Ψήγματα από την νεώτερη ιστορία της Ελλάδος: 13 Δεκεμβρίου 1967, το Κίνημα του Βασιλέως Κωνσταντίνου

 

   Με την έλευση του Δεκεμβρίου 1967 και ενώ η κρίση στη μαρτυρική Κύπρο είχε αρχίσει να εκτονώνεται, μετά την αποχώρηση της Μεραρχίας, κατόπιν των αιματηρών γεγονότων της Κοφίνου και του Αγίου Θεοδώρου, ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος ο Β΄, συμπλήρωνε τις προετοιμασίες του για την εκδήλωση του αποφασισθέντος από καιρού κινήματος για την ανατροπή του στρατιωτικού καθεστώτος, που είχε επιβληθεί στις 21 Απριλίου 1967. 

Στη...

 

σύνταξη του εν λόγω σχεδίου ανατροπής του καθεστώτος είχαν συνεργασθεί 4 Αντιστράτηγοι, προσκείμενοι στον Βασιλέα, αλλά τη τελευταία σφραγίδα είχε θέσει ο αρχηγός του Στρατιωτικού Οίκου των Ανακτόρων Στρατηγός Κωνσταντίνος Δόβας. Για το βασιλικό κίνημα είχαν ενημερωθεί από ενωρίς και ο Γενικός Επιθεωρητής Στρατού Αντιστράτηγος Ιωάννης Μανέττας και ο Διοικητής της 1ης Στρατιάς Κωνσταντίνος Κόλλιας. Παρά τη μυστικότητα όμως κυκλοφορούσαν φήμες ότι και ορισμένοι πολιτικοί γνώριζαν για τις κινήσεις του Βασιλέως για το επικείμενο κίνημα, ενώ αποτελούσε θέμα της επικαιρότητας στις καθημερινές συζητήσεις των Αξιωματικών. 

Σύμφωνα με το συνταχθέν σχέδιο η κύρια ενέργεια θα εκδηλωνόταν με την άφιξη του Βασιλέως στη Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα από την Καβάλα, έδρα της ΧΙης Μεραρχίας Πεζικού με Διοικητή αυτής τον Υποστράτηγο Κεχαγιά. Αμέσως θα ετίθεντο υπό τις διαταγές του το Γ΄ Σώμα Στρατού με Διοικητή τον Αντιστράτηγο Γεώργιο Περίδη, που είχε μετασταθμεύσει από τη Θεσσαλονίκη λόγω της κρίσης στην Κύπρο στην Κομοτηνή και η ΧΧ Τεθωρακισμένη Μεραρχία, με Διοικητή το Ταξίαρχο Ανδρέα Έρσελμαν, που κι αυτή είχε μετασταθμεύσει από τη Θεσσαλονίκη Ανατολικά Κομοτηνής. Σκοπός θα ήταν η κυριαρχία της Βόρειας Ελλάδας. Την ίδια στιγμή ο Διοικητής της Στρατιάς θα απέκοπτε τις τηλεπικοινωνίες της Βόρειας με τη Νότια Ελλάδα, θα συνέδραμε στην επικράτηση του βασιλικού κινήματος στη Θεσσαλία και θα διέτασσε Μονάδες να κινηθούν προς την Αθήνα. Τέλος την 11.00 ώρα της ίδιας ημέρας εκδήλωσης του κινήματος ο Αντιστράτηγος Ι. Μανέττας θα παρουσιάζονταν στον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατου, Αντιστράτηγο Οδυσσέα Αγγελή, και θα του παρουσίαζε επιστολή του Βασιλέως, σύμφωνα με την οποία διατασσόταν να του παραδώσει την αρχηγία του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

Την 10.30 ώρα της 13ης Δεκεμβρίου 1967 από το αεροδρόμιο του Τατοΐου απογειώθηκαν το βασιλικό αεροσκάφος με τα μέλη της οικογένειάς του Βασιλέως και τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Κόλλια, με προορισμό την Καβάλα, έδρα της ΧΙης Μεραρχίας Πεζικού, και μία Ντακότα C-47 με τον Αρχηγό της Πολεμικής Αεροπορίας Αντιπτέραρχο Αντωνάκο, με προορισμό τη Λάρισα, στον οποίο δόθηκαν εντολές για το Διοικητή της Στρατιάς, που έδρευε στη Λάρισα και για τις Μονάδες της Πολεμικής Αεροπορίας. Στις 11.00 ώρα ο Αντιστράτηγος Μανέττας παρουσιάσθηκε στον Αρχηγό του ΓΕΣ Αντιστράτηγο Αγγελή και του ενεχείρησε τη διαταγή του Βασιλέως, προκειμένου να του παραδώσει την αρχηγία, ο οποίος δεν υπάκουσε και έθεσε αυτόν υπό περιορισμό και φρούρηση σε παρακείμενο γραφείο. Την 11.30 ώρα είχε αρχίσει να μεταδίδεται από μαγνητοταινία με σοβαρά προβλήματα στην ακρόαση το διάγγελμα του Βασιλέως από το Ραδιοφωνικό Σταθμό Λαρίσης, σύμφωνα με το οποίο αναλάμβανε να ανατρέψει το στρατιωτικό καθεστώς. 

 

Η συμβολή της Πολεμικής Αεροπορίας στην επικράτηση του βασιλικού κινήματος μικρής σημασίας, γιατί σύμφωνα με τις εντολές του Βασιλέως δεν θα έπρεπε να χυθεί αίμα. Τα γεγονότα στο αεροδρόμιο Τανάγρας μικρής έντασης και έκτασης. Αλλά και η συμβολή του Πολεμικού Ναυτικού, του οποίου ο Αρχηγός του δεν είχε ενημερωθεί από τον Βασιλέα, μικρής σημασίας, παρότι πλοία έπλευσαν κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες προς Βορρά. Όμως αργά και εκτός χρόνου, οπότε μετά τη εγκατάλειψη του κινήματος από τον Βασιλέα και την αναχώρησή του για τη Ρώμη επέστρεψαν στους Ναυστάθμους Σαλαμίνας και Σούδας. 

 

Από τις πρώτες μεταμεσημερινές ώρες άρχισαν να εμφανίζονται τα αρνητικά γεγονότα για την επικράτηση του βασιλικού κινήματος. Συγκεκριμένα:

1. Στη Λάρισα, παρά τις εργώδεις προσπάθειες του Διοικητού Στρατιάς, που είχε κινητοποιήσει ακόμα Νομάρχες και Δημάρχους της περιοχής, δεν ευοδώθηκαν. Ακόμα και αυτό το διάγγελμα του Βασιλέως μεταδιδόταν ασθενώς και με προβλήματα ακρόασής του.
2. Ο Διοικητής της ΧΧης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας, Ταξίαρχος Ανδρέας Έρσελμαν, μυημένος στο κίνημα, που λόγω της κρίσης είχε μετασταθμεύσει από τη Θεσσαλονίκη στην περιοχή Ανατολικά Κομοτηνής, συνελήφθει από κατώτερους Αξιωματικούς, πιστούς στο στρατιωτικό καθεστώς, και ετέθη υπό περιορισμό. Αποτέλεσμα ήταν ο Βασιλεύς να απολέσει ένα ισχυρό όπλο στην επιτυχία του κινήματος. Αγότερα τμήματα της Μεραρχίας κινήθηκαν προς το Στρατηγείο του Γ΄ Σώματος Στρατού στην Κομοτηνή, συνέλαβαν το Διοικητή αυτού Αντιστράτηγο Γ. Περίδη και τον έθεσαν υπό περιορισμό.
3. Στη Θεσσαλονίκη οι σταθμεύουσες σ΄αυτήν Μονάδες Καταδρομών και άλλες Μονάδες Πεζικού, πιστές στο στρατιωτικό καθεστώς, έγιναν κυρίαρχες της κατάστασης στην πόλη. Ο Υποστράτηγος Σωτήριος Λιαράκος, Διοικητής της Ανωτέρας Σχολής Πολέμου, απομονωμένος μέσα στο ένοπλο περιβάλλον, υπό τον έλεγχο του στρατιωτικού καθεστώτος, χωρίς Μονάδες υπό τις διαταγές του δεν μπορούσε να συνδράμει στην επικράτηση του κινήματος στη Θεσσαλονίκη, παρά μόνο με ενισχύσεις από τη Θράκη, που όμως αργούσαν να έλθουν. Προσπάθησε με πιστούς του Αξιωματικούς να επηρεάσει το Σύνταγμα Καταδρομών και Μονάδες της περιοχής Σέδες, χωρίς αποτέλεσμα.
4. Αλλά και ο Διοικητής του Β΄Σώματος Στρατού και οι άλλοι Διοικητές Μεραρχιών της περιοχής Μακεδονίας, παρά τις υποσχέσεις τους προς τον Βασιλέα, εκτιμώντες την αποτυχία του βασιλικού κινήματος δεν ανταποκρίθηκαν και παρέμειναν αδρανείς.
   

Μετά την παταγώδη αποτυχία του κινήματος ο Βασιλεύς στις 02.00 ώρα της 14ης Δεκεμβρίου 1967 αποφάσισε να εγκαταλείψει τον αγώνα και αναχώρησε αεροπορικώς από το αεροδρόμιο Καβάλας για Ρώμη με την οικογένειά του, κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο έληξε άδοξα το βασιλικό κίνημα για την ανατροπή του στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967. 

Η Βασίλισσα ούσα έγκυος υπέστη αποβολή του εμβρύου λόγω της έντασης των γεγονότων και της ταλαιπωρίας. 

Ο επίλογος… 

Στις 09.00 ώρα της 14ης Δεκεμβρίου 1967 κάθε αντίδραση στην ανατροπή του στρατιωτικού καθεστώτος είχε πλέον εκλείψει. Το βασιλικό κίνημα, η πρώτη σοβαρή αντιστασιακή ενέργεια απέτυχε. Που οφειλόταν όμως η παταγώδης και η κεραυνοβόλος αποτυχία; Από τις πολλές αιτίες αναφέρουμε ορισμένες, χωρίς να αποκλείονται και άλλες, όπως παρακάτω: 

1. Είχε εκδηλωθεί εκτός Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Έχει αποδειχθεί από την πολιτική ιστορία της χώρας ότι όσα κινήματα έχουν εκδηλωθεί εκτός αυτών έχουν αποτύχει, πλην του κινήματος Εθνικής Αμύνης το 1916, που επέτυχε, λόγω των ειδικών συνθηκών, οι οποίες επικρατούσαν με τις παρεμβάσεις των συμμάχων. 
2. Υπήρξαν σοβαρά λάθη και παραλείψεις τόσον κατά τη σχεδίαση, όσον και κατά την εκτέλεση του κινήματος. 
3. Δεν τηρήθηκαν οι κανόνες πλήρους μυστικότητας, ακόμα και κατά τη σχεδίαση και προετοιμασία. 
4. Είχε αποφασισθεί εκ των προτέρων η αποφυγή κάθε χρήσης όπλων, ενώ επρόκειτο για ένοπλη δράση. 
5. Υποτιμήθηκαν οι υφιστάμενοι των Στρατηγών, οι περισσότεροι από τους οποίους υποστήριζαν ενεργά το στρατιωτικό καθεστώς. 
6. Ο χρόνος εκδήλωσης του κινήματος ήταν ακατάλληλος, γιατί οι Μονάδες του Γ΄ Σώματος Στρατού και ειδικότερα της ΧΧης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας, λόγω της κρίσης στην Κύπρο, είχαν μετασταθμεύσει και διασπαρεί στην Ελληνική Θράκη, γεγονός που δημιούργησε σοβαρά προβλήματα στη διοίκηση των. 

Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

Το Διάγγελμα του Βασιλιά Κωνσταντίνου στις 13 Δεκεμβρίου 1967 

«Κρίσιμοι στιγμαί μου επιβάλλουν να απευθυνθώ προς τον ελληνικόν λαόν και να ζητήσω την αμέριστον συμπαράστασίν του προς αντιμετώπισιν εθνικής κρίσεως.

 Έλληνες, Επέστη η στιγμή να ακούσετε την φωνήν του Βασιλέως σας. Μέχρι σήμερον υπήρξεν αδύνατον να επικοινωνήσω μαζί σας, διά να σας καταστήσω γνωστά τα γεγονότα, τας σκέψεις και τας ανησυχίας μου, καθώς και τας ελπίδας μου διά το μέλλον. Ζητώ από τον ελληνικόν λαόν να πύκνωση τας τάξεις του προς ενίσχυσίν μου. 

Το εθνικόν συμφέρον απαιτεί την εκ μέρους μου εκδήλωσιν πρωτοβουλίας, διά να αποτρέψω τας καταστρεπτικάς συνεπείας εκ της παρατάσεως της παρούσης ανωμάλου καταστάσεως. Το αυτό εθνικόν συμφέρον μου επιβάλλει να επιτρέψω την κατάλληλον προετοιμασίαν, ίνα η χώρα επανέλθη εις την δημοκρατικήν ομαλότητα. Διά τους λόγους αυτούς εζήτησα τον ανασχηματισμόν της κυβερνήσεως, απηλλαγμένης όμως των ακραίων στοιχείων τα όποια δεν εγγυώνται ομαλήν εξέλιξιν. 

Την κατάστασιν της 21ης Απριλίου, η όποια επλαστογράφησεν ακόμη και το όνομα μου, ηναγκάσθην να δεχθώ ως τετελεσμένον γεγονός, διά να αποφύγω άσκοπον αιματοχυσίαν. Επίσης έτρεφον την ελπίδα ότι δι” ήπιων μέσων θα επετύγχανον την επαναφοράν της χώρας εις την νομιμότητα. 

Δεν είμαι πλέον διατεθειμένος να διακινδυνεύσω μίαν μονιμοποίησιν της παρούσης καταστάσεως υπό το κράτος δευτέρας απειλής όπλων, στρεφομένων εναντίον του λαού μου και εμού. Αι σημεριναί εν Βορείω Ελλάδι προϋποθέσεις μου επιτρέπουν την εκ Μακεδονίας ελευθέραν άσκησιν της πρωτοβουλίας μου όπως δώσω νέαν κυβέρνησιν εις την χώραν. 

Εις την λήψιν της αποφάσεως μου εβάρυνον τα έξης γεγονότα:

 Παρά την φαινομενικήν εν τη χώρα τάξιν και ασφάλειαν, υπεκρύπτετο μία συνεχής προσπάθεια σταθεροποιήσεως εις την εξουσίαν των στασιαστών, δημιουργούσα τον κίνδυνον εγκαθιδρύσεως ολοκληρωτικού καθεστώτος. Διά το νέον Σύνταγμα υπάρχει πλήρης αβεβαιότης και σύγχυσις ως προς τας προθεσμίας εφαρμογής του. “Εν τούτοις ή ανάγκη αναθεωρήσεως του Συντάγματος αποτελεί πραγματικότητα και κοινήν συνείδησιν των ορθοφρονούντων πολιτών. Αι σχετικαί εργασίαι πρέπει να επισπευσθούν με μοναδικόν στόχον το συμφέρον της χώρας. Ελπίζω ότι ή εφαρμογή του νέου Συντάγματος θα σημείωση και την απαρχήν ενός νέου υγιούς ξεκινήματος δια την κοινοβουλευτικήν μας ζωήν.

 Επιθυμώ να αποκαταστήσω την πειθαρχίαν εις το στράτευμα, διότι έχει σοβαρώς διασαλευθή. Ή ηγεσία του στρατεύματος δέον να παραμείνη απερίσπαστος, στιβαρά και άξια. Την ηγεσίαν του στρατεύματος ανευρίσκω μόνον εις την ιεραρχίαν και την δεδοκιμασμένην κορυφήν. Ταύτην δεν δύναται να υποκαταστήση αυτοσχέδιος ηγεσία, όσον δυναμική και αν εμφανίζεται, διότι καταλύει την πειθαρχίαν και διανοίγει τον επικίνδυνον δρόμον των προσωπικών φιλοδοξιών και των ατομικών συμφερόντων. 

Ας διαφυλάξη ο στρατός τας δάφνας του πάντοτε νωπάς, διότι είναι μεγάλη ή εθνική αποστολή ή όποια τον βαρύνει. Ό στρατός, το ναυτικόν, ή αεροπορία και τα σώματα ασφαλείας ευρίσκονται παρά το πλευρόν μου. Έλληνες αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και στρατιώται, έχετε την απεριόριστον εμπιστοσύνην μου. Σύσσωμον το έθνος προσβλέπει εις σας. 

Επίσης επισήμανα ότι ή εσωτερική κατάστασις της χώρας ήλθεν εις τελείαν αντίθεσιν με την επιβεβλημένην εξωτερικήν θέσιν της Ελλάδος. Έχομεν ανάγκην συμμαχιών εντός του Δυτικού κόσμου. Έχομεν ακόμη ανάγκην συμπαραστάσεως οικονομικής και στρατιωτικής, διά να συνεχισθή ή ανοδική πορεία του έθνους. Ταύτα πάντα διακυβεύθησαν σοβαρώς, παρ” ολίγον δε να εμπλακώμεν εις ρήξιν μετά τής γείτονος Τουρκίας. Και η αντίθεσις αύτη του εξωτερικού, αντί να χαλαρωθή με την πάροδον του χρόνου, τουναντίον επετάθη, εις τρόπον ώστε να εμφανίζωνται εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις διά την χωράν μας. 

Διά τής επερχόμενης σήμερον μεταβολής Δεν πρόκειται να κυριάρχηση πνεύμα εκδικήσεως ή μνησικακίας έναντι των υποπεσόντων εις σφάλματα. Επιθυμώ όμως να είναι εις πάντας σαφές ότι Δεν θα ανεχθώ πλέον ουδεμίαν ανυπακοήν ή παρεκτροπήν, οι οποίαι θα παταχθούν αμειλίκτως.

 Επίσης δηλώ απεριφράστως ότι ουδεμία συννενόησις θα υπάρξη με τους απεργαζομένους τον εθνικόν όλεθρον κομμουνιστάς. Καθ” όλην την διάρκειαν τής τελευταίας εικοσιπενταετίας ή κομμουνιστική μειοψηφία δεν απέβλεπε παρά εις την ανατροπήν του κοινωνικού και πολιτικού καθεστώτος μας διά μέσων βίαιων και ύπουλων. Έπεσώρευσε καταστροφάς και ερείπια, μολύνει την νεολαίαν και θέτει εις κίνδυνον την υπόστασιν τής φυλής μας. 

Σήμερον θέτω τέρμα εις την ανωμαλίαν και την βίαν. Ζητώ από το σύνολον του ελληνικού λαού να με βοηθήση διά να επαναφέρω εις τον τόπον μας τας ηθικάς εκείνας αξίας, αι οποίαι εγεννήθησαν εις την χώραν αυτήν και από τας όποιας όλοι οι πολιτισμένοι λαοί αντλούν την ηθικήν και πνευματικήν των δύναμιν. Ελευθερία και δημοκρατία είναι λέξεις τας όποιας ημείς επροικίσαμεν με αιώνιον νόημα. Με την λαμπράν αυτήν κληρονομίαν ας προχωρήσωμεν εις την δημιουργίαν εθνικής ζωής αντάξιας ενός συγχρόνου λαού, αγωνιζομένου με το σύνθημα τής αναγεννήσεως διά την κοινωνικήν, την οικονομικήν και την πνευματικήν του ανέλιξιν. 

Πιστεύω εις την αναγέννησιν και θα υποστηρίξω κάθε προσπάθειαν τείνουσαν εις αυτήν, διότι γνωρίζω ότι τούτο σήμερον αποτελεί αίτημα πανελλήνιον. Ή φρόνησις ας ενδυναμώνη την θέλησιν όλων μας δι” ένα ευτυχές, παραγωγικόν και αντάξιον της φυλής μας μέλλον. 

Έλληνες, Ακολουθήστε με εις τον δρόμον τής εθνικής αναγεννήσεως. Με αγάπην, πίστιν και σύνεσιν ας προχωρήσωμεν ηνωμένοι. 

Ζήτω η Ελλάς! 

\ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β.»