Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2024

Η Απελευθέρωση της Ελλάδος 1944: Τι Προηγήθηκε…(Μέρος 1)



Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.

Αυτές τις ημέρες στις 12 Οκτωβρίου 1944, πριν από 80 χρόνια οι Γερμανοί κατακτητές εγκατέλειπαν την Αθήνα. Η υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας σε πλήρη σύνθεση, μετά την ορκωμοσία και των υπουργών του... 

 
ΕΑΜ/ΚΚΕ/ΠΕΕΑ στις 2 Σεπτεμβρίου, μεταφέρεται στις 7 Σεπτεμβρίου στην Ιταλική πόλη Κάβα ντέιΤιρένι κοντά στην Νάπολι, έτοιμη για να επιστρέψει στην Πατρίδα. Οι στιγμές είναι ιστορικές.

Όμως τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου διακατέχει όλον αυτόν τον καιρό, από την επομένη, κιόλας, της υπογραφής της Συμφωνίας του Λιβάνου και του «Εθνικού Συμβολαίου» (20 Μαϊου 1944) και μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου 1944 ένας φόβος, μία ανησυχία που προέρχονταν κατά βάση από την μη αποστολή από την πλευρά του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Ανασυγκρότησης) ή «Κυβέρνησης του Βουνού», των ονομάτων των Υπουργών τους που θα κάλυπταν τις κενές θέσεις των πέντε Υπουργείων που τους είχαν «πλουσιοπάροχα» διατεθεί.

Οι φόβοι και οι ανησυχίες στην Κυβέρνηση επιτείνονταν και αυξάνονταν, μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερο καθώς ο πόλεμος συνεχιζόταν με την ίδια ένταση σε όλα τα Ευρωπαϊκά μέτωπα. Κυρίως, όμως, γιατί επιβεβαιώνονταν οι φόβοι και ανησυχίες του Πρωθυπουργού από τις αντιδράσεις και τις ενέργειες της Άκρας Αριστεράς στην Κυβέρνηση του Βουνού και παρουσιάζονται, υπό μορφή ημερολογίου, με ενάργεια, σε ομιλίες, εκθέσεις, υπομνήματα κλπ από τον ίδιο τον Γεώργιο Παπανδρέου στο βιβλίο του «Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ». (ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Γ. 1964) εκδόσεων ΜΠΙΡΗΣ και επανεκδόθηκε το 2009 από την εφημερίδα “ΤΟ ΒΗΜΑ”.

Ανησυχούσε ο Γ. Παπανδρέου γιατί ενώ ορκίστηκε η κυβέρνηση του στις 24 Μαϊου και συμπληρώθηκε στις 8 Ιουνίου, το ΚΚΕ, ΕΑΜ και ΠΕΕΑ (Κυβέρνηση του Βουνού) δεν έστειλαν τα ονόματα των πέντε αντιπροσώπων τους που θα κάλυπταν τις θέσεις των Υπουργείων που τους περίμεναν. Με επιστολή του ο πρωθυπουργός παρακαλεί τους εκπροσώπους των παραπάνω θεσμών Π. Ρούσσο, Μ. Πορφυρογένη και Αλ. Σβώλο, που βρίσκονταν ακόμη στο Κάϊρο, να λήξει αυτή η εκκρεμότητα το ταχύτερο δυνατόν. Οι εκπρόσωποι απαντούν ότι ενώ συμμερίζονται τη δυσαρέσκεια του πρωθυπουργού του ζητούν την κατανόηση του καθώς και εκείνοι περιμένουν μήνυμα από την Ελλάδα. Στις 28 Ιουνίου, ενάμισι μήνα μετά, ο Πρωθυπουργός απευθυνόμενος προς το Έθνος από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό του Καίρου φαίνεται ότι όχι απλώς ανησυχεί αλλά διατυπώνει την άποψη ότι η Ακρα Αριστερά στο βουνό όχι απλώς αντιδρά στην συμμετοχή της στην Κυβέρνηση αλλά και «…εφευρίσκει προφάσεις διά να την ματαιώσει.» (σελ. 100). Την ίδια στιγμή βαθιά μέσα του πίστευε ότι οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ, που βρίσκονταν ακόμη στο Κάϊρο, ήταν ειλικρινείς όταν εύχονταν οι συνεννοήσεις στο βουνό να έχουν θετική έκβαση. Γι΄αυτό όταν ρωτήθηκε αν θα συμμετάσχουν εκπρόσωποι του ΕΑΜ κλπ στην Κυβέρνηση ο πρωθυπουργός απάντησε: «Θα αναμείνω ολίγας ημέρας ακόμη…και μετά θα απευθυνθώ προς το Έθνος το οποίο πρέπει να γνωρίζει ποίοςέπταισε.».

Οι φόβοι του Πρωθυπουργού επιβεβαιώνονται οκτώ μέρες αργότερα όταν σε απάντηση της ραδιοφωνικής ομιλίας από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό του Καϊρου προς τον Ελληνικό Λαό λαμβάνει δύο τηλεγραφήματα από το ΕΑΜ/ΚΚΕ/ΠΕΕΑ που περιέχουν «παραβιάσεις», όπως λένε, για το σύνολο σχεδόν του Εθνικού Συμβολαίου, θέτουν νέους όρους και προβάλλουν νέες αξιώσεις που ουσιαστικά ανατρέπουν τις βάσεις του. Οι αξιώσεις αυτές, οι νέοι όροι κλπ. κρίθηκαν από τους Υπουργούς απαράδεκτοι, και γι αυτό ζήτησαν να σταματήσουν οι επαφές και να ματαιωθεί η συμμετοχή των αντιπροσώπων του ΕΑΜ στην Κυβέρνηση.

Ο Πρωθυπουργός φέρνει το θέμα στο Υπουργικό Συμβούλιο και ανακοινώνει το περιεχόμενο των τηλεγραφημάτων και την απάντηση της Κυβέρνησής του για το σύνολο των «παραβιάσεων». Εδώ εμείς θα αναφερθούμε σε τρείς-τέσσερις, κατά τη γνώμη μας τις πιο σημαντικές και ενδιαφέρουσες.

· Οι ηγέτες της Αριστεράς κατηγορούν έτσι γενικά τον Γ. Παπανδρέου ότι θέλει να καταργήσει τον ΕΛΑΣ παραβιάζοντας το Συμβόλαιο του Λιβάνου. Εκείνος τους υπενθυμίζει ότι το «Εθνικό Συμβόλαιο», που το υπέγραψαν και εκείνοι, είναι που καταργεί τους ανταρτικούς κομματικούς στρατούς (ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ) την κατάλληλη στιγμή μετά την απελευθέρωση, ώστε να μην διαταραχθεί η αποτελεσματικότητά τους έναντι των κατακτητών αλλά και επιβάλλει την ταχεία δημιουργία Εθνικού Στρατού με την ενσωμάτωση των αντιστασιακών δυνάμεων στον Εθνικό Στρατό «…ο οποίος θα είναι απηλλαγμένος πάσης επιρροής κομμάτων και οργανώσεων, θα ανήκει μόνον εις την Πατρίδα και θα υπακούει εις τας διαταγάς της Κυβερνήσεως…» η οποία θα έχει την πρωτοβουλία της οργάνωσης του μαζί με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. (Σελ107-108).

· Διαμαρτύρονται για την παραπομπή στο Στρατοδικείο των κομμουνιστών πρωτεργατών της στάσης στις Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής το 1943 και το 1944, εν μέσω πολέμου, για μία πράξη που, κατά τους αντιπροσώπους του ΕΑΜ/ΚΚΕ, οι ίδιοι οι στασιαστές επίστευαν ότι ήταν «πατριωτική και ορθή!!» (Σελ. 110). Οι ίδιοι, όμως, έβαλαν την υπογραφή τους στο «Εθνικό Συμβόλαιο» στο οποίο ρητά αναφέρεται ότι «…η στάσις της Μέσης Ανατολής απετέλεσε έγκλημα εναντίον της Πατρίδος…και ότι οι υποκινηταί πρέπει να τιμωρηθούν αναλόγως προς τας ευθύνας των.» (Σελ.111). Αλλά και όταν οι ίδιοι ως εκπρόσωποι του ΕΑΜ/ΚΚΕ/ΠΕΕΑ κατάπληκτοι,όταν ενημερώθηκαν καταδίκαζαν τη στάση της μέσης Ανατολής και «…απέστελλον τηλεγραφήματα στους κυρίους Τσώρτσιλ και Ρούσβελτ με τα οποία εχαρακτήριζαν την στάσιν«άφρονας πράξεις ανευθύνων προσώπων, αι οποίαι οδήγησαν εις αξιοθρήνητα και καταστρεπτικά αποτελέσματα, που πρέπει να καταδικασθούν από όλους».

· Στο πρώτο τηλεγράφημα του Βουνού που υπογράφεται από τους Πορφυρογένη και Σαράφη αναφέρεται πρώτον ότι ενώ ο Πρωθυπουργός είχε υποσχεθεί 15μελή κυβέρνηση αυτή ήταν , τελικά 20μελής και δεύτερο ότι τα μέλη της κυβέρνησης «…δεικνύουν φανερά έχθραν προς ημάς και ουδέν αντιπροσωπεύουν». Στο δεύτερο τηλεγράφημα που υπογράφεται από τους: Μπακιρτζή (ΠΕΕΑ), Σιάντο (ΚΚΕ) και Χατζή (ΕΑΜ) ζητείται στην 15μελή κυβέρνηση να διαθέτει η Αριστερά 7 υπουργούς δηλ. το 50%, ζητώντας ταυτόχρονα και συγκεκριμένα Υπουργεία: Τα Υπουργεία Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Παιδείας, Εργασίας, Κοινωνικής Πρόνοιας και το Υφυπουργείο Στρατιωτικών. Ζητούν ταυτόχρονα «…Κυβερνητικό κλιμάκιο να σταλεί αμέσως εις την Ελευθέραν Ελλάδα». Ο πρωθυπουργός απαντώντας στο πρώτο τηλεγράφημα αναφέρει ότι δεν άλλαξε η αναλογία της συμμετοχής των υπουργών της Αριστεράςκαθώς στους 15 υπουργούς αναλογούσαν 4 δικοί τους και τώρα στους 20 πέντε (5) είναι δικοί τους (!!). Στην απάντηση του στο δεύτερο τηλεγράφημα ο Πρωθυπουργός εκφράζει κατ΄αρχήν «…την ευγνωμοσύνη προς την Επιτροπή των Βουνών διότι εγκατέλειψεν επί τέλους τας υπεκφυγάς και τας προφάσεις και απεκάλυψε τους αληθινούς της σκοπούς.». Δεν ήθελαν να έχουν απλώς το 50% των Υπουργείων αλλά και συγκεκριμένα Υπουργεία… Ήθελαν να έχουν τα Υπουργεία Εσωτερικών και Δικαιοσύνης για να έχουν τον έλεγχο της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής και τον έλεγχο όλης της Διοικήσεως και της Δικαιοσύνης. Ήθελαν να έχουν και το Υφυπουργείο Στρατιωτικών με τον ΕΛΑΣ παρόντα και αμετάβλητο… Ήθελαν και «…την ηγεσία της Παιδείας δια να εμπνέουν διδασκάλους και νέανγενεάν με τας ιδικάς των ιδέας.». Και επί πλέον ήθελαν: «Κυβερνητικό κλιμάκιο να σταλεί αμέσως εις την Ελευθέρα Ελλάδα και φυσικά, ως εκ του είδους τους τα ιδικά τους Υπουργεία να ευρίσκονται εκεί!!!». Η απάντηση του Πρωθυπουργού ήταν σύντομη, σαφής και κατηγορηματική: «Γνωρίζουμε τί μας ζητούν. Αρνούμεθα! Μας ζητούν να παραδώσωμεν την Ελλάδα. Αρνούμεθα! …Η αποστολή μας είναι να εντάξωμεν τας οργανώσεις εις το Έθνος, όχι να υποτάξωμεν το Έθνος εις τας οργανώσεις.»

Η κυβέρνηση είχε τις πληροφορίες της από το βουνό ότι οι υπογραφές των αντιπροσώπων τους στη «Συμφωνία του Λιβάνου» άνοιξαν τους ασκούς του Αιόλου καθώς οι συζητήσεις είχαν για τα καλά «ανάψει» σε όλα τα επίπεδα του ΚΚΕ. Στο Πολιτικό Γραφείο (Π.Γ.) τα πράγματα είχαν φθάσει σε επίπεδο «ανταρσίας» έφθασαν μάλιστα στο σημείο ο Γιώργης Σιάντος, ο Γραμματέας του ΚΚΕ «…κατακόκκινος από το θυμό του να ζητάει ο Π. Ρούσσος να περάσει από στρατοδικείο και να εκτελεστεί…» ενώ έξαλλος «…ο ολύμπιος και μειλίχιος Γιάννης Ζεύγος…» ζητούσε εκείνη κιόλας τη στιγμή «να τουφεκιστεί ο Πορφυρογένης…», όπως αναφέρει ο «Φάνης» Γραμματέας της Κομμματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ) (ΜΠΑΡΤΖΙΩΤΑΣ, Β., 1980; σελ. 270).

(Συνεχίζεται)