τα ίδια στελέχη κυρίως ιδεολογικών κομματικών οργανώσεων), πιθανόν για ανατροπές σκοπιμότητας (συνωστισμός της Σμύρνης), για από-χρωματισμό της βίας και της βαρβαρότητας εθνικών συμπεριφορών (γενοκτονίες, παιδομαζώματα, προσφυγιές). Υπήρξαν δε και ίσως να υπάρχουν ακόμη (κρίνεται στη πορεία και μέσα από την εμπειρία μας) ομάδες και ¨κλίκες¨ ή οργανωμένα σύνολα και ¨στοές¨ στελεχω-μένες από ανώτερους πνευματικά ανθρώπους που άλλοτε φτιάχνουν μορφές και ¨Enstein¨ και άλλοτε αφήνουν στην αφάνεια ή εκμηδενί-ζουν προσωπικότητες και πνευματικές οντότητες (Κωνσταντίνος Κα-ραθεοδωρή). Αν και ο Καραθεοδωρή υπήρξε μέγας επιστήμων και κα-θηγητής σε διάσημα πανεπιστήμια της ξένης, στην Ελλάδα γνώρισε την μεγάλη απόρριψη από την τότε επιστημονική κοινότητα όταν προσφέρθηκε να γίνει καθηγητής με την πλήρως ταπεινωτική απάντη-ση ¨αν θες να γίνεις δάσκαλος σε κάποιο σχολείο της επαρχίας, έχει καλώς¨ σε περίοδο που αναγορεύεται διδάκτωρ στο καταξιωμένο Πανεπιστήμιο του Γκέτιγκεν όπου και διέπρεψε μετέπειτα. Για το μεγαλείο του Παρθενώνα γράφτηκαν χιλιάδες τόμοι από διάφορους ειδικούς, δεν είναι όμως γνωστό πόσες ανθρώπινες απώλειες υπήρ-ξαν ούτε οι άμεσες οικονομικές επιπτώσεις του έργου στους πολίτες και τους γύρω λαούς. Για τις Αιγυπτιακές Πυραμίδες, μόνη περιγραφή για το χτίσιμο είναι του Ηροδότου, που αναφέρει ότι στη Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα δούλεψαν 100.000 εργάτες για 20 χρόνια, άπο-ψη όμως που μάλλον δεν υπολογίζουν οι αρχαιολόγοι.
Στον καλλιτεχνικό κόσμο, στην δημιουργία, στην τέχνη, στην πολιτική θα συναντήσουμε αντίστοιχες δομές, ρεύματα και προσπάθειες. Πολ-λοί από την μετριότητα φτιάχτηκαν αστέρες ¨in vitro¨ και άλλοι πολλοί επίσης περιορίστηκαν κατά πολύ κάτω από την μετριότητα ή αφανίστηκαν παλεύοντας διαρκώς και ελπίζοντας στην δικαίωση. Τα σωσίβια της ειλικρίνειας και της αξιοκρατίας με τα οποια ήταν ζωσμένοι δεν τους έσωσαν.
Όμως για ¨το γιοφύρι της Αρτας¨ ο απλός λαός με τις αισθητήριες κε-ραίες του τα είδε όλα, τα ένιωσε όλα. Πόνεσε από τη δικιά του καθη-μερινότητα και ότι αισθάνθηκε και αντελήφθη το μετέφερε ατόφιο με την παράδοση, τα άφησε γνήσια στις επόμενες γενιές. Η μοίρα της ¨κυρά Βασιλικής¨ στα Γιάννενα θα ήταν ξεχασμένη αν δεν υπήρχαν οι άνθρωποι που τόλμησαν να πουν και να μεταφέρουν αλήθειες από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά. Η επίσημη ιστορία δύσκολα θα γράψει για τους τοπικούς ταγούς μιας κοινωνίας που προσπαθούν να επιβιώνουν με το έντεχνο ¨διαίρει και βασίλευε¨ αλλά η παράδοση μέσα από την έστω μισοπνιγμένη φωνή στον καφενέ και στη ταβέρνα θα μεταφέρει ¨ες αεί¨ και αναλλοίωτη την ωμή αλήθεια.
Για τούτο και ακριβώς εδώ βρίσκεται η σκοπιμότητα της σημερινής συμμετοχής μου στο Συνέδριο, για να τονιστεί η σπουδαιότητα αλλά και όλοι μαζί να τονώσουμε τη προσπάθεια επαγρύπνησης για συνέ-χιση της υγιούς γνήσιας λαϊκής παράδοσης και στην δικιά μας εποχή και στην δικιά μας περιοχή, πιστεύοντας ότι ο Σύλλογος ¨ΔΗΜΗΤΡΑ ΑΙΓΙΝΙΟΥ¨ που παρακολουθώ πενήντα χρόνια τώρα τις δράσεις και τη προσφορά του συνεισφέρει απρόσκοπτα και πολλά και σημαντικά.
Στον καλλιτεχνικό κόσμο, στην δημιουργία, στην τέχνη, στην πολιτική θα συναντήσουμε αντίστοιχες δομές, ρεύματα και προσπάθειες. Πολ-λοί από την μετριότητα φτιάχτηκαν αστέρες ¨in vitro¨ και άλλοι πολλοί επίσης περιορίστηκαν κατά πολύ κάτω από την μετριότητα ή αφανίστηκαν παλεύοντας διαρκώς και ελπίζοντας στην δικαίωση. Τα σωσίβια της ειλικρίνειας και της αξιοκρατίας με τα οποια ήταν ζωσμένοι δεν τους έσωσαν.
Όμως για ¨το γιοφύρι της Αρτας¨ ο απλός λαός με τις αισθητήριες κε-ραίες του τα είδε όλα, τα ένιωσε όλα. Πόνεσε από τη δικιά του καθη-μερινότητα και ότι αισθάνθηκε και αντελήφθη το μετέφερε ατόφιο με την παράδοση, τα άφησε γνήσια στις επόμενες γενιές. Η μοίρα της ¨κυρά Βασιλικής¨ στα Γιάννενα θα ήταν ξεχασμένη αν δεν υπήρχαν οι άνθρωποι που τόλμησαν να πουν και να μεταφέρουν αλήθειες από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά. Η επίσημη ιστορία δύσκολα θα γράψει για τους τοπικούς ταγούς μιας κοινωνίας που προσπαθούν να επιβιώνουν με το έντεχνο ¨διαίρει και βασίλευε¨ αλλά η παράδοση μέσα από την έστω μισοπνιγμένη φωνή στον καφενέ και στη ταβέρνα θα μεταφέρει ¨ες αεί¨ και αναλλοίωτη την ωμή αλήθεια.
Για τούτο και ακριβώς εδώ βρίσκεται η σκοπιμότητα της σημερινής συμμετοχής μου στο Συνέδριο, για να τονιστεί η σπουδαιότητα αλλά και όλοι μαζί να τονώσουμε τη προσπάθεια επαγρύπνησης για συνέ-χιση της υγιούς γνήσιας λαϊκής παράδοσης και στην δικιά μας εποχή και στην δικιά μας περιοχή, πιστεύοντας ότι ο Σύλλογος ¨ΔΗΜΗΤΡΑ ΑΙΓΙΝΙΟΥ¨ που παρακολουθώ πενήντα χρόνια τώρα τις δράσεις και τη προσφορά του συνεισφέρει απρόσκοπτα και πολλά και σημαντικά.
