Ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Δραγάσης Παλαιολόγος, ήταν ο τελευταίος βασιλεύων Βυζαντινός αυτοκράτορας, από το 1449 έως το θάνατό του κατά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453. Η βασιλεία του διήρκεσε τέσσερα χρόνια, τέσσερις μήνες και εικοσιτέσερις ημέρες.
Όταν...
ο αδελφός του, αυτοκράτορας Ιωάννης Η’, πέθανε, τον Οκτώβριο του 1448, ο Κωνσταντίνος ήταν ο μεγαλύτερος από τους εν ζωή γιους του αυτοκράτορα Μανουήλ Β’, και το δικαίωμά του στη διαδοχή ήταν ισχυρότερο από αυτό του νεότερου αδελφού του, Δημητρίου, που ήταν αντίζηλος για τον θρόνο, με τους υποστηρικτές του να προβάλλουν το επιχείρημα πως ήταν «πορφυρογέννητος», δηλαδή είχε γεννηθεί ενώ ο πατέρας του ήταν αυτοκράτορας, ενώ ο Κωνσταντίνος είχε γεννηθεί πριν ο Μανουήλ ανεβεί στον θρόνο. Επίσης, ο Δημήτριος είχε τη φήμη τουρκόφιλου, και η ήττα των ουγγρικών δυνάμεων υπό τον Ουνιάδη στη Βάρνα ενίσχυσε τη θέση του. Ωστόσο, ο Κωνσταντίνος είχε την εύνοια του πατέρα του, κάτι που είχε δηλώσει ο ίδιος πριν τον θάνατό του, και τη στήριξη της μητέρας του, καθώς και πολιτικών όπως ο Μανουήλ Καντακουζηνός, ο Μανουήλ Ίαγρος και ο Λουκάς Νοταράς. Εν τέλει ο συμβιβασμός που επετεύχθη -προκειμένου να αποτραπεί εμφύλιος ή τουρκική επίθεση- ήταν η αποστολή αντιπροσωπείας στον σουλτάνο για να τεθεί το ερώτημα αν θα αναγνώριζε τον δεσπότη Κωνσταντίνο ως αυτοκράτορα. Παρά το ότι ο Δημήτριος ήταν, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, τουρκόφιλος, ο σουλτάνος Μουράτ Β’ ήταν ένας αρκετά ευθύς ηγεμόνας που τηρούσε τον λόγο και τις δεσμεύσεις του, και απεχθανόταν τις σκευωρίες και τους πολλούς πολιτικούς «ελιγμούς» - και ως εκ τούτου φαίνεται ότι δεν έβλεπε πολύ θετικά τον Δημήτριο. Ο Μουράτ αναγνώρισε αμέσως τον Κωνσταντίνο ως νόμιμο διάδοχο, καθώς θεώρησε ότι ο θρόνος του ανήκε δικαιωματικά. Ο Κωνσταντίνος στέφθηκε αυτοκράτορας στις 6 Ιανουαρίου του 1449 στον Μυστρά.
Ήταν ο αυτοκράτορας που συνέδεσε τη ζωή και το όνομά του με το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ήταν μια προσωπικότητα που αδικήθηκε από τις περιστάσεις. Δεσπότης στην Πελοπόννησο μέχρι να αναλάβει τον θρόνο της Κωνσταντινούπολης και όπως δείχνει η μελέτη των ιστορικών πηγών ήταν ένας ιδιαίτερα ικανός ηγέτης, προικισμένος με αξιόλογα προσόντα, τα οποία υπό άλλες συνθήκες (εάν δηλαδή το βυζαντινό κράτος δεν ήταν τότε αυτοκρατορία μόνο κατ' όνομα/σκιά του αλλοτινού εαυτού του) πιθανώς να είχαν βοηθήσει σε κάποιας μορφής ανάκαμψη, αφήνοντάς τον στην ιστορία ως έναν επιτυχημένο αυτοκράτορα και όχι περισσότερο σαν την τραγική, ηρωική φιγούρα ενός μεσαιωνικού «Λεωνίδα». Αυτό φαίνεται από την ηγεμονία του στην Πελοπόννησο, όπου είχε αναπτύξει σημαντική δράση, με πολιτική που αποσκοπούσε στον προσεταιρισμό των βαλκανικών δυνάμεων και τον περιορισμό της βενετικής επιρροής, ενώ παράλληλα επεδίωκε τη προβολή αντίστασης στην ανερχόμενη οθωμανική ισχύ (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εξέλειπαν οι διπλωματικές σχέσεις με την οθωμανική αυλή). Αλλά οι συνθήκες ήταν ήδη απελπιστικές όταν διαδέχθηκε στον θρόνο μετά τον θάνατο του αδελφού του, Ιωάννη Η’ Παλαιολόγου, τον Οκτώβριο του 1448.
Κατά τον Παπαρρηγόπουλο, «Ο Κωνσταντίνος περιεβλήθη το ακάνθινον του Βυζαντίου στέμμα απαραλλάκτως όπως αξιωματικός προχειρισθείς φρούραρχος πόλεως, πανταχόθεν υπό των πολεμίων περιεζωσμένης και μη εχούσης ούτε οχυρώματα αποχρώντα ούτε φρουράν ικανήν, ήθελεν υπακούσειν εις την δοθείσαν αυτώ εντολήν».
Η ηρωϊκή αντίστασή του κατά των Οθωμανών σφράγισε τις ύστατες στιγμές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας περνώντας ο ίδιος στη σφαίρα του θρύλου, του μύθου και της φαντασίας. Είναι εθνομάρτυρας και αποκαλείται συχνά και ανεπίσημα ως "εθνικός ήρωας", αν και δεν έχει ανακηρυχθεί άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία…
Στη φωτογραφία:
Από τον Άγιο Δημήτριο (Μητρόπολη του Μυστρά). Διακρίνεται το σημείο με το δικέφαλο αετό, όπου στέφθηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου.
Ήταν ο αυτοκράτορας που συνέδεσε τη ζωή και το όνομά του με το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ήταν μια προσωπικότητα που αδικήθηκε από τις περιστάσεις. Δεσπότης στην Πελοπόννησο μέχρι να αναλάβει τον θρόνο της Κωνσταντινούπολης και όπως δείχνει η μελέτη των ιστορικών πηγών ήταν ένας ιδιαίτερα ικανός ηγέτης, προικισμένος με αξιόλογα προσόντα, τα οποία υπό άλλες συνθήκες (εάν δηλαδή το βυζαντινό κράτος δεν ήταν τότε αυτοκρατορία μόνο κατ' όνομα/σκιά του αλλοτινού εαυτού του) πιθανώς να είχαν βοηθήσει σε κάποιας μορφής ανάκαμψη, αφήνοντάς τον στην ιστορία ως έναν επιτυχημένο αυτοκράτορα και όχι περισσότερο σαν την τραγική, ηρωική φιγούρα ενός μεσαιωνικού «Λεωνίδα». Αυτό φαίνεται από την ηγεμονία του στην Πελοπόννησο, όπου είχε αναπτύξει σημαντική δράση, με πολιτική που αποσκοπούσε στον προσεταιρισμό των βαλκανικών δυνάμεων και τον περιορισμό της βενετικής επιρροής, ενώ παράλληλα επεδίωκε τη προβολή αντίστασης στην ανερχόμενη οθωμανική ισχύ (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εξέλειπαν οι διπλωματικές σχέσεις με την οθωμανική αυλή). Αλλά οι συνθήκες ήταν ήδη απελπιστικές όταν διαδέχθηκε στον θρόνο μετά τον θάνατο του αδελφού του, Ιωάννη Η’ Παλαιολόγου, τον Οκτώβριο του 1448.
Κατά τον Παπαρρηγόπουλο, «Ο Κωνσταντίνος περιεβλήθη το ακάνθινον του Βυζαντίου στέμμα απαραλλάκτως όπως αξιωματικός προχειρισθείς φρούραρχος πόλεως, πανταχόθεν υπό των πολεμίων περιεζωσμένης και μη εχούσης ούτε οχυρώματα αποχρώντα ούτε φρουράν ικανήν, ήθελεν υπακούσειν εις την δοθείσαν αυτώ εντολήν».
Η ηρωϊκή αντίστασή του κατά των Οθωμανών σφράγισε τις ύστατες στιγμές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας περνώντας ο ίδιος στη σφαίρα του θρύλου, του μύθου και της φαντασίας. Είναι εθνομάρτυρας και αποκαλείται συχνά και ανεπίσημα ως "εθνικός ήρωας", αν και δεν έχει ανακηρυχθεί άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία…
Στη φωτογραφία:
Από τον Άγιο Δημήτριο (Μητρόπολη του Μυστρά). Διακρίνεται το σημείο με το δικέφαλο αετό, όπου στέφθηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου.
