Στις 13 Νοεμβρίου τιμούμε τη μνήμη του μεγάλου πατέρα και διδασκάλου της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γεννήθηκε το 347 στην Αντιόχεια της Συρίας. Πατέρας του ήταν ο στρατηγός Σεκούνδος και μητέρα του η Ανθούσα, μια ευσεβέστατη, ενάρετη και μορφωμένη χριστιανή. Γρήγορα έμεινε ορφανός από πατέρα, και η μητέρα του - χήρα τότε 20 ετών - τον ανέθρεψε και τον μόρφωσε κατά τον καλύτερο χριστιανικό τρόπο.
Ήταν ευφυέστατο μυαλό και σπούδασε πολλές επιστήμες στην Αντιόχεια (κοντά στο διάσημο τότε ρήτορα Λιβάνιο) αλλά και στην Αθήνα. Όταν αποπεράτωσε τις σπουδές του, επανήλθε στην Αντιόχεια και αποσύρθηκε στην έρημο και σε ένα από τα πολλά μοναστήρια στα γύρω βουνά της Αντιόχειας για πέντε χρόνια, όπου ασκήτευσε προσευχόμενος και μελετώντας τις Άγιες Γραφές.
Ασθένησε όμως και επέστρεψε στην Αντιόχεια, όπου χειροτονήθηκε διάκονος (381μ.Χ.), σε ηλικία 34 ετών, από τον Αρχιεπίσκοπο Αντιοχείας Μελέτιο. Πέραν των λειτουργικών του καθηκόντων ασχολείται με τη συγγραφή και το φιλανθρωπικό έργο της τοπικής Εκκλησίας που συντηρούσε καθημερινά 3.000 άτομα.
Αργότερα δε, από τον διάδοχο του Μελετίου Φλαβιανό, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος σε ηλικία 40 ετών. Κατά την ιερατική του διακονία ανέπτυξε όλα τα ψυχικά του χαρίσματα, πύρινο θείο ζήλο και πρωτοφανή ευγλωττία στα κηρύγματά του. Έσειε και συγκλόνιζε τα πλήθη της Αντιόχειας και συγκινούσε τις ψυχές των ανθρώπων βαθύτατα. Ο κόσμος έλεγε ότι «έρεε χρυσός» από το στόμα του, γιʼ αυτό και τον ονόμασαν Χρυσόστομο.
Η φήμη του έφτασε μέχρι τη Βασιλεύουσα και έτσι, την 15η Δεκεμβρίου 397, με κοινή ψήφο βασιλιά Αρκαδίου και Κλήρου, έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, κάτι που ο ίδιος δεν επεδίωξε ποτέ. Και από την θέση αυτή ο ιερός Χρυσόστομος, εκτός των άλλων, υπήρξε αυστηρός ασκητής και δεινός ερμηνευτής της Αγίας Γραφής, όπως φαίνεται και από τα πολλά συγγράμματά του (διασώθηκαν 804, περίπου, ομιλίες του).
Ως Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, φρόντισε για τη μόρφωση του κλήρου, εργάστηκε για τη διάδοση του Χριστιανισμού σε βάρβαρους λαούς, προστάτεψε τους φτωχούς και δυστυχισμένους, ιδρύοντας πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα. Έργο επίσης του Χρυσοστόμου είναι και η Θεία Λειτουργία, που τελούμε σχεδόν κάθε Κυριακή, με λίγες μόνο, από τότε μετατροπές.
Ο ιερός Χρυσόστομος κατά τη διάρκεια της πατριαρχίας του, υπήρξε αδυσώπητος ελεγκτής κάθε παρανομίας και κακίας. Αυτό όμως έγινε αιτία να δημιουργήσει φοβερούς εχθρούς, και μάλιστα την ίδια την αυτοκράτειρα Ευδοξία, επειδή ήλεγχε τις παρανομίες της. Αυτή μάλιστα, σε συνεργασία με τον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο (ενός μοχθηρού και ασεβούς ανθρώπου), συγκάλεσε σύνοδο (παράνομη) από 36 επισκόπους (όλοι τους πνευματικά ύποπτοι και δυσαρεστημένοι από τον Άγιο) στο χωριό Δρυς της Χαλκηδόνας και πέτυχε την καθαίρεση και εξορία του Αγίου σε χωριό της Βιθυνίας.
Η απόφαση, όμως, αυτή εξερέθισε τα πλήθη, ώστε αναγκάστηκε αυτή η ίδια η Ευδοξία να τον ανακαλέσει από την εξορία και να τον αποκαταστήσει στο θρόνο με άλλη συνοδική αθωωτική απόφαση (402) . Αλλά λίγο αργότερα, η ασεβής αυτή αυτοκράτειρα, κατάφερε πάλι να εξορίσει τον Άγιο (20 Ιουνίου 404).
Σταθμοί στη μαρτυρική του πορεία ήταν η Χαλκηδόνα, η Νικομήδεια, η Νίκαια, η Άγκυρα, η Καισάρεια. Μετά διατάχθηκε να μετακινηθεί στην Κουκουσό της Αρμενίας όπου έμεινε 3 χρόνια και έγραψε 204 εξαίρετες επιστολές σε διάφορα πρόσωπα και από κει στα Κόμανα, όπου μετά από πολλές κακουχίες και άλλες ταλαιπωρίες πέθανε το 407.
Να σημειώσουμε εδώ, ότι ο ιερός Χρυσόστομος πέθανε την 14η Σεπτεμβρίου, αλλά λόγω της εορτής της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού μετατέθηκε η εορτή της μνήμης του την 13η Νοεμβρίου. Επίσης την 15η Δεκεμβρίου εορτάζουμε τη χειροτονία του σε Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και την 27η Ιανουαρίου την ανακομιδή των λειψάνων του. Η μνήμη του εορτάζεται και την 30η Ιανουαρίου μαζί με τον Μέγα Βασίλειο και τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, των Τριών Ιεραρχών. Τέλος την 26η Φεβρουαρίου εορτάζουμε την χειροτονία του σε πρεσβύτερο.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος υπήρξε και αναγνωρίζεται ως ο πιο άριστος και δημοφιλής διδάσκαλος της Χριστιανικής Εκκλησίας. Κανένας δεν εξήγησε όπως αυτός, με τόσο πλούτο και τόση σαφήνεια τα νοήματα των θείων Γραφών, ούτε υπήρξε εφάμιλλος του στην ετοιμολογία, την απλότητα αλλά και στη φλόγα και τη δύναμη της ρητορείας. Υπήρξε ρήτορας θαυμαστός, λογοτέχνης απαράμιλλος, βαθύτατος και διεισδυτικότατος, ψυχολόγος και καταπληκτικός κοινωνιολόγος με αίσθημα χριστιανικής ισότητας, χωρίς προνομιούχους, με καθολική αδελφότητα. Ανήκει σε αυτούς που φαίνονται «ως φωστήρες εν κόσμω» δηλαδή σαν φωτεινά αστέρια μέσα στο κόσμο.
Ήταν ευφυέστατο μυαλό και σπούδασε πολλές επιστήμες στην Αντιόχεια (κοντά στο διάσημο τότε ρήτορα Λιβάνιο) αλλά και στην Αθήνα. Όταν αποπεράτωσε τις σπουδές του, επανήλθε στην Αντιόχεια και αποσύρθηκε στην έρημο και σε ένα από τα πολλά μοναστήρια στα γύρω βουνά της Αντιόχειας για πέντε χρόνια, όπου ασκήτευσε προσευχόμενος και μελετώντας τις Άγιες Γραφές.
Ασθένησε όμως και επέστρεψε στην Αντιόχεια, όπου χειροτονήθηκε διάκονος (381μ.Χ.), σε ηλικία 34 ετών, από τον Αρχιεπίσκοπο Αντιοχείας Μελέτιο. Πέραν των λειτουργικών του καθηκόντων ασχολείται με τη συγγραφή και το φιλανθρωπικό έργο της τοπικής Εκκλησίας που συντηρούσε καθημερινά 3.000 άτομα.
Αργότερα δε, από τον διάδοχο του Μελετίου Φλαβιανό, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος σε ηλικία 40 ετών. Κατά την ιερατική του διακονία ανέπτυξε όλα τα ψυχικά του χαρίσματα, πύρινο θείο ζήλο και πρωτοφανή ευγλωττία στα κηρύγματά του. Έσειε και συγκλόνιζε τα πλήθη της Αντιόχειας και συγκινούσε τις ψυχές των ανθρώπων βαθύτατα. Ο κόσμος έλεγε ότι «έρεε χρυσός» από το στόμα του, γιʼ αυτό και τον ονόμασαν Χρυσόστομο.
Η φήμη του έφτασε μέχρι τη Βασιλεύουσα και έτσι, την 15η Δεκεμβρίου 397, με κοινή ψήφο βασιλιά Αρκαδίου και Κλήρου, έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, κάτι που ο ίδιος δεν επεδίωξε ποτέ. Και από την θέση αυτή ο ιερός Χρυσόστομος, εκτός των άλλων, υπήρξε αυστηρός ασκητής και δεινός ερμηνευτής της Αγίας Γραφής, όπως φαίνεται και από τα πολλά συγγράμματά του (διασώθηκαν 804, περίπου, ομιλίες του).
Ως Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, φρόντισε για τη μόρφωση του κλήρου, εργάστηκε για τη διάδοση του Χριστιανισμού σε βάρβαρους λαούς, προστάτεψε τους φτωχούς και δυστυχισμένους, ιδρύοντας πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα. Έργο επίσης του Χρυσοστόμου είναι και η Θεία Λειτουργία, που τελούμε σχεδόν κάθε Κυριακή, με λίγες μόνο, από τότε μετατροπές.
Ο ιερός Χρυσόστομος κατά τη διάρκεια της πατριαρχίας του, υπήρξε αδυσώπητος ελεγκτής κάθε παρανομίας και κακίας. Αυτό όμως έγινε αιτία να δημιουργήσει φοβερούς εχθρούς, και μάλιστα την ίδια την αυτοκράτειρα Ευδοξία, επειδή ήλεγχε τις παρανομίες της. Αυτή μάλιστα, σε συνεργασία με τον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο (ενός μοχθηρού και ασεβούς ανθρώπου), συγκάλεσε σύνοδο (παράνομη) από 36 επισκόπους (όλοι τους πνευματικά ύποπτοι και δυσαρεστημένοι από τον Άγιο) στο χωριό Δρυς της Χαλκηδόνας και πέτυχε την καθαίρεση και εξορία του Αγίου σε χωριό της Βιθυνίας.
Η απόφαση, όμως, αυτή εξερέθισε τα πλήθη, ώστε αναγκάστηκε αυτή η ίδια η Ευδοξία να τον ανακαλέσει από την εξορία και να τον αποκαταστήσει στο θρόνο με άλλη συνοδική αθωωτική απόφαση (402) . Αλλά λίγο αργότερα, η ασεβής αυτή αυτοκράτειρα, κατάφερε πάλι να εξορίσει τον Άγιο (20 Ιουνίου 404).
Σταθμοί στη μαρτυρική του πορεία ήταν η Χαλκηδόνα, η Νικομήδεια, η Νίκαια, η Άγκυρα, η Καισάρεια. Μετά διατάχθηκε να μετακινηθεί στην Κουκουσό της Αρμενίας όπου έμεινε 3 χρόνια και έγραψε 204 εξαίρετες επιστολές σε διάφορα πρόσωπα και από κει στα Κόμανα, όπου μετά από πολλές κακουχίες και άλλες ταλαιπωρίες πέθανε το 407.
Να σημειώσουμε εδώ, ότι ο ιερός Χρυσόστομος πέθανε την 14η Σεπτεμβρίου, αλλά λόγω της εορτής της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού μετατέθηκε η εορτή της μνήμης του την 13η Νοεμβρίου. Επίσης την 15η Δεκεμβρίου εορτάζουμε τη χειροτονία του σε Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και την 27η Ιανουαρίου την ανακομιδή των λειψάνων του. Η μνήμη του εορτάζεται και την 30η Ιανουαρίου μαζί με τον Μέγα Βασίλειο και τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, των Τριών Ιεραρχών. Τέλος την 26η Φεβρουαρίου εορτάζουμε την χειροτονία του σε πρεσβύτερο.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος υπήρξε και αναγνωρίζεται ως ο πιο άριστος και δημοφιλής διδάσκαλος της Χριστιανικής Εκκλησίας. Κανένας δεν εξήγησε όπως αυτός, με τόσο πλούτο και τόση σαφήνεια τα νοήματα των θείων Γραφών, ούτε υπήρξε εφάμιλλος του στην ετοιμολογία, την απλότητα αλλά και στη φλόγα και τη δύναμη της ρητορείας. Υπήρξε ρήτορας θαυμαστός, λογοτέχνης απαράμιλλος, βαθύτατος και διεισδυτικότατος, ψυχολόγος και καταπληκτικός κοινωνιολόγος με αίσθημα χριστιανικής ισότητας, χωρίς προνομιούχους, με καθολική αδελφότητα. Ανήκει σε αυτούς που φαίνονται «ως φωστήρες εν κόσμω» δηλαδή σαν φωτεινά αστέρια μέσα στο κόσμο.
Β.Β.
