ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ 1944: H ΣΤΑΣΗ ΗΤΑΝ ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΑΣ ΚΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΥΘΟΡΜΗΤΗ

Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης

της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.

Δεκέμβριος 1944. Το ΚΚΕ/ΕΛΑΣ έβλεπε πως οι Γερμανοί είχαν τελειώσει. Είχαν διαμορφώσει τις πολιτικές και στρατιωτικές – την ΕΑΜοκρατία - συνθήκες με τον πρώτο γύρο...  

του εμφύλιου, τον Κατοχικό Εμφύλιο (1943-44). Περίμεναν το κενό εξουσίας που μοιραία θα δημιουργούνταν από την αποχώρηση των Γερμανών. Η σύγκρουση του Δεκεμβρίου 1944 στην Αθήνα ήταν η τελευταία ευκαιρία κατάληψης της εξουσίας με «επανάσταση» για το ΚΚΕ.Έβλεπαν πως ήταν το τελευταίο κενό εξουσίας που δημιουργούσε η φυγή των Γερμανών.Ενώ η παρουσία στην Ελλάδα μιας εσωτερικά διττής εξουσίας (επίσημη Κυβέρνηση και ΕΑΜικό Κράτος) που όμως δεν διέθετε κρατικό μηχανισμό ή για την ακρίβεια ο μηχανισμός που υπήρχε ήταν ήδη διαβρωμένος από το ΕΑΜικό Κράτος που τον χρησιμοποιούσε για τις δικές του επιδιώξεις, ήταν η τελευταία, εσωτερικά, μεγάλη ευκαιρία.. Το σχέδιο κατάληψης της πρωτεύουσας είχεήδη προμελετηθείκαι προσχεδιαστεί από το 1943 μετά από εντολή της Κεντρικής Επιτροπής (Κ.Ε.) του ΕΛΑΣ από τον Θ. Μακρίδη, τον γνωστό ως «Έκτορα» που ήταν από τον Μάρτιο του 1944και«στρατιωτικόςσύμβουλοςτου Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ» Θ. Η τελική απόφαση εφαρμογής του σχεδίου σύγκρουσης και κατάληψης της Αθήνας είχε ληφθεί το τελευταίο δεκαήμερο του Νοεμβρίου του 1944 από την επανασυσταθείσα Κ.Ε. του ΕΛΑΣ και δεν ήταν καθόλου αυθόρμητη και αποτέλεσμα των νεκρών του συλλαλητηρίου αφού σαφώς είχε προηγηθεί χρονικά αυτών. Εκείνο που τους ξέφυγε ήταν οι αγριότητες που διέπραξαν, οι φρικαλεότητες που έκαναν ξυπνώντας και ενεργοποιώντας, έτσι, τον Αστικό Κόσμο,τον οποίο ήθελαν, εξάλλου να καταργήσουν διά της βίας..

Η άποψη που διαμόρφωσαν και επέβαλαν οι Κομμουνιστές, την προέβαλε μεγάλος αριθμός στρατευμένων κομμουνιστών ιστορικών, την καθαγίασαν αριστεροί μη κομμουνιστές ιστορικοί και που την συντήρησαν αφελείς αστοί, αριστεροί αλλά και δεξιοί, ήταν ότι η εξέγερση του Δεκεμβρίου του 1944 ήταν αυθόρμητη εξέγερση του λαού σαν αντίδραση στις συγκρούσεις και τους νεκρούς που υπήρξαν την 3η Δεκεμβρίου κατά το απαγορευμένο συλλαλητήριο στην περιοχή της Πλατείας Συντάγματος. Τα στοιχεία που έχουν στο μεταξύ συσσωρευτεί μετά το 1960, από αναφορές, εξιστορήσεις κομμουνιστών, πρωτεργατών της περιόδου εκείνης (π.χ. Χατζής, Μπαρτζιώτας, Ιωαννίδης, Ζέβγος, Ρούσσος κλπ) δεν αφήνουν, πλέον, καμιά αμφιβολία ότι τα όσα τραγικά συνέβησαν στα Δεκεμβριανά μόνον τυχαία δεν ήταν. Το αντίθετο μάλιστα: Ήταν προμελετημένα και προαποφασισμένα με στρατιωτική λογική. Η απόφαση για ένοπλο αγώνα «…ήταν προειλημμένη αφού είχε ήδη ληφθεί στις 27 Νοεμβρίου από το ΚΚΕ-ΕΑΜ, έστω και ως επικουρικό μέσο για την επίτευξη πολιτικής λύσης» αναφέρει στο βιβλίο του «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ»ο ο γνωστός αριστερός Καθηγητής Κοινωνιολογίας Τσουκαλάς Κ. (1981).

Την 27η Νοεμβρίου, λοιπόν, συνεδριάζει το Π.Γ του ΚΚΕ στο Αρεταίειο Νοσοκομείο Αθηνών, λόγω της γνωστής ασθένειας του Ιωαννίδη – ο οποίος είχε νοσηλευθεί και στο Σανατόριο Πέτρας (Ολύμπου Ν.Πιερίας) το 1942 – και αποφασίζει ομοφώνως τη σύγκρουση με την Κυβέρνηση και τα στηρίγματά της στον κρατικό μηχανισμό και βέβαια να μην παραδώσει τα όπλα (ΧΑΤΖΗΣ, 1983). «Η μάχη των Αθηνών ήταν πλήρως αποσυνδεδεμένη από τους πυροβολισμούς της 3ης Δεκεμβρίου 1944 τόσον χρονικά όσον και επιχειρησιακά. Όλα τα σχέδια δράσης εκπονήθηκαν την 1η και 2α Δεκεμβρίου» αναφέρει ο Μουμτζής στο βιβλίο του με τίτλο «Η Κόκκινη Βία», (ΜΟΥΜΤΖΗΣ, 2013). 

Κατά τον Πέτρο Ρούσσο, αλλά και όλους τους παραπάνω – που είναι καθαρές κομμουνιστικές πηγές - το ΚΚΕ κάνει τις ακόλουθες κινήσεις:

1. Την 1η Δεκεμβρίου 1944 συγκροτείται ουσιαστικά – τυπικά την 2α Δεκεμβρίου– η Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ και με τον τρόπο αυτό ανεξαρτητοποιείται από τον έλεγχο του Σκόμπυ,στον οποίο, κατά τη Συμφωνία της Καζέρτας που υπέγραψαν το ΚΚΕ/ΕΛΑΣ, υπάγονταν επιχειρησιακά οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ - όπως και του ΕΔΕΣ –αλλά και οι τότε Ελληνικές ένοπλες Δυνάμεις (3η Ορεινή Ταξιαρχία του Θ. Τσακαλώτου και ο Ιερός Λόχοςυπό τον Χρ. Τσιγάντε) και οι όποιες Βρετανικές- Συμμαχικές δυνάμεις βρίσκονταν τότε στην Ελλάδα.

2. Την 1η Δεκεμβρίου εκπονείται από το 1ο Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ σχέδιο ενεργειών με αποδέκτες τη 2η Μεραρχία, την 1η και 2η Ταξιαρχία και το 5ο και 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Το Σχέδιο Μακρίδη θα ετίθετο σε εφαρμογή εφόσον οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ εδέχοντο επίθεση από την Κυβέρνηση.

3. Τα μέλη του Π.Γ. του ΚΚΕ Ζέβγος και Χρύσα Χατζηβασιλείου εντέλλονται στις 2 Δεκεμβρίου να μεταβούν στη Χασιά και να φροντίσουν ώστε να μετακινηθούν άμεσα οι ορισθείσες δυνάμεις σε εφαρμογή του σχεδίου και το 2ο Σύνταγμα της 2ης Μεραρχίας να επιτεθεί τα χαράματα της 4ης Δεκεμβρίου 1944 κατά της 3ης Ορεινής ταξιαρχίας(Εθνική Ταξιαρχία Ρίμινι) που στρατοπέδευε στο Γουδί.

4. Ο Σιάντος, Γ.Γ του ΚΚΕ, αποστέλλει τηλεγράφημα την ίδια μέρα στον Στρατιωτικό Διοικητή της 3ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ (Πελοποννήσου) για την άμεση μετακίνησή της στην Αττική με την επισήμανση: «Κατάσταση κρισιμότατη, αγόμεθα προς σύγκρουση».

5. Τις μετακινήσεις στρατευμάτων προς την Αθήνα εντέλλονταν το ΚΚΕ παρά τη Συμφωνία της Καζέρτας την οποία υπέγραψε το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ και προέβλεπε «...την απαγόρευση εισόδου των στρατευμάτων του ΕΛΑΣ στην πόλη των Αθηνών και στη Θεσσαλονίκη.».

6. Εμπρηστικό άρθρο του Γ.Ζέβγου, που δημοσιεύτηκε στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ την Κυριακή πρωΐ της 3ης Δεκεμβρίου – επομένως γράφτηκε τουλάχιστον το Σάββατο και σίγουρα πριν από τους πρώτους νεκρούς – καταλήγει με τη φράση: «Τώρα τον λόγο τον έχει ο λαός. Τον έχουν οι μπαρουτοκαπνισμένοι μαχητές του ΕΛΑΣ που τους ζητούν να παραδώσουν τα τίμια και νικηφόρα όπλα τους». Όντως τον είχαν…

04 Δεκεμβρίου 1944. Άρχισαν οι συγκρούσεις ανάμεσα στο ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και τις πιστές στην κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου δυνάμεις, που συνεπικουρούνταν από τις υπάρχουσες τότε αγγλικές δυνάμεις υπό τον στρατηγό Σκόμπι, για την παρουσία των οποίων στην Ελλάδα είχε συμφωνήσει και το ΚΚΕ/ΕΛΑΣ/ΕΑΜ (Συμφωνία της Καζέρτας). Οι συγκρούσεις των Δεκεμβριανών στοίχισαν περίπου 17.000 νεκρούς και στις δύο πλευρές, αριθμό μεγαλύτερο εκείνου που κόστισε ο πόλεμος του 1940-41 που δεν ξεπέρασε τους 15.000 (ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, 2015, σελ. 140). Και όχι μόνον αυτό, αλλά «οι επαναστάτες»Έλληνες κομμουνιστές «…άρχισαν να συλλαμβάνουν πολίτες, τους οποίους έστελναν εσπευσμένα στα βουνά ως ομήρους… Είναι αδύνατον να υπολογίσουμε με ακρίβεια την έκταση της ωμής αυτής πράξης. Μόνον στην περιοχή Αθηνών ο αριθμός των ομήρων κυμαίνεται από 15.000 έως 35.000 άτομα, από τα οποία γύρω στις 4.000 εκτελέστηκαν ή πέθαναν λόγω κακουχιών» αναφέρει ο Κώστας Τσουκαλάς, ο γνωστός αριστερός Κοινωνιολόγος Καθηγητής.

Ακόμα και αυτών προηγήθηκαν δύο πολύ σημαντικά, εσωτερικά του ΚΚΕ, γεγονότα, που συνέβαλαν καθοριστικά στην απόφαση της 27/11/1944. Το ένα ήταν η σύσκεψη των καπεταναίων του ΕΛΑΣ που πραγματοποιήθηκε στη Λαμία στις 17-11-1944, στην οποία επιβεβαιώθηκε η κάθετη αντίθεση τους στον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και η αποφασιστικότητα τους για χτύπημα εναντίον των Εγγλέζων και της «αντίδρασης». Στις 20-22/11/1944 συγκαλείται μεγάλη πολιτικοστρατιωτική συγκέντρωση από τον Γραμματέα της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ) Μπαρτζιώτα, στην οποία με την εισήγησή του για σύγκρουση, κατέληγε στο σύνθημα «ή τώρα ή ποτέ» με το οποίο συμφώνησαν όλοι οι ομιλητές.

Όλα τα παραπάνω τα επιβεβαιώνει ο Βασίλης Μπαρτζιώτας – Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ)του ΚΚΕ –ο οποίος το 1952 έκανε την αποκάλυψη ότι «…η ΚΟΑ ασχολήθηκε ενωρίς, στις 7 Αυγούστου 1944 (Σημείωση: Προτού ακόμη φύγουν οι Γερμανοί), με τα πραχτικά θέματα για την κατάληψη της εξουσίας (ΜΠΑΡΤΖΙΩΤΑΣ. Β., 1980, σελ. 284). Μεταφέραμε όλα τα κομματικά στελέχη στον ΕΛΑΣ. Και η Επιτροπή Πόλης της ΚΟΑ αποφάσισε για την ένοπλη εξέγερση, σε δύο συσκέψεις στις αρχές του Σεπτέμβρη». Με άλλα λόγια, την ίδια ώρα που ορκιζόταν 6 υπουργοί της ΠΕΕΑ/ΕΑΜ/ΚΚΕ στη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, στις 2 Σεπτεμβρίου 1944, η Κομματική Οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ κατέστρωνε σχέδια για την ένοπλη κατάληψη της εξουσίας (ΚΟΥΣΟΥΛΑΣ, 1987).

Τα Δεκεμβριανά εκτελέστηκανυπό την καθοδήγηση της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ, την Κομματική Οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ, των ακτιδικών επιτροπών, πληρώντας όλους τους κανόνες της «επανάστασης». Και όλα αυτά έγιναν στις πλάτες και χωρίς καμιά συμμετοχή και γνώση των συμμάχων τους στο ΕΑΜ, αριστερών (Σβώλου, Ασκούτζη, Αγγελόπουλου, Τσιριμώκουκλπ) τους οποίους, ούτως ή άλλως, οι Ακροναυπλιώτες κομμουνιστές τους θεωρούσαν είτε «μωροφιλόδοξους αστούς» είτε «πράκτορες των Βρετανών». Όπως λέει και ο Ιωαννίδης «Οι Σβώληδες, οι Τσιριμώκηδες και τα ρέστα….ψυχικά ήταν μαζί μ΄αυτούς και όχι μαζί με μας». (Αναμνήσεις, σελ. 229).

11 Ιανουαρίου 1945. Μέσα σε 37 ημέρες ξεκίνησε και έχασε κατά κράτος την Μάχη της Αθήνας το ΚΚΕ/ΕΛΑΣ και ό,τι απέμεινε από το ΕΑΜ. Οι ηττημένοι ζήτησαν ανακωχή άνευ όρων όχι από την Ελληνική Κυβέρνηση αλλά από τον Βρετανό Στρατηγό Σκόμπυ.

Βιβλιογραφικές Πηγές.

ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, 2015. Από την Κατοχή στον Εμφύλιο. Η Μεγάλη Ευθύνη των Συμμάχων. Εκδόσεις Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ.

ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, 1979. Αναμνήσεις. Επιμέλεια Α. Παπαναγιώτου. Εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ.

ΜΠΑΡΤΖΙΩΤΑΣ, Β., 1980. ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 1944. Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ.

ΚΟΥΣΟΥΛΑΣ, Δ. (1987).ΚΚΕ:Τα πρώτα τριάντα χρόνια 1918-1949. Εκδόσεις Ευρωεκδοτική.

ΜΟΥΜΤΖΗΣ Σ., 2013. Η Κόκκινη Βία, 1943-1946. Η ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ Η ΛΗΘΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ.Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ.

ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ, Κ., 1981. Η Ελληνική Τραγωδία. Από την απελευθέρωση ως τους συνταγματάρχες. Εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ.

ΧΑΤΖΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ, 1983. Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε.Εκδόσεις ΔΩΡΙΚΟΣ.