Πριν από 9.000 χρόνια, κατά τη διάρκεια του λεγόμενου Προκεραμικού Νεολιθικού πολιτισμού, οι αρχαίοι κάτοικοι της Μέσης Ανατολής ανέπτυξαν το περίεργο έθιμο...
Συχνά αυτά τα κρανία αφού σοβατίζονταν διακοσμούνταν με πολύχρωμες χρωστικές και άλλα στολίδια για να φαίνονται πιο ζωντανά. Τα πρώτα νεολιθικά κρανία, που είχαν σοβατιστεί, ανακαλύφθηκαν στην παλαιστινιακή πόλη Ιεριχώ το 1953 από την αρχαιολόγο Kathleen Kenyon. Τα κρανία ήταν καλυμμένα με πολύχρωμες γύψινες μάσκες και είχαν τοποθετημένα κοχύλια στις κόγχες των ματιών, πιθανότατα για να συμβολίζουν τα μάτια των νεκρών.
Παρόμοια ευρήματα έχουν εντοπιστεί από τότε σε τοποθεσίες από την ίδια περίπου περίοδο σε όλο το Λεβάντες και την Ανατολία. Ωστόσο οι ερμηνείες που κάνουν οι επιστήμονες για αυτή την εντυπωσιακή ταφική παράδοση ποικίλλουν.
Σοβατισμένο κρανίο από το Beisamoun που βρίσκεται σε Μουσείο της Χάιφα. Πηγή: Wikipedia
Μία θεωρία για τα χρωματιστά κρανία
Η πιο δημοφιλής εξήγηση είναι ότι τα κρανία «μεταμορφώθηκαν» σε γύψινες μάσκες για να δείχνουν πιο ζωντανά και στη συνέχεια λατρεύονταν ως αγάλματα προγόνων.
Στην μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Archaeological Science: Reports, οι ερευνητές πραγματοποίησαν λεπτομερείς αναλύσεις σε επτά σοβατισμένα κρανία που βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο Tepecik-Çiftlik στην Τουρκία. Στόχος τους να λύσουν τα μυστήρια γι’ αυτά τα αρχαία κεφάλια.
Παρουσιάζοντας τα ευρήματά τους σε μια νέα μελέτη, οι συγγραφείς εξηγούν ότι τα κρανία ανήκουν σε 6 νεαρούς ενήλικες και ένα παιδί. Μάλιστα υποθέτουν ότι αυτά τα νεαρά άτομα μπορεί να είχαν επιλεγεί ειδικά για αυτή την παράδοση.
Όπως συνέβη και με άλλα σοβατισμένα κρανία, αυτά τα κρανία επικαλύφθηκαν με ένα υλικό που είχε χρωματιστεί με την χρήση μίας σειράς χρωστικών ουσιών. Οι συγγραφείς της μελέτης αναγνώρισαν χρωστικούς παράγοντες, όπως ο αζουρίτης και ο γκαιτίτης και σημειώνουν την παρουσία κόκκινων και μπλε αποχρώσεων στις γύψινες μάσκες.
«Επιλεγμένες χρωστικές ουσίες χρησιμοποιήθηκαν για να δημιουργήσουν μια πιο δραματική εμφάνιση», γράφουν οι ερευνητές. Παρά το γεγονός ότι τα κρανία στο Tepecik-Çiftlik δεν διαθέτουν στολίδια, όπως κοχύλια στην θέση των ματιών, οι επιστήμονες επιμένουν ότι αυτά τα ευρήματα είναι συνεπή με άλλα παραδείγματα και «αντιστοιχούν σε μια κοινή «χειροτεχνία» που πιθανότατα μεταδόθηκε μέσω μιας κοινής προφορικής κουλτούρας».
Αεροφωτογραφία του αρχαιολογικού χώρου Tepecik-Çiftlik στην Τουρκία, όπου βρέθηκαν τα κρανία. Πηγή: Tepecik-ciftlik.org
Τα κρανία χρησιμοποιήθηκαν για εκατοντάδες χρόνια πριν ταφούν
Ίσως το πιο ενδιαφέρον από όλα είναι ότι οι ερευνητές ανακάλυψαν πως αυτά τα κρανία ήταν αρκετές εκατοντάδες χρόνια παλαιότερα από τους τάφους στους οποίους ήταν θαμμένα. Αυτό δείχνει στους επιστήμονες ότι είχαν χρησιμοποιηθεί για αρκετό καιρό πριν τελικά ταφούν.
«Αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να ληφθούν ως ενδεικτικά ενός στοιχείου μακροχρόνιας χρήσης των σοβατισμένων κρανίων από την κοινότητα», σημείωσαν οι συγγραφείς της μελέτης.
Κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης περιόδου που χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα κρανία πιθανότατα χρειάστηκαν αρκετές επισκευές και διορθώσεις. Στοιχεία για αυτές τις επισκευές φαίνονται σε μερικά από τα κρανία στο Tepecik-Çiftlik. Έχουν μύτες, οι οποίες φαίνονται να φτιάχτηκαν αφού ολοκληρώθηκε η κύρια μάσκα.
Άλλα ευρήματα, συμπεριλαμβανομένων των σημαδιών κοπής στα ίδια τα οστά, «παρέχουν συγκεκριμένες αποδείξεις ότι οι μαλακοί ιστοί των κρανίων επιλεγμένων ατόμων αφαιρέθηκαν πριν ξεκινήσει η διαδικασία του σοβατίσματος», σύμφωνα με την μελέτη.
Παρά το γεγονός ότι οι επιστήμονες ανέκτησαν ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την ιστορία αυτών των κρανίων δεν κατάφεραν ακόμη να αποκαλύψουν γιατί σοβατίστηκαν και για ποιους λόγους τα χρησιμοποιούσε η κοινότητα.
