(Του Μάρκου Μπόλαρη)
Βυζανιάρικο βρέφος ήμουν όταν με πρωτανέβασσν στο Μοναστήρι. Στα Σέρρας όταν λέμε μοναστήρι, εννοούμε μόνον την παλαίφατο Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή του Τιμίου Προδρόμου την εν τω όρει του Μενοικέως κειμένη, που είναι καθίδρυμα του ΙΓ’ αιώνος.
Κι από τότες, δεκάδες φορές κάθε χρόνο, από σκολιαροπαίδι αμούστακο μέχρι τα νύν, προσκυνητής ταπεινός ανέρχομαι στην χάρη του σεβασμιώτερου των Προφητών, ένα κερί στην Παναγία την Οδηγήτρια να ανάψω, την απαράμιλλη εικόνα της Αποκαθηλώσεως του Χριστού να προσκυνήσω, στο μνήμα του εν Αγίοις Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γενναδίου του Σχολαρίου, του πρώτου Πατριάρχη της εν Αιχμαλωσία Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, να γονατίσω.
Είναι γιαυτό , συνεργούντων και των Κρητών Καθηγουμένων του Μοναστηριού, φίλων του εκ πατρός πάππου μου , που εν τέλει ο αγιασμένος τούτος χώρος ως οικείος λίαν μου φαίνεται, ως αγαπητός και πεφιλημένος, τόπος αγιάσματος !
Οικείοι κι οι εν αυτώ, οι ενασκούμενοι Προδρομίτες , οι ιστορούμενοι στους αρχαίους τοίχους καλλιγράφω χρωστήρι , οι μνημονευόμενοι εις αιώνας, οι αναπαυόμενοι ως εν Χώρα ζώντων, σύναξη ποντοπεζοπορούντων στην Ερυθρά Θάλασσα της βιωτής μας, έτσι αισθανόμουν από μικρός τότες που συνόδευα τους παππούδες μου , και συγγενείς πνευματικοί , μήπως τάχα και σαρκικοί, μου φαινόντουσαν πώς είναι ο Ανδρόνικος ο Β’ ο Γέρων ο Παλαιολόγος , ζουγραφισμένος στην δυτική όψη του Μακρυναρικίου του Καθολικού της Μονής , που μου τον σύστησε πάλιν και πολλάκις ο παππούς ο Μάρκος, ξυλογλύπτης επιδέξιος , περί ού λέγεται η ευχή «των αγαπόντων την ευπρέπειαν του οίκου Σου», στεκόταν μπροστά στην μεγαλόπρεπη τοιχογραφία και μου τον σύστηνε έτι και έτι , δίπλα του ανιστορημένος υπάρχει ο κλεινός Πατριάρχης Γεννάδιος, ανακατεύοντας συνήθως ιστορίες και μύθους, παραδόσεις κι εξιστορήσεις , ούτως ώστε στην παιδική μου ψυχή ακατέλυτη σχηματίστηκε η πεποίθεση πώς τούτος ο Αυτοκράτορας της συγγενείας μας είναι πρόσωπον, κάτι ωσάν προσπάππους του παππού μου!
Μα τούτη η ιστορία που βάλθηκα να σας ξομπλιάσω την σήμερον , που την είχα πρωτοακούσει στα μικράτα μου, όχι αυτή δεν είναι μύθος, δεν είναι φτενή κουβέντα, τραγική μιά ιστορία είναι , που η δόξα μπλέκεται με την παιδεραστία, η φιλοπατρία συναντάει την αγάπη στο λαό , η αφοσίωση στα μείζονα υπερβαίνει τον πόθο για τα προσωπικά , είναι μιά ιστορία ηρωισμού και δράματος γιά ένα αστέρι της Αυτοκρατορικής Αυλής της Κωνσταντινούπολης , την Σιμωνιπδα των Παλαιολόγων , την μοναχοκόρη του Αυροκράτορα Ανδρονίκου του Β’ , που εικονίζεται περήφανος και στοχαστικός ομπρός στο Προδρόμειο Καθολικό του Μενοικείου, που εν εσχάτοις τοις καιροίς έγινε, απίστευτο, τω όντι αστέρι!
Είναι γιαυτό , συνεργούντων και των Κρητών Καθηγουμένων του Μοναστηριού, φίλων του εκ πατρός πάππου μου , που εν τέλει ο αγιασμένος τούτος χώρος ως οικείος λίαν μου φαίνεται, ως αγαπητός και πεφιλημένος, τόπος αγιάσματος !
Οικείοι κι οι εν αυτώ, οι ενασκούμενοι Προδρομίτες , οι ιστορούμενοι στους αρχαίους τοίχους καλλιγράφω χρωστήρι , οι μνημονευόμενοι εις αιώνας, οι αναπαυόμενοι ως εν Χώρα ζώντων, σύναξη ποντοπεζοπορούντων στην Ερυθρά Θάλασσα της βιωτής μας, έτσι αισθανόμουν από μικρός τότες που συνόδευα τους παππούδες μου , και συγγενείς πνευματικοί , μήπως τάχα και σαρκικοί, μου φαινόντουσαν πώς είναι ο Ανδρόνικος ο Β’ ο Γέρων ο Παλαιολόγος , ζουγραφισμένος στην δυτική όψη του Μακρυναρικίου του Καθολικού της Μονής , που μου τον σύστησε πάλιν και πολλάκις ο παππούς ο Μάρκος, ξυλογλύπτης επιδέξιος , περί ού λέγεται η ευχή «των αγαπόντων την ευπρέπειαν του οίκου Σου», στεκόταν μπροστά στην μεγαλόπρεπη τοιχογραφία και μου τον σύστηνε έτι και έτι , δίπλα του ανιστορημένος υπάρχει ο κλεινός Πατριάρχης Γεννάδιος, ανακατεύοντας συνήθως ιστορίες και μύθους, παραδόσεις κι εξιστορήσεις , ούτως ώστε στην παιδική μου ψυχή ακατέλυτη σχηματίστηκε η πεποίθεση πώς τούτος ο Αυτοκράτορας της συγγενείας μας είναι πρόσωπον, κάτι ωσάν προσπάππους του παππού μου!
Μα τούτη η ιστορία που βάλθηκα να σας ξομπλιάσω την σήμερον , που την είχα πρωτοακούσει στα μικράτα μου, όχι αυτή δεν είναι μύθος, δεν είναι φτενή κουβέντα, τραγική μιά ιστορία είναι , που η δόξα μπλέκεται με την παιδεραστία, η φιλοπατρία συναντάει την αγάπη στο λαό , η αφοσίωση στα μείζονα υπερβαίνει τον πόθο για τα προσωπικά , είναι μιά ιστορία ηρωισμού και δράματος γιά ένα αστέρι της Αυτοκρατορικής Αυλής της Κωνσταντινούπολης , την Σιμωνιπδα των Παλαιολόγων , την μοναχοκόρη του Αυροκράτορα Ανδρονίκου του Β’ , που εικονίζεται περήφανος και στοχαστικός ομπρός στο Προδρόμειο Καθολικό του Μενοικείου, που εν εσχάτοις τοις καιροίς έγινε, απίστευτο, τω όντι αστέρι!
Η Σιμωνίδα, η πανέμορφη θυγατέρα του Αυτοκράτορα , που στέφτηκε στην Αγιά Σοφιά Θεσσαλονίκη τον Τσάρο των Σέρβων τον Στέφανο Ούρος τον Β’ , ιδέα , πρόταση και προξενιά της μητέρας της , της Άννας της Ουγγαρίας της Μομφερατικής, κίνηση διπλωματίας της Ρωμέικης Διπλωματίας , ούτως ώστε ένας επικίνδυνος εχθρός να μετατραπεί σε ένα πανίσχυρο φίλο και σύμμαχο , μόνον που , το κρίσιμο της ιστορίας μας , είναι πώς ο Σέρβος Τσάρος ήταν στην ηλικία των τεσσαράκοντα πέντε ετών, ενώ η Σιμωνίς ένα απριλιάτικο άνθος, τι λέω άνθος, μπουμπούκι ήταν που δεν είχε κάν ανθίσει, ένα παιδάριον απλώς και μόνον , ετών πέντε ! Αντέδρασε σθεναρά η Εκκλησία κι ύστερα συναίνεσε αφού δόθηκαν υποσχέσεις , απαγγέλθηκαν δεσμεύσεις γία τον σεβασμό της παιδικής ηλικίας , μόνον που, ο Στέφανος , Τσάρος αυτεξούσιος, ούτε δεσμεύσεις τήρησε ούτε υποσχέσεις , έδρεψε τους καρπούς που θεώρησε ότι του ανήκαν από το βλαστάρι τούτο της Παλαιολόγειας Αυλής, μετάνοιωσε όμως βαθύτατα αργότερα γιαυτό , αφού η ικανοποίηση των πόθων του , τρέποντας το ομικρόν σε άλφα, τον πόθο σε πάθος , τούτη η αχαλίνωτη ικανοποίηση στο παιδικό κορμί της Συμεωνίδας προξένησε την ατεκνία .
Έχει καταγράψει η ιστορία πλείστα όσα γιά τον χαρακτήρα του Τσάρου, του συζύγου της πανέμορφης Συμωνίδος, γιά το βίαιο και άξεστο του χαρακτήρα του. Έχει καταγράψει η ιστορία και την ποιότητα αυτού του πλάσματος , της πανέμορφης Πριγκίπισσας της Βασιλίδος των Πόλεων που έγινε Τσαρίνα των Σέρβων που ωράιζε τον τόπο, εκάλλυνε τον θρόνο , δίαυλος πολιτισμού γέγονε εκείνη την σπουδαία εποχή της Αναγέννησης των Παλαιολόγων, δίαυλος μετάγγισης πολιτισμού από την Βασιλεύουσα στους Σέρβους, αγάπησε τούτο τον Λαό και τούτος ο Λαός, των Σέρβων δηλονότι , ανταποδίδοντας την αγάπη την λάτρεψε , την έκανε αστέρι !
Η Σιμωνίδα , ως Τσαρίνα , όταν πέθανε η μητέρα της στην Δράμα , έσπευσε να συνοδέψει το λείψανο της Αυτοκράτειρας από την Δράμα στην Κωνσταντινούπολη, κι ύστερα , αντί να επιστρέψει στο Τσαρικό Ανάκτορο , στα Σέρρας ήρθε και σε Μοναστήρι εισήλθε , το μοναχικό ένδυμα φόρεσε , τα αξιώματα και τους τίτλους απεκδύθηκε , τις θεραπαινίδες και τους υπηρέτες αρνήθηκε, τα άνω ζητούσα , της ερημικής ζωής έγινε εραστής , ως Ευδοκία Μοναχή!
Πλήν όμως, η τραγικότητα με την οποία είναι συνδεδεμένη η ζωή της , δεν της επέτρεψε ούτε τώρα να αποφασίσει αυτή γιά την ζωή της , δεν της επέτρεψαν ούτε μιά φορά να προτάξει το προσωπικό της θέλημα απέναντι στα μείζονα, τα συμφέροντα της Αυτοκρατορίας , τους χειρισμούς της Διπλωματίας !
Ο Τσάρος Μιλούτιν αξίωσε την άμεση επιστροφή της συζύγου του , της Τσαρίνας Σιμωνίδας, απειλώντας σε διαφορετική περίπτωση με πόλεμο , ο αδελφός της Δημήτριος στάλθηκε στα Σέρρας , αφού η πειθώ απέτυχε , έσκισε το μοναχικό ένδυμα της Τσαρίνας μοναχής και την περέλαβε, εκούσα άκουσα, γιά την παραδώσει στον Στέφανο Ούρος τον Β’ .
Μιά Πριγκίπισσα της Κωνσταντινούπολης, που από παιδάριον πενταετές στέφτηκε Τσαρίνα των Σέρβων, μέχρις ότου , λατρεμένη γιά την αρχοντιά, την ομορφιά, την ποιότητα του χαρακτήρα , την παιδεία και την μόρφωση, μιά Τσαρίνα, η Σιμωνίδα η Παλαιολογιπνα, που η μοναδική λαμπρή τοιχογραφία της κοσμεί το ιστορικό Μοναστήρι της Σεπτβικης Εκκλησίας στη Gracanica, ένας χαιρετισμός ζωγραφικός στους αιώνες από την θυγατέρα που εικονίζεται με τέχνη στην Gracanica, ένας χαιρετισμός στον πατέρα της που εικονίζεται στον Πρόδρομο των Σερρών, μιά Τσαρίνα , μιά τραγική κι ηρωική φιγούρα, που επέλεξε, αλήθεια της επιτράπηκε να επιλέξει γιά την προσωπική της ζωή , μόνον αφότου απεδήμησε των εγκοσμίων ο σύζυγος της ο Τσάρος Στέφανος Ούρος ο Β’ , επέλεξε, επί τέλους, επέλεξε μιά και μόνη φορά στη ζωή της , επέλεξε κι αυτή για τον εαυτό της , η Σιμωνίδα η Παλαιολογίνα, του Ανδρόνικου η θυγατέρα, να αφοσιωθεί στην μοναχική ζωή και να ολοκληρώσει την βιωτή της ως η Μοναχή Ευδοκία, στην Μονή του Αγίου Ανδρέα του εν Κρίσει , στην πατρίδα της την Κωνσταντινούπολη! Λυγίζω και μόνον στην σκέψη της αναμέτρησης με την πύκνωση των εμπειριών τούτης της γυναίκας, των εμπειριών που σωρεύτηκαν στην μοναχική κέλλα της Πριγκίπισσας της Κωνσταντινούπολης, του παιδιού που ως Τσαρίνα αντιμετωπίζει τις επιθέσεις της παιδεραστίας, της Τσαρίνας που έχει την ωραιότητα, το σθένος, την φρόνηση να κερδίσει την αγάπη του λαού, της Τσαρίνας που κήρεται μοναχή γιά να αποφύγει την βαναυσότητα, της μοναχής που απεκδύεται βιαίως το σχήμα γιά να επιστρέψει ως λάφυρο στον βασιλιά, που υπομένει έως του θανάτου του Τσάρου,
τι πύκνωση εμπειριών ζωής !
Στεκόταν ο παππούς κι ο γέρο Ηγούμενος , μετά την απόλυση της Κυριακάτικης λειτουργία , ο γέρο Διονύσιος , κι ανιστορούσαν της Πριγκίπισσας τα πάθια και την αρχοντιά , και πώς τάχα την έδωσαν πέντε χρόνω κοριτσάκι στα χέρια ενός βάναυσου βασιλιά, μα χρειάστηκαν χρόνοι πολλοί να περάσουν μέχρι να την ξανανταμώσω , ως ιστορική προσωπικότητα , τούτη την λατρεμένη των Σέρβων, Ρωμιά πριγκίπισσα και τσαρίνα , την Σιμωνίδα την Παλαιολογίνα !
Κι ήταν αφορμή γιά το ξαναντάμωμα, πρόκληση γιά αναδιφήσω ξανά τις ιστορίες του Βυζαντίου, μιά επιστημονική είδηση, μιά αστρονομική πληροφορία γιά την Σιμωνίδα (Simonida) που είναι ένας αστεροειδής που περιφέρεται στην εσωτερική περιοχή της Κύριας Ζώνης Αστεροειδών και έχει απόλυτο μέγεθος (όπως ορίζεται για το Ηλιακό Σύστημα) 11,91. Τούτος ο αστεροειδής ανακαλύφθηκε το 1938 από τον Σέρβο αστρονόμο Μίλοραντ Πρότιτς, που παρατηρούσε από το Βελιγράδι, και πήρε το όνομά του από το βαφτιστικό όνομα της Σιμωνίδας Παλαιολογίνας, κόρης του βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ και συζύγου του Σέρβου βασιλιά Στεφάνου Β’ του Μιλουτίν.
Νάτος , ο Σέρβικος Λαός , αυτός που το αστέρι της πρώιμης ιστορίας του , την Τσαρίνα Σιμωνίδα ανταποδίδοντας της τιμή, την ανυψώνει στο ουράνιο στερέωμα ως αστέρι , την θυγατέρα του Ανδρόνικου, την εγγονή του Μιχαήλ του Η’ που απελευθέρωσε την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους ,
την Ευδοκία Μοναχή των Σερρών,
την Σιμωνίδα την Παλαιολογίνα!
ΥΓ Η εξαίρετη τοιχογραφία της Τσαρίνας Σιμωνίδας της Παλαιολογίνας, θυγατέρας του Ανδρονίκου του Παλαιολόγου στο ιστορικό Μοναστήρι της Gracanica στο Κοσσυφοπέδιο και η τοιχογραφία του πατρός της Ανδρονίκου του Β’ του Παλαιολόγου στο Πατριαρχικό Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου παρά τας Σέρρας.
