Τα Θεοφάνια που γιορτάζονται στις 6 Ιανουαρίου είναι η τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα. Λέγεται, επίσης, Επιφάνια και Φώτα.
Το όνομά της γιορτής προκύπτει...
από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που σύμφωνα με τις Γραφές συνέβη κατά τη Βάπτιση του Ιησού από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή. Τα Θεοφάνια συνιστούν κοσμογονικό γεγονός σύμφωνα με τις διδαχές της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, σε αντίθεση με τον Δυτικό Χριστιανισμό που δίνει μεγαλύτερο βάρος στην προσκύνηση των Τριών Μάγων ή Τριών Βασιλέων ή Τριών Σοφών.
Όπως και τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά, έτσι και η παραμονή των Φώτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον ήχο από τις παιδικές φωνές που λένε τα κάλαντα από σπίτι σε σπίτι. Τραγούδια, που γνωρίζουν πολλές παραλλαγές από τόπο σε τόπο, τα οποία έχουν ευχητικό χαρακτήρα. Με την ευκαιρία της γιορτής οι μικροί «καλαντιστές» εύχονται στους κατοίκους του σπιτιού που επισκέπτονται να έχουν υγεία και χαρά και ο Θεός να τους ευλογήσει με όλα τα καλά.
Τα πιο διαδεδομένα κάλαντα των Φώτων σε όλη την Ελλάδα:
Σήμερα τα φώτα και οι φωτισμοί
Κι χαρές μεγάλες κι αγιασμοί.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ' η κυρά μας η Παναγιά.
Καλημέρα!
Καλησπέρα!
Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά!
Όργανo βαστάει, κερί κρατεί
και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί.
Άϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή
βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί.
Ν' ανεβώ επάνω στους ουρανούς
να μαζέψω ρόδα και λίβανούς
Καλημέρα!
Καλησπέρα!
Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά!
Κάλαντα: Ο λόγος που η Εκκλησία τα είχε απαγορεύσει
Τα κάλαντα όπως τα γνωρίζουμε σήμερα έχουν θρησκευτικό περιεχόμενο. Όμως η αλήθεια είναι πως, για πάρα πολλούς αιώνας τα τραγούδια αυτά είχαν κοσμικό χαρακτήρα και η καταγωγή τους ανάγονταν στην αρχαιότητα, σε ήθη και έθιμα που είχαν ριζώσει στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, τα οποία περιγράφονται στο έργο του Πλουτάρχου. Οι νεαροί τραγουδιστές λάμβαναν δώρα και κεράσματα από τους ιδιοκτήτες των σπιτιών που επισκέπτονταν και η παρουσία τους θεωρούνταν καλός οιωνός από τους προγόνους μας.
Όμως, με την επικράτηση του Χριστιανισμού, τα κάλαντα, ως απομεινάρια της αρχαίας θρησκείας, αντιμετωπίστηκαν από την Εκκλησία με καχυποψία. Η ΣΤ' Οικουμενική Συνόδος το 680 μ.Χ. καταδίκασε το έθιμο ως ειδωλολατρικό και το απαγόρευσε.
Φυσικά, όπως γνωρίζουμε, το έθιμο αποδείχθηκε πιο ανθεκτικό από τους κανόνες και τις διώξεις. Οι φανατικοί καλαντιστές της εποχής άλλαξαν τους στίχους και προσάρμοσαν τα κάλαντα στα νέα δεδομένα. Έτσι, με τον καιρό οι Μηναγύρτες, όπως αποκαλούσαν υποτιμητικά τους καλαντιστές οι πολέμιοί τους, αναδείχθηκαν σε κεντρικούς πρωταγωνιστές όλων των μεγάλων θρησκευτικών γιορτών.
Η προέλευση της λέξης κάλαντα
Ετυμολογικά, η λέξη «κάλαντα» προέρχεται από τη λατινική λέξη calendae (καλένδες στα ελληνικά), που σημαίνει τις πρώτες ημέρες κάθε μήνα, 5 ή 7 ανάλογα με την διάρκεια της νέας σελήνης. Οι ημέρες αυτές χωρίζονταν σε εργάσιμες (λέγονταν και δικάσιμες) και αργίες, κατά τις οποίες λατρεύονταν οι θεοί.
Ειδικά, οι Καλένδες του Ιανουαρίου ήταν μέρες γιορτής για τους Ρωμαίους που γλεντούσαν με την καρδιά τους την αλλαγή του χρόνου με τραγούδια, χορούς, επισκέψεις και ανταλλαγή δώρων.
Από τις αρχαίες ρωμαϊκές Καλένδες και δη του Ιανουαρίου παίρνουν το όνομά τους τα κάλαντα.
πηγή: ieidiseis.gr
