(Ο θεσμός της ‘‘αβλαβούς διέλευσης’’)
Στην πολιτική και ειδικά στα εθνικά θέματα, πριν γίνει γεγονός μια σχεδιαζόμενη εξέλιξη ή προειλημμένη απόφαση, λέγεται ότι πολλές φορές υπάρχουν ‘‘προσανάμματα’’ και ‘‘προπομποί’’, ώστε να φανερώνονται και πρακτικά να διακριβώνονται οι προδιαθέσεις και οι πιθανές αντιδράσεις της κοινής γνώμης. Σε...
μια συγκυρία, λοιπόν, και δη την τρέχουσα, που η Ελλάδα και η Τουρκία εντατικοποιούν τις συνομιλίες τους προς σμίλευση μιας λύσης ή κατεύθυνσης λύσης για το Αιγαίο και την Ανατ. Μεσόγειο, η εξαιρετικά έμπειρη κ. Ντόρα Μπακογιάννη ‘‘ξαναχτύπησε’’ πρόσφατα με μια δήλωσή της που κανονικά θα έπρεπε να επιφέρει ‘‘πολιτικό σεισμό’’. ‘‘Το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη’’ (https://www.youtube.com/watch?v=2bCznJNdRck) είπε η πρώην ΥΠΕΞ, προφανώς με σκοπό να εμπεδώσει καλά τούτον τον ισχυρισμό το εγχώριο ακροατήριο. Τι εννοεί όμως η κ. Μπακογιάννη και γιατί το Αιγαίο θα μπορούσε (θεωρητικά) να καταστεί σχεδόν αποκλειστικά ελληνική θαλάσσια επικράτεια (ή ‘‘λίμνη’’ κατά την άνω ορολογία);
Πριν περίπου 3,5 χρόνια, στο άρθρο μου με τίτλο ‘‘Η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο Αιγαίο και στην Ανατ. Μεσόγειο στα 12 ν.μ, το casus belli των Τούρκων και οι επιλογές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής’’ (ίδετε https://pieriasocial.gr/?p=21102, 10-1-2021) επεξηγούσα: ‘‘Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα την 8η Οκτωβρίου του 1936, επεκτείνοντας τα χωρικά της ύδατα στα 6 ν.μ., απέκτησε εθνική κυριαρχία (sovereignty) στο 43,68% του Αιγαίου. Η Τουρκία, από την άλλη, το 1964 επέκτεινε και τα δικά της χωρικά ύδατα στο Αιγαίο στα 6 ν.μ. και έτσι η δική της κυριαρχία σ’ αυτό αναλογεί στο 7% περίπου. Σε περίπτωση, όμως, που η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, σύμφωνα με το άρ. 3 της UNCLOS, στα 12 ν.μ., τότε το 72%(!) του Αιγαίου θα μετατραπεί αυτομάτως σε ελληνική θάλασσα.
Έτσι, τον Ιούνιο του 1995, με ψήφισμά της, η Τουρκική Βουλή θεώρησε αιτία πολέμου αυτήν την πιθανή επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο απώτατο όριο τους, καθώς αντιλήφθηκε αυτήν την ελληνική πρωτοβουλία ως ‘‘γεωπολιτικό στραγγαλισμό’’ της Τουρκίας και ουσιώδη συστολή του ‘‘ζωτικού χώρου’’ της τουρκικής πολιτικο-οικονομικής περιφερειακής επιρροής’’.
Η κ. Μπακογιάννη, λοιπόν, με την άνω δήλωσή της πρακτικά συμμερίζεται την ιστορική φοβία των Τούρκων και εν τοις πράγμασι συνταυτίζεται με τη θέση τους, όπως αυτή, με την ίδια φρασεολογία (‘‘Το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη’’), εκφράζεται εδώ και τουλάχιστον 30 χρόνια από τους Τούρκους ηγέτες, τους Τούρκους διπλωμάτες και τους Τούρκους διανοούμενους (ίδετε Ahmet Davutoglu, To Στρατηγικό βάθος, σελ. 269: ‘‘Σε περίπτωση που η ελληνική θέση αποκτήσει ισχύ (δηλ. γίνει πραγματικότητα η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. στο Αιγαίο) η Τουρκία θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια στρατηγική πολιορκία, αλλά θα επηρεαστεί απευθείας και στις οικονομικές της δραστηριότητες’’).
Μετά το ‘‘γιατί’’, ωστόσο, που απαντήθηκε παραπάνω, η πεμπτουσία του ζητήματος αφορά στο σε τι ακριβώς αποσκοπεί μια τέτοια δήλωση και ποια πραγματική ανάγκη εξυπηρετεί(;). Η απάντηση, ευτυχώς ή δυστυχώς (όχι μόνο για την κ. Μπακογιάννη αλλά και για όλους, όσοι υπηρέτησαν σε θώκους άσκησης της εξωτερικής μας πολιτικής) είναι και εδώ απολύτως ξεκάθαρη: Μόνο όταν, τονίζω ‘‘μόνο όταν’’, η Ελλάδα και η Τουρκία (συν) παραδέχονται ότι ‘‘το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη’’, παραμερίζοντας τη δυνητική πρόνοια και την καταγεγραμμένη πρόβλεψη του διεθνούς δικαίου για κατοχύρωση χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., αναφύεται, προκύπτει και ‘‘ενσαρκώνεται’’, ως ζήτημα υπαρκτό και πραγματικό, η διαφορά μας (με τους Τούρκους) για την (συν)οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, ειδικά στο Αιγαίο.
Στο παραπάνω άρθρο μου (είναι ‘‘πολύτιμο’’, αναζητήστε το και διαβάστε το) πάλι εξηγούσα: ‘‘H επέκταση, όμως, των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. στο Αιγαίο και στην Ανατ. Μεσόγειο θα καταστήσει σχεδόν άνευ σημασίας τη συζήτηση για τη συνιοριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με την Τουρκία, διότι από ό,τι θα απομένει ως ‘‘ανοικτή θάλασσα’’, στο Αιγαίο ειδικά (ήτοι το 19%), μόνο το 5,1% είναι η επικαλυπτόμενη περιοχή της υφαλοκρηπίδας που μπορεί να διεκδικηθεί και από τις δύο χώρες. Συνεπώς, μετά την τοιαύτη επέκταση των χωρικών μας υδάτων, η Τουρκία θα έχει παντελώς ελάχιστα να διεκδικήσει ή έστω αμφισβητήσει. Οι ισχυρισμοί της περί ‘‘γκρίζων ζωνών’’ στο Αιγαίο και η αμφιταλάντευση για το εύρος του εθνικού μας εναέριου χώρου θα ‘‘κλειδαμπαρωθούν’’ στο ‘‘χρονοντούλαπο της Ιστορίας’’.
Και επειδή εγώ μπορεί να μην είμαι πιστευτός (ποιος είμαι εγώ να λέω τέτοια πράγματα;) προσέξτε ότι ακριβώς τα ίδια διατυπώθηκαν σε πολύ πρόσφατο κυριακάτικο φύλλο μεγάλης εφημερίδας από δύο πανελληνίως γνωστούς, πολύ σοβαρούς και αξιόλογους ανθρώπους. Συγκεκριμένα:
Ο κ. Παύλος Αποστολίδης, πρέσβης επί τιμή, πρώην Διοικητής της ΕΥΠ και πρώην υπηρεσιακός Υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης, επιβεβαίωσε εμφατικά τα άνω ήδη (από το 2021) υπ’ εμού γραφέντα (https://www.kathimerini.gr/politics/563302681/paylos-apostolidis-as-diatirithei-toylachiston-to-kalo-klima/): ‘‘Αν πάμε παντού στα 12 μίλια, τότε κλείνει όλο το Αιγαίο, γίνεται σχεδόν ολόκληρο ελληνικά χωρικά ύδατα και υφαλοκρηπίδα και μένει για την Τουρκία μόνο ένα περίπου 5%. Άρα, σε αυτή την περίπτωση δεν έχει νόημα κάποιο συνυποσχετικό γι’ αυτό το 5%. Αν γίνει (η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.) τότε δεν θα υπάρχει περιεχόμενο συζήτησης για την υφαλοκρηπίδα διότι δεν θα υπάρχει πλέον υφαλοκρηπίδα για να συζητηθεί’’.
Από τη μεριά του, ο κ. Άγγελος Συρίγος, πρώην Υφυπουργός Παιδείας, νυν Βουλευτής και Καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου και της Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, έγραψε (https://www.kathimerini.gr/investigations/special-reports/563302687/mikro-lexiko-toy-dialogoy-me-tin-toyrkia/): ‘‘Το διεθνές δίκαιο δίνει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να καθορίσει το εύρος των χωρικών της υδάτων στα 12 ν.μ. Αυτό δεν προκύπτει μόνο από το άρθρο 3 της Συμβάσεως για το δίκαιο της θάλασσας (που δεν έχει υπογράψει η Τουρκία). Πηγάζει και από το διεθνές έθιμο λόγω ομοιόμορφης πρακτικής και των 148 κρατών που έχουν θαλάσσιο μέτωπο. Η αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων είναι το ισχυρότατο πλεονέκτημα της Ελλάδας στο Αιγαίο και κάτι που τρέμει η Τουρκία. Οι λόγοι της τουρκικής ταραχής είναι εν μέρει πραγματικοί. Με αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. περιέρχεται το 72% της θάλασσας του Αιγαίου υπό πλήρη ελληνική κυριαρχία (από το 43% που είναι σήμερα). Η επίδικη περιοχή της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου προς οριοθέτηση μετά την επέκταση περιορίζεται σε σημείο που καθίσταται άνευ σημασίας. Παράλληλα, παύει να υφίσταται και το σοβαρό ζήτημα της διαφοράς χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου. Επίσης, η Τουρκία απονομιμοποιείται εντελώς στην προσπάθειά της να αλλάξει τα όρια του FIR (Αθηνών) και της ζώνης έρευνας-διασώσεως στο Αιγαίο. Η Τουρκία τα γνωρίζει όλα αυτά και επιδιώκει σταθερά να εξουδετερώσει το δικαίωμα αυξήσεως των χωρικών υδάτων από την αρχή της διαδικασίας’’.
Καταλάβετε όλοι, λοιπόν, γιατί κυρίως οι ιθαγενείς Έλληνες και όχι μόνο (εννοώ τους απανταχού Έλληνες) πρέπει να ‘‘εμπεδώσουμε’’ ότι ‘‘το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη’’, όπως μας λέει και η κ. Μπακογιάννη (;). Αυτό που εγώ όμως εγώ ‘‘δεν καταλαβαίνω’’ είναι γιατί επικαλείται η κ. Μπακογιάννη (και όχι μόνο φυσικά) το διεθνές δίκαιο, το οποίο εκλαμβάνεται στην εγχώρια πολιτική φιλολογία ως η ‘‘Λυδία Λίθος’’ της υπόθεσης. Και αυτό γιατί πάλι το διεθνές δίκαιο είναι απολύτως ξεκάθαρο και προσφέρει άμεση, εφαρμόσιμη και οικουμενικώς αποδεκτή λύση στην περίπτωση που επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ν.μ., και ειδικά στο Αιγαίο.
Εξηγούμαι: Πρόσφατα πάλι, η κ. Μπακογιάννη είχε αυτολεξεί δηλώσει: «Η Ελλάδα παραμένει αφοσιωμένη στην επίλυση εκκρεμών ζητημάτων με όλες τις γειτονικές χώρες μέσω ειρηνικών μέσων, πάντα σε αυστηρή συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένου του Δικαίου της Θάλασσας και της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) – και τα δύο είναι ζωτικής σημασίας για μια ναυτική χώρα όπως η δική μας» (https://eleftherostypos.gr/politiki/bakogianni-i-ellada-einai-apofasismeni-na-epitychei-eiriniki-symfonia-gia-ti-monadiki-mas-diafora-me-tin-tourkia, 16-10-2024).
Αν, επομένως, είμαστε τόσο ‘‘αφοσιωμένοι’’ στο Δίκαιο της Θάλασσας, όπως αυτό αποτυπώνεται στην οικεία Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών (UNCLOS, 1982), τότε γιατί δεν λέμε στους Τούρκους, θαρρετά και ξάστερα όμως (όχι υποτακτικά και με ‘‘τεμενάδες’’), τι ακριβώς θα συμβαίνει σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και ποιες δυνατότητες αυτό παρέχει (στους Τούρκους και όχι μόνο) όταν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στο Αιγαίο στα 12 ν.μ.(;)
Το άρθρο 19 της UNCLOS, λοιπόν, εισάγει τον παγκόσμιας αναγνωρίσεως ‘‘ναυτικό θεσμό’’ της ‘‘αβλαβούς διέλευσης’’ (‘‘innocent passage’’), σύμφωνα με τον οποίο η διέλευση ενός πλοίου ξένου κράτους από τα χωρικά ύδατα του παράκτιου κράτους είναι ‘‘αβλαβής’’ εφόσον δεν βλάπτει την ειρήνη, την ομαλή λειτουργία ή την ασφάλεια του κράτους αυτού. Η δε εν λόγω διέλευση που θα πρέπει να γίνεται πάντα με βάση την UNCLOS και τους λοιπούς κανόνες του διεθνούς δικαίου, θεωρείται ότι βλάπτει την ειρήνη, την καλή τάξη ή την ασφάλεια του παράκτιου κράτους, εάν στα χωρικά ύδατά του το διερχόμενο πλοίο προβαίνει σε οποιαδήποτε απειλή ή χρήση βίας κατά της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας του παράκτιου κράτους ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο γίνεται κατά παράβαση των αρχών του διεθνούς δικαίου που ενσωματώνονται στον Χάρτη του ΟΗΕ, αν κάνει χρήση όπλων, αν επιχειρεί να συλλέξει πληροφορίες σε βάρος της άμυνας ή της ασφάλειας του παράκτιου κράτους, αν αποπειράται να προπαγανδίσει και να επηρεάσει αρνητικά την άμυνα ή την ασφάλεια του παράκτιου κράτους, αν πάνω σε αυτό (δηλ. το διερχόμενο από τα χωρικά ύδατα ξένο πλοίο) προσγειώνεται ή απογειώνεται οποιοδήποτε αεροσκάφος ή από αυτό εκτοξεύεται οποιοδήποτε πολεμικό υλικό ή μηχανισμός, αν φορτώνεται ή εκφορτώνεται εμπόρευμα ή αποβιβάζεται ή επιβιβάζεται πρόσωπο με τρόπο αντίθετο στους τελωνειακούς, φορολογικούς, μεταναστευτικούς ή υγειονομικούς νόμους και κανονισμούς του παράκτιου κράτους, αν εκουσίως (το διερχόμενο πλοίο) ρυπαίνει σοβαρά το περιβάλλον κατά τρόπο που αντίκειται στην UNCLOS, αν τυχόν παραβιάζει αλιευτική νομοθεσία, αν διεξάγει ερευνητικές δραστηριότητες, αν αποσκοπεί στην παρεμβολή σε οποιοδήποτε σύστημα επικοινωνίας ή σε οποιεσδήποτε εγκαταστάσεις του παράκτιου κράτους ή, εν πάση περιπτώσει, αν (το διερχόμενο πλοίο) προβαίνει σε κάποια δράση ή πράξη άσχετη με την (αβλαβή) διέλευσή του.
Μάλιστα, εδώ και 35 χρόνια γίνεται δεκτό ότι σε ‘‘αβλαβή διέλευση’’ από τα χωρικά ύδατα παράκτιου κράτους είναι δυνατόν να προβαίνει ακόμη και ξένο πολεμικό πλοίο. Και τούτο, διότι το 1989 οι ΗΠΑ και η τότε ΕΣΣΔ συνυπέγραψαν τους ‘‘ενιαίους κανόνες ερμηνείας του διεθνούς δικαίου που διέπει την αβλαβή διέλευση’’. Σύμφωνα, λοιπόν, με τη συναντίληψη Αμερικανών και Σοβιετικών, όλα τα πλοία, συμπεριλαμβανομένων μάλιστα και των πολεμικών, και ανεξαρτήτως φορτίου, πολεμικού εξοπλισμού ή των μέσων πρόωσής τους, απολαύουν, με βάση το διεθνές δίκαιο, το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης δια μέσω των χωρικών υδάτων μιας χώρας και δη χωρίς να απαιτείται η προηγούμενη (της αβλαβούς διέλευσης) λήψη άδειας ή έστω ειδοποίηση προς τη χώρα από τα χωρικά ύδατα της οποίας διέρχονται (ίδετε Malcolm Shaw, ‘‘International Law’’, 6th edition, σελ. 573).
Την δε τάση αυτήν είχε επιβεβαιώσει ήδη από το πρώτο μισό του περασμένου αιώνα το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ) στην υπόθεση των Στενών της Κέρκυρας (Corfu Channel case, 1947-1949), κατά την οποία το ΔΔΧ αποφάνθηκε ότι η Αλβανία, αν και βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση (με την Ελλάδα), δεν είχε το δικαίωμα να αποκόψει τον πλου (την αβλαβή διέλευση δηλαδή) 4 βρετανικών πλοίων από τα χωρικά της ύδατα. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, σε ενδεχόμενο πολέμου, άρα σε ένα εξαιρετικό καθεστώς, δεν είναι νομικά και διεθνοπολιτικά παράδοξο, για λόγους εθνικής ασφάλειας, το εμπόλεμο κράτος να διακόπτει τη ροή πλόων μέσα στα χωρικά του ύδατα. Το διεθνές δίκαιο είναι σαφές (αρ. 25§3 της UNCLOS).
Πρακτικά, επομένως, το διεθνές δίκαιο, του οποίου δηλώνουμε ‘‘πιστοί υπερασπιστές’’ προσέφερε και προσφέρει την ιδιοτελώς και σκοπίμως εδώ και τουλάχιστον 30 χρόνια ‘‘θαμμένη’’ από τους Τούρκους νομική και πολιτική λύση, στην περίπτωση που θελήσουμε να επεκτείνουμε στα 12 ν.μ. τα χωρικά μας ύδατα, ειδικά στο Αιγαίο. Θυμηθείτε τι έγραφα στο άνω άρθρο μου (2021):
‘‘Η δεύτερη στρατηγική επιλογή που έχει ο Ελληνισμός στο θέμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων της ελληνικής επικράτειας σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο στα 12 ν.μ. αντλείται μέσα από τα κατάβαθα του ίδιου του διεθνούς δικαίου και δεν είναι άλλη από την πανταχόθι αξιοποίηση του επιχειρήματος της υπό προϋποθέσεις ‘‘αβλαβούς διέλευσης’’ (innocent passage) των πλοίων ξένων δυνάμεων μέσα από τα χωρικά μας ύδατα.
Με την επέκταση των χωρικών μας υδάτων είναι προφανές ότι στο μετατρεπόμενο κατά το πλείστον σε ‘‘mare nostrum’’ Αιγαίο θα μειωθούν σημαντικά οι περιοχές ‘‘ανοιχτής θάλασσας’’ σ’ αυτό. Όμως, ειδικά το Αιγαίο αλλά και η Ανατ. Μεσόγειος είναι θαλάσσιοι διάδρομοι ύψιστης πρακτικής, εμπορικής και γεωπολιτικής σημασίας για τους ισχυρούς, και όχι μόνο, της Διεθνούς Κοινότητας. Με την εφαρμογή, λοιπόν, του θεσμού της ‘‘αβλαβούς διέλευσης’’, τούτοι οι θαλάσσιοι διάδρομοι, ακόμα και διαμέσου των μελλοντικών (κατόπιν της επέκτασης) ελληνικών χωρικών υδάτων, θα παραμένουν κατά βάση ανοιχτοί και διαθέσιμοι για τη διεθνή ναυσιπλοΐα’’.
Το θέμα ασφαλώς όμως δεν είναι τι έγραφα εγώ (είτε ως ‘‘γνήσιος’’, είτε ως ‘‘πατριώτης της φακής’’). Το θέμα, και η τραγική ειρωνεία ταυτόχρονα, είναι ότι μία μόλις ημέρα μετά το ψήφισμα (στις 8-6-1995) της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης για τη δυνητική κήρυξη εναντίον μας πολέμου στο ενδεχόμενο επέκτασης των χωρικών μας υδάτων από τα 6 στα 12 ν.μ. στο Αιγαίο (casus belli), η Ελλάδα είχε επισημάνει την περί ης το παρόν άρθρο μεγάλη αλήθεια τόσο στην Τουρκία αλλά και σε όλη τη Διεθνή Κοινότητα. Με την Επιστολή (Α/50/216S/1995/476, Ίδετε παρακαλώ στη διεύθυνσηfile:///C:/Users/%CE%97%CE%9F%CE%9C%CE%95%CE%9D%CE%99%CE%9A/Downloads/A_50_216_S_1995_476-EN%20(1).pdf) της 9-6-1995 του (τότε) Μόνιμου Αντιπρόσωπου της στον ΟΗΕ, κ. Χρήστου Ζαχαράκη, η Ελλάδα, λοιπόν, διατυμπάνιζε πανταχόθι (επαναλαμβάνω, και στους ίδιους τους Τούρκους αλλά και σε όλη τη Διεθνή Κοινότητα) το απολύτως αυτονόητο, αυτό δηλαδή που ξεκάθαρα το διεθνές δίκαιο προστάζει, ότι (δηλαδή) δεν έχει καμία πρόθεση (ακόμη και στο ενδεχόμενο που το Αιγαίο γινόταν σχεδόν αποκλειστικά ελληνικό με την επέκταση των χωρικών μας υδάτων) να εμποδίσει τη συνάδουσα με τους διεθνείς κανόνες αβλαβή διέλευση πλοίων οποιουδήποτε τρίτου κράτους από τα χωρικά της ύδατα στο Αιγαίο (ίδετε παρακαλώ στην άνω εθνικής σημασίας επιστολή: ‘‘Moreover, the Turkish allegation regarding the obstruction of the freedom of navigation in the Aegean Sea is also unfounded, since Greece has always made clear that it does not intend to deprive ships of other nations of their right of innocent passage, in conformity with international law’’).
Για αυτό αναρωτιόμουν (στο τότε άρθρο μου) και αναρωτιέμαι και τώρα: ‘‘Αν, λοιπόν, είμαστε αναφανδόν υπέρ της διεθνούς νομιμότητας και των αποκρυσταλλωμένων επιταγών του διεθνούς (γραπτού και εθιμικού) δικαίου, γιατί φοβόμαστε; Γιατί συνεχώς κρυβόμαστε, γιατί διστάζουμε και δεν δοκιμάζουμε να μιλήσουμε στην παγκόσμια κοινότητα; Γιατί δεν προσπαθούμε να αναδείξουμε τη νομική παραδοξότητα και το ‘‘νατοϊκά’’ οξύμωρο του ‘‘casus belli’’ των Τούρκων;
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, μήπως ήρθε η ώρα για μια πολύ κρίσιμη και σημαντική στροφή στην ελληνική ‘‘αξονική διπλωματική τελολογία’’ που θα οδηγήσει σε αυτό που prima facie μπορεί να χαρακτηριστεί ως ‘‘ελληνικός γεωπολιτικός αναθεωρητισμός’’. Αντί το βάρος του γεωπολιτικού στρατηγισμού μας να δίδεται στην υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, σε θαλάσσιες δηλαδή ζώνες που λόγω της δεδομένης, βεβαίως, αλληλεπικάλυψής τους με τις αντίστοιχες των Τούρκων θα μας οδηγούν σε απόπειρες ή (όταν αυτό καθίσταται εφικτό) σε ατελείωτες και εξαιρετικά δυστοπικές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, ίσως θα μπορούσαμε να στραφούμε σε πρωτοβουλίες, άρα και σε μοντέλα γεωπολιτικής συμπεριφοράς, που ανυπερθέτως και απροϋποθέτως, χωρίς την ανάγκη σύμπραξης κανενός, το ίδιο το διεθνές δίκαιο μας παρέχει. Στη στροφή αυτή απόδοσης κομβικής στρατηγικής βαρύτητας και διπλωματικού δυναμικού στην έννοια των χωρικών μας υδάτων και στην επέκταση αυτών, η έννοια της ‘‘αβλαβούς διέλευσης’’ είναι ένα σοβαρό νομικό αντίβαρο διεθνούς κύρους σε όποια διεθνή δυσπιστία για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, κρίσιμο ‘‘εναλλακτικό αντεπιχείρημα’’ και, mutatis mutandis, πραγματολογικός καταλύτης στις περιφερειακές εξελίξεις σε όλη τη Μεσόγειο. Ας το έχουμε αυτό υπόψη μας και ας το σκεφτούμε πολύ σοβαρά’’.
Μετά όλα τα παραπάνω, αναρωτιέμαι, επίσης, αν υπάρχει έστω και ένας από εσάς που δεν καταλαβαίνει(;). Που δεν καταλαβαίνει γιατί μας λένε και θα συνεχίσουν να μας λένε πολλοί πολιτικοί μας (και όχι μόνο η κ. Μπακογιάννη) ότι ‘‘το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη’’ και κυρίως ότι ‘‘η μία και μοναδική διαφορά μας με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ -σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο- (;). Που δεν καταλαβαίνει ότι μόνο όταν τα χωρικά μας ύδατα παραμένουν στα 6 ν.μ., απομένει και υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ προς (συν)οριοθέτηση με τους Τούρκους(;).
Στην πραγματικότητα όμως, βάσει και του διεθνούς δικαίου, η μία και μοναδική διαφορά μας με την Τουρκία είναι η άρση του σε βάρος μας πέρα έως πέρα παράνομου τουρκικού ‘‘casus belli’’ και η επιβολή του καθεστώτος της ‘‘αβλαβούς διέλευσης’’ για τη ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο. Αλλά σας ρωτώ (και ας απαντήσει ο καθένας όπως κρίνει): Ποιος θα τολμήσει να το παραδεχθεί αυτό; Ποιος θα συνομολογήσει αυτή τη μεγάλη εθνική και διεθνή αλήθεια; Ποιος αντέχει να ‘‘κουβαλήσει επ’ ώμου’’ την αλήθεια αυτή και να την προβάλει στα διεθνή fora; Ποιος ‘‘βαρβάτος ηγέτης’’ ή ποια ‘‘σιδηρά κυρία’’ έχει τα ‘‘κότσια’’ να αναπροσδιορίσει, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο άλλωστε, το γεωπολιτικό μας στρατήγημα και τη νομικο-πολιτική επιχειρηματολογία μας απέναντι στους Τούρκους; Ποιος θα αναδείξει στην Ελλάδα τις τερατώδεις στρεβλώσεις που συνεπάγεται η τουρκική ‘‘Γαλάζια Πατρίδα’’; Και ποιος θα ‘‘γαλουχήσει’’ τον ελληνικό λαό στη γεωπολιτική, ιστορική και δικαιϊκή πεμπτουσία της διαφοράς μας με την Τουρκία, προβάλλοντας και εξηγώντας την εκπηγαζόμενη εκ του διεθνούς δικαίου λύση της ‘‘αβλαβούς διέλευσης’’;
Από αυτούς, πάντως, που δηλώνουν ότι ‘‘το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη’’, κατά τον τρόπο που ο Ερντογάν ή ο Φιντάν θα δήλωναν και που – στο όνομα της ‘‘ειρήνης’’, όπως μας λένε – είναι έτοιμοι για ‘‘υποχωρήσεις’’, δύσκολα γίνεται πιστευτό και πειστικό ότι μπορεί να περιμένουμε τη χρήση του νομικού, πολιτικού και πραγματολογικού ‘‘όπλου’’ της ‘‘αβλαβούς διέλευσης’’ στη διπλωματία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, στο πλαίσιο μιας γενναίας, ανανεωμένης γεωπολιτικής γραμμής και μιας στην πραγματικότητα, και όχι στα λόγια, προσήλωσης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στο διεθνές δίκαιο. Διαφωνείτε…..;
Κατερίνη, 18/11/2024
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science
