Αντώνης Ι. Ζαρκανέλας
π. Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης
Νομαρχίας Θεσσαλονίκης
Μετά την αντίδραση του Τσώρτσιλ για την μη κατανόηση των στρατηγών του αλλά και του Βρετανού Πρεσβευτή στην Αθήνα Ρ.Λήπερ της πολιτικής του...
στο μεσογειακό Θέατρο και ιδιαίτερα στην Ελλάδα λέγοντας τους εκείνο το περίφημο «Τί να την κάνω την Μπολώνια αν χάσω την Αθήνα» ο Στρατάρχης Αλεξάντερ, Διοικητής των Συμμαχικών Δυνάμεων της Μεσογείου επισκέπτεται με τον Υπουργό για θέματα Μεσογείου ΜακΜίλαν την Αθήνα για να έχει προσωπική εικόνα για το στρατιωτικό πεδίο. Φθάνει επεισοδιακά στο κέντρο της Αθήνας συσκέπτονται με τον Λήπερ και τον Στρατηγό Σκόμπι από τον οποίο είχε ήδη λάβει αιτήματα στρατιωτικού περιεχομένου. Οι διαπιστώσεις και των δύο απεσταλμένων του Τσώρτσιλ ήταν ταυτόσημες. Ο ΜακΜίλαν περιγράφοντας την κατάσταση στο ημερολόγιο του καταλήγει: «..Με άλλα λόγια, δεν διαθέτουμε ασφαλείς βάσεις πουθενά από όπου θα ηδυνάμεθα να ενεργήσωμεν…» ενώ ο Αλεξάντερ περιγράφοντας τις διαπιστώσεις του στον Λήπερ καταλήγει «Η κατάστασή σας είναι σοβαρά» (ΙΑΤΡΙΔΗΣ, 2013(1973), σελ. 213). Ο Αλεξάντερ έδωσε συγκεκριμένες εντολές στον Σκόμπυ εν αναμονή των ενισχύσεων που εκείνος θα φρόντιζε να αποσταλούν με τον ταχύτερο τρόπο. Σε τηλεγράφημά του στον Τσώρτσιλ κατέληγε στο ότι «..η στρατιωτική κατάσταση στην Αθήνα ήταν σοβαρότερη από ό,τι νόμιζε, σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχε στο Λονδίνο.» (ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, 2014). Πριν αναχωρήσει για την Ιταλία στις 12/12 είχε συνάντηση με τον Έλληνα Πρωθυπουργό τον οποίο και ενημέρωσε σχετικά.
Σκέψεις του Στρατηγού Σκόμπυ για εγκατάλειψη της Αθήνας. Αντίδραση Τσακαλώτου.
Τις ίδιες εκείνες ώρες, λίγα μέτρα πιο κάτω από την Πλατεία Συντάγματος στο γραφείο του ο Στρατηγός Σκόμπι συζητούσαν την πρόταση για απόσυρση των Βρετανικών δυνάμεων από το κέντρο της Αθήνας και μεταφορά τους στο Φάληρο, εν αναμονή των ενισχύσεων από το μέτωπο της Ιταλίας. Για τον σκοπό αυτό συγκάλεσε σύσκεψη στις 22:30 της 11ης Δεκ. στο Σταθμό Διοικήσεως της 23ης ΤΤ στο Στρατόπεδο Παραπηγμάτων όλων των μονάδων της περιοχής Αθηνών, Βρετανικών και Ελληνικών. Στην σύσκεψη ήταν παρών και ο Ταξίαρχος Τσακαλώτος. Στο άκουσμα της πρότασης αντέδρασε άμεσα λέγοντας: «Τούτο είναι αδύνατον να εκτελεσθή από την Ταξιαρχίαν». Του εδόθη δίωρη διορία να σκεφθεί και να αναφέρει. Στις 02:00 της 12ης Δεκ. επαναλήφθηκε η σύσκεψη με τον Τσακαλώτο να τους ανακοινώνει: «Η ΙΙΙη ΕΟΤ την οποία διοικώ είναι αποφασισμένη να αμυνθή μέχρι τέλους ΕΠΙ ΠΑΤΡΙΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ… Είμεθα αποφασισμένοι να πολεμήσωμεν και να μην εγκαταλείψωμεν τον ΑθηναϊκόνΛαόν…εις την μήνιν των κομμουνιστών σφαγέων». (ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ, Θ. 1958), Ζήτησε, μόνον από τον Σκόμπυ να του δανείσει, στο μεταξύ, τον βαρύ οπλισμό της Ταξιαρχίας, άρματα μάχης, κανόνια κλπ, που ήταν καθ΄οδόν από την Ιταλία, τα οποία και θα κρατούσε όταν έφθαναν στον Πειραιά. Ο Τσακαλώτος το επόμενο πρωϊ ενημέρωσε τον πρωθυπουργό για την εξέλιξη αλλά και του ζήτησε να παρέμβει στον Σκόμπυ για θετική απόκριση στο αίτημα του για τον βαρύ οπλισμό. Όταν την επομένη ημέρα, 13η Δεκεμβρίου, επισκέφθηκε τον Σκόμπυ να του ζητήσει να μην επιμείνει στην απόφασή του διαπίστωσε ότι ήδη υπήρξε αλλαγή στο κλίμα.
Σκέψεις του Στρατηγού Σκόμπυ για εγκατάλειψη της Αθήνας. Αντίδραση Τσακαλώτου.
Τις ίδιες εκείνες ώρες, λίγα μέτρα πιο κάτω από την Πλατεία Συντάγματος στο γραφείο του ο Στρατηγός Σκόμπι συζητούσαν την πρόταση για απόσυρση των Βρετανικών δυνάμεων από το κέντρο της Αθήνας και μεταφορά τους στο Φάληρο, εν αναμονή των ενισχύσεων από το μέτωπο της Ιταλίας. Για τον σκοπό αυτό συγκάλεσε σύσκεψη στις 22:30 της 11ης Δεκ. στο Σταθμό Διοικήσεως της 23ης ΤΤ στο Στρατόπεδο Παραπηγμάτων όλων των μονάδων της περιοχής Αθηνών, Βρετανικών και Ελληνικών. Στην σύσκεψη ήταν παρών και ο Ταξίαρχος Τσακαλώτος. Στο άκουσμα της πρότασης αντέδρασε άμεσα λέγοντας: «Τούτο είναι αδύνατον να εκτελεσθή από την Ταξιαρχίαν». Του εδόθη δίωρη διορία να σκεφθεί και να αναφέρει. Στις 02:00 της 12ης Δεκ. επαναλήφθηκε η σύσκεψη με τον Τσακαλώτο να τους ανακοινώνει: «Η ΙΙΙη ΕΟΤ την οποία διοικώ είναι αποφασισμένη να αμυνθή μέχρι τέλους ΕΠΙ ΠΑΤΡΙΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ… Είμεθα αποφασισμένοι να πολεμήσωμεν και να μην εγκαταλείψωμεν τον ΑθηναϊκόνΛαόν…εις την μήνιν των κομμουνιστών σφαγέων». (ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ, Θ. 1958), Ζήτησε, μόνον από τον Σκόμπυ να του δανείσει, στο μεταξύ, τον βαρύ οπλισμό της Ταξιαρχίας, άρματα μάχης, κανόνια κλπ, που ήταν καθ΄οδόν από την Ιταλία, τα οποία και θα κρατούσε όταν έφθαναν στον Πειραιά. Ο Τσακαλώτος το επόμενο πρωϊ ενημέρωσε τον πρωθυπουργό για την εξέλιξη αλλά και του ζήτησε να παρέμβει στον Σκόμπυ για θετική απόκριση στο αίτημα του για τον βαρύ οπλισμό. Όταν την επομένη ημέρα, 13η Δεκεμβρίου, επισκέφθηκε τον Σκόμπυ να του ζητήσει να μην επιμείνει στην απόφασή του διαπίστωσε ότι ήδη υπήρξε αλλαγή στο κλίμα.
Ο συσχετισμός δυνάμεων των αντιμαχόμενων στα μέσα του Δεκεμβρίου.
Η απόφαση του Σκόμπι για απόσυρση των δυνάμεων βρετανικών και ελληνικών από την Αθήνα και μεταφορά τους στο Φάληρο αποδείκνυε την τραγικότητα της κατάστασης τους. Όταν άρχισε η Στάση, στις αρχές Δεκεμβρίου, οι παρατεταγμένες στο πεδίο δυνάμεις των αντιπάλων είχαν ως εξής: Κυβερνητικές Δυνάμεις: Οι πραγματικά στρατιωτικές δυνάμεις της Κυβέρνησης ήταν η ΙΙΙ Ελληνική Ορειβατική Ταξιαρχία (ΙΙΙ ΕΟΤ), η γνωστή και ως Ταξιαρχία Ρίμινι, το 6ο Τάγμα φρουρών (που έφθασε μόλις στις 5 Δεκεμβρίου από την Αίγυπτο) και το 3ο Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού (χωρίς πυροβόλα) που ήταν και τα μόνα εμπειροπόλεμα. Στις Κυβερνητικές δυνάμεις περιλαμβάνονται και οι δυνάμεις της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής που ούτε κατά τον ορισμό ούτε κατά την ουσία ήταν στρατιωτικές δυνάμεις, . Ο ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ (2014) αναφέρει οτι η Αστυνομία Πόλεων διέθετε πριν από τα Δεκεμβριανά περίπου 2.500 άνδρες και η Χωροφυλακή περίπου 3.000 άνδρες ενώ μετά τις επιθέσεις των στασιαστών από τις πρώτες κιόλας ημέρες των Δεκεμβριανών οι υπηρεσίες αυτές πέραν της αποδιοργάνωσης τους υπέστησαν ιδιαίτερα τις πρώτες ημέρες της ανταρσίας σημαντικότατες απώλειες (π.χ. θάνατοι, τραυματίες κλπ) στο υπηρετούν προσωπικό τους. Βρετανικές Δυνάμεις: Οι Βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Αθήνα αποτελούνταν από την 23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία (23rd ArmouredBrigade), που είχε σταλεί για την τήρηση του νόμου και της τάξης στην Αθήνα μετά την Απελευθέρωση αλλά και τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας σε ολόκληρη τη χώρα) για λογαριασμό της Βρετανικής Βοήθειας (MilitaryLiaison της γνωστής τότε Εμ-Ελ). Υπήρχαν διάφορες άλλες βρετανικές στρατιωτικές μονάδες μειωμένης σύνθεσης τόσον όσον αφορά το προσωπικό τους όσον και τον οπλισμό τους. Υπήρχαν επίσης τρεις μοίρες αεροσκαφών της ΡΑΦ με αεροπλάνα τύπου Ουέλλιγτον, Σπιτφαϊαρ και Μποουφαϊτερ, που στάθμευαν στο Ελληνικό και με το αρχηγείο της στην Κηφισιά. Στο σύνολό τους οι βρετανικές δυνάμεις σε Αθήνα και Πειραιά ανέρχονταν σε 4.000-4.500 άνδρες (ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, 2014 ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ 2014). Το σύνολο των στρατιωτικών δυνάμεων στρατοπέδευε στο Στρατόπεδο Παραρτημάτων όπου σήμερα υπάρχει το Πάρκο Ελευθερίας και το Μέγαρο Μουσικής και στο Νέο Φάληρο. (ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, 2014 ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ 2014).
Οι δυνάμεις των Στασιαστών: Η δύναμη των στασιαστών την περίοδο αυτή αποτελούνταν από το Α΄Σώμα Στρατού με διοικητή τον συνταγματάρχη Πυριόχο και καπετάνιο τον Κωτσάκη Σ. «Νέστορας». Το Α΄Σώμα του ΕΛΑΣ υφίστατο, με βάση τη Συμφωνία της Καζέρτας, νομίμως και αποτελούνταν από την Ι και ΙΙ Ταξιαρχίες με δύο συντάγματα κάθε μία, και συνολικό αριθμό ανδρών περίπου 6.000 άνδρες, το 6ο Σύνταγμα Βορείων Προαστίων δυνάμεως 1.000 ανδρών και γυναικών και το 6ο Σύνταγμα Πειραιώς, δυνάμεως περίπου 1600, ομοίως. Αποτελούνταν επίσης από την ΙΙ Μεραρχία (Αττικής) που την απάρτιζαν το 2ο Σύνταγμα (Παρνασσίδας), το 7ο Σύνταγμα (Ευβοίας) και το 34ο Σύνταγμα (Αττικοβοιωτίας) με συνολική δύναμη 2.500 ανδρών. Ο ΧΑΡΑΛΑΜΠΊΔΗΣ (2012) εκτιμάει ότι ο ΕΛΑΣ διέθεται στην έναρξη των Δεκεμβριανών περί τις 11.000-12.000 που αυξήθηκαν σε περίπου 14.000 το βράδυ της 6ης Δεκεμβρίου. Εξ αυτών το Α΄ Σώμα αριθμούσε περίπου 9.000 άνδρες και η ΙΙη Μεραρχία περίπου 2.500 άνδρες. Ο ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ (2014) τις εκτιμάει σε περίπου 25,000-30.000 άνδρες και γυναίκες συνυπολογίζοντας και τις περίπου 10.000-15.000 του εφεδρικού ΕΛΑΣ που από τα στοιχεία που σήμερα έχουμε (π.χ. διαταγές, σήματα κλπ) ρίχθηκαν, σταδιακά, στην μάχη της Αθήνας. Και οι δύο αυτοί δεν εκτιμούν, παραλείποντας όπως φαίνεται, την ΕΠΟΝ, την Εθνική Πολιτοφυλακή και την διαβόητη ΟΠΛΑ που συμμετείχαν ενεργά από τη πρώτη στιγμή, ίσως και πριν ξεσπάσουν οι μάχες, ως παραπολιτικές και παραστρατιωτικές οργανώσεις στον πόλεμο της πόλης, που ήταν τα Δεκεμβριανά.
Μέχρι τα μέσα του Δεκεμβρίου το σύνολο των κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων παρέμεναν οι ίδιες, χωρίς ενισχύσεις και με περιορισμένα και μη αντικαθιστάμενα πολεμοφόδια. Ήταν όμως καταπονημένες και εξαντλημένες από την συνεχή εγρήγορση και τον χωρίς διακοπή πόλεμο τριβής, αλλά και χωρίς ελπίδα ενίσχυσης τους έστω και για ξεκούραση. Αντίθετα οι στασιαστές μετέφεραν διαρκώς νέες εμπειροπόλεμες δυνάμεις από τους γειτονικούς νομούς της Πελοποννήσου και της Στερεά Ελλάδος. Μέχρι το βράδυ της 9ης Δεκεμβρίου είχαν φθάσει στην Αθήνα 12 τάγματα του μόνιμου ΕΛΑΣ, γεγονός που επέτρεπε την υλοποίηση γενικής επίθεσης. Τα 12 αυτά τάγματα προέρχονταν από το 6ο Σύνταγμα Κορινθίας, 3 τάγματα που εγκαταστάθηκαν στο Περιστέρι, από το 7ο Σύνταγμα Ευβοίας 2 τάγματα, από το 11ο Σύνταγμα Αρκαδίας 3 τάγματα, από το 34ο Σύνταγμα Αττικοβοιωτίας 3 τάγματα και από το 42ο Σύνταγμα Φθιώτιδας 1 τάγμα (ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, 2014).
(Συνεχίζεται)
Μέχρι τα μέσα του Δεκεμβρίου το σύνολο των κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων παρέμεναν οι ίδιες, χωρίς ενισχύσεις και με περιορισμένα και μη αντικαθιστάμενα πολεμοφόδια. Ήταν όμως καταπονημένες και εξαντλημένες από την συνεχή εγρήγορση και τον χωρίς διακοπή πόλεμο τριβής, αλλά και χωρίς ελπίδα ενίσχυσης τους έστω και για ξεκούραση. Αντίθετα οι στασιαστές μετέφεραν διαρκώς νέες εμπειροπόλεμες δυνάμεις από τους γειτονικούς νομούς της Πελοποννήσου και της Στερεά Ελλάδος. Μέχρι το βράδυ της 9ης Δεκεμβρίου είχαν φθάσει στην Αθήνα 12 τάγματα του μόνιμου ΕΛΑΣ, γεγονός που επέτρεπε την υλοποίηση γενικής επίθεσης. Τα 12 αυτά τάγματα προέρχονταν από το 6ο Σύνταγμα Κορινθίας, 3 τάγματα που εγκαταστάθηκαν στο Περιστέρι, από το 7ο Σύνταγμα Ευβοίας 2 τάγματα, από το 11ο Σύνταγμα Αρκαδίας 3 τάγματα, από το 34ο Σύνταγμα Αττικοβοιωτίας 3 τάγματα και από το 42ο Σύνταγμα Φθιώτιδας 1 τάγμα (ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, 2014).
(Συνεχίζεται)
