Συνέντευξη στον Γιάννη Παπαγεωργίου
(Απόσπασμα)
Εκπομπή «Εκ βαθέων»
Γιάννης Παπαγεωργίου: Καλεσμένη στην εκπομπή μας η κ. Ελένη Κούκου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθήνας, διακεκριμένη ιστορικός με πολλές δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, ελληνικά και ξένα. Θα μιλήσουμε για...
τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας που δολοφονήθηκε και που, όπως είπε η κ. Κούκου, πολλά θα άλλαζαν, αν τον άφηναν να συνεχίσει το έργο του. Πως ερμηνεύεται ιστορικά αυτό κ. Κούκου, ότι η ιστορία της Ελλάδας θα ήταν διαφορετική, αν δεν εκτελούσαν τον Ιωάννη Καποδίστρια;
Ελένη Κούκου: Το πιστεύω απόλυτα αυτό, με νομοτελειακή και μαθηματική ακρίβεια, ότι θα ήταν άλλη η μοίρα της Ελλάδος. Ο πρώτος λόγος ήταν ότι ήθελε να επεκτείνει τα σύνορα της Ελλάδος, ενώ η Αγγλία ήθελε να είναι μόνο η Πελοπόννησος και μερικά νησιά του Αιγαίου, δεν ήθελε μεγαλύτερη Ελλάδα, για να μη διαμελισθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία
Ο δεύτερος λόγος ήταν, επειδή ο Καποδίστριας ήθελε να αποτινάξει την ξενική προστασία, την οποία έβλεπε σαν κατάρα μελλοντική της Ελλάδος. Λοιπόν, η Αγγλία και η Γαλλία δεν ήθελαν με κανένα τρόπο ούτε το ένα ούτε το άλλο και γι’ αυτό πήραν την απόφαση να τον βγάλουν από τη μέση.
Γιάννης Παπαγεωργίου :Δηλαδή αυτή η διαμάχη με τους Μαυρομιχαλαίους ήταν απλώς η πρόφαση;
Ελένη Κούκου : Υπήρχε αυτή η διαμάχη και λυπάμαι, γιατί οι Μαυρομιχάληδες ήταν μια οικογένεια που είχε προσφέρει αμέτρητες υπηρεσίες στο Ελληνικό Έθνος. Και σε ανθρώπινο δυναμικό, καθώς είχε πολλά θύματα στον απελευθερωτικό αγώνα, και σε χρήμα. Αλλά δεν ξέρω γιατί μετά άρχισαν και ζητούσαν επίμονα από τον Καποδίστρια πολεμικές αποζημιώσεις.
Πιστεύω ακλόνητα πως οι Μαυρομιχαλαίοι, αν δεν είχαν από πίσω τους την ενίσχυση του Γάλλου και του Άγγλου αντιπρέσβεως στο Ναύπλιο, δεν θα τολμούσαν ποτέ να κάνουν αυτό το εθνικό έγκλημα. Και γι’ αυτό βλέπετε ότι ο ένας επιζήσας από τους δύο δολοφόνους κατέφυγε αμέσως στο Γάλλο Πρέσβη και ο οποίος του παρέσχε άσυλο, ήταν συμφωνημένα αυτά
Γιάννης Παπαγεωργίου :Φαντάζομαι τα συναισθήματά σας, όταν ανακαλύπτατε τα καινούργια στοιχεία, τις νέες διαστάσεις για το έργο αυτού του ανθρώπου.
Ελένη Κούκου : Όταν με είχαν καλέσει στο Σικάγο, σε ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής, το UniversityofIllinois, εκεί ήταν πολλοί μαύροι καθηγητές και φοιτητές, γιατί έχει μεγάλη παροικία μαύρων το Σικάγο, τους έλεγα πόσο μεγάλους αγώνες έκανε ο Καποδίστριας για να καταργήσει το δουλεμπόριο των μαύρων. Όλοι οι μαύροι, όλη η Αμερική και όλος ο κόσμος πίστευε ότι ήταν ο Αβραάμ Λίνκολν που τους είχε απελευθερώσει και δεν ήξερε κανείς ότι εκείνος που είχε δώσει μάχες στην Ευρώπη ήδη από το 1815 να καταργήσει το δουλεμπόριο των μαύρων ήταν ο Καποδίστριας.
Δεν υπάρχει ένας τομέας, είτε ήταν πολιτιστικός, παιδαγωγικός, μορφωτικός, απελευθερωτικός, είτε παροχή συνταγμάτων που να μην είχε ενεργήσει αυτός ο άνθρωπος.
Γιάννης Παπαγεωργίου :Πού έδωσε συντάγματα ο Καποδίστριας;
Ελένη Κούκου : Συντάγματα έδωσε στην Ελβετία, στην Πολωνία και στη Βεσσαραβία, σ’ αυτές τις τρεις χώρες. Η Ελβετία τον τιμά ιδιαιτέρως σαν ευεργέτη της. Έλεγαν οι Ελβετοί ιστορικοί «Όσες φορές θα περάσει από τη χώρα μας αυτός ο εξαιρετικός, ο απίθανος, ο μεγάλος μας ευεργέτης, να χτυπούν όλες οι καμπάνες της χώρας μας και όλα τα κανόνια για να τον χαιρετίσουμε».
Γιάννης Παπαγεωργίου :Είχε ζητήσει ακόμη και την Κύπρο.
Ελένη Κούκου : Ναι, είχε δεχθεί επανειλημμένως επιτροπές από την Κύπρο και έθετε θέμα. Το πιο συγκλονιστικό που σας είπα πριν ήταν ότι ήξεραν από πριν ποιες ήταν οι βλέψεις του Καποδίστρια για την επέκταση της Ελλάδος.
Με βάση επιστημονικά στοιχεία, με βάση τα γραπτά του γεωγράφου Στράβωνα και άλλων για τα σύνορα της Ελλάδος ο Καποδίστριας έβαζε μέσα στα όρια της Ελλάδος την Κρήτη, την Κύπρο, και το τόνιζε πάρα πολύ το θέμα της Κύπρου, τη Μακεδονία όλη, μέχρι τους Αγίους Σαράντα της Βορείου Ηπείρου. Μέχρις εκεί έλεγε έφταναν τα προ αμνημονεύτων χρόνων στοιχεία της παρουσίας του ελληνικού πολιτισμού τοποθετώντας έτσι μέχρις εκεί τα σύνορα του Ελληνικού κράτους. Αυτό η Αγγλία δε μπορούσε να το ανεχτεί με κανέναν τρόπο. Δεν ήθελε και δεν θα επέτρεπε ποτέ μια μεγάλη και ισχυρή Ελλάδα. Αυτό το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Γιάννης Παπαγεωργίου :Και μάλιστα σε μια εποχή που κυριαρχούσε στην Ευρώπη ο Μέττερνιχ και η Ιερή Συμμαχία που απαγόρευε οποιοδήποτε επαναστατικό κίνημα. Ο Μέττερνιχ ήθελε να στείλει τακτικό αυστριακό στρατό στην Ελλάδα για να καταπνίξει την Επανάσταση. Πώς αντέδρασε σ’ αυτό ο Καποδίστριας;
Ελένη Κούκου : Πράγματι στο συνέδριο του Λάυμπαχο Μέττερνιχ ζήτησε να του επιτρέψουν να στείλει τακτικό αυστριακό στρατό για να καταπνίξει την Επανάσταση, σηκώθηκε ο Καποδίστριας και είπε :
«Θα είναι τραγικό λάθος, εάν ταυτίσετε τα άλλα κινήματα της Ισπανίας και της Ιταλίας με αυτό της Ελλάδος. Εκείνα είναι καθεστωτικά, ούτε η Ισπανία, ούτε η Ιταλία είναι σκλαβωμένες στη βάρβαρη τουρκική δουλεία, το τονίζω το βάρβαρη, γιατί και σήμερα είναι βάρβαρη η πολιτική της Τουρκίας. Απλώς ζητούν υπό το κράτος των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης πιο φιλελεύθερα και δημοκρατικά πολιτικά συστήματα. Δηλαδή θέλουν να αποτινάξουν τους ηγεμονίσκους και να αποκτήσουν φιλελεύθερα δημοκρατικά πολιτικά συστήματα.
Στην Ελλάδα κύριοι δεν είναι το ίδιο, η Ελλάδα είναι σκλαβωμένη επί τετρακόσια χρόνια στη χειρότερη σκλαβιά. Και είναι εθνικοαπελευθερωτικό το κίνημα και όχι καθεστωτικό. Επομένως δε μπορείτε να εφαρμόσετε την ίδια πολιτική απέναντι στην Ελλάδα μ’ αυτή που κάνατε απέναντι στην Ισπανία και στην Ιταλία».
Έτσι έσωσε την Ελληνική Επανάσταση το 1821. Αν έστελνε ο Μέττερνιχ αυστριακά στρατεύματα, τότε η Επανάσταση δεν θα μπορούσε να επιβιώσει, θα την είχαν καταπνίξει στο αίμα πολύ σύντομα. Έσωσε τότε την Ελλάδα μ’ αυτόν τον έξυπνο διπλωματικό τρόπο.
Γιάννης Παπαγεωργίου :Να μιλήσουμε για τον μεγάλο του πόνο και τη μεγάλη του αγάπη για τα παιδιά. Αυτά τα παιδιά που, όταν πρωτόρθε, τα είδε να βγαίνουν από σπηλιές σαν άγρια ζώα και να φωνάζουν «Ζήτω ο πατέρας μας, ζήτω ο Κυβερνήτης».
Ελένη Κούκου : Η αγάπη του για τα παιδιά δεν εκδηλώθηκε μόνο, όταν έγινε Κυβερνήτης.
Ίδρυσεσαράντα (40) σχολεία στα Επτάνησα, ενώ οι Βενετοί δεν είχαν επιτρέψει. Παρόλο που ήταν ουσιαστικά Πρωθυπουργός στο μικρό Ιόνιο Κράτος, δίδασκε και ο ίδιος στην περίφημη Σχολή της Τενέδου, που ήταν για την επιμόρφωση όλων των υπαλλήλων, διοικητικών και κληρικών, για να δώσει το παράδειγμα ότι πρέπει να δώσουμε μεγάλη σημασία στην παιδεία.
Γιάννης Παπαγεωργίου :Τι άλλο προσέφερε;
Ελένη Κούκου : Δεν υπάρχει τίποτα από αυτά που έχουμε σήμερα, που να μην το έχει δημιουργήσει ο Καποδίστριας.
Από την αγροτική πολιτική, από τη σκέψη του ότι έπρεπε να φέρει την πατάτα στην Ελλάδα, για να θρέψει με κάτι φτηνό τους Έλληνες, και ξεύρετε το ανέκδοτο πως την διέδωσε βάζοντας φύλακες στη μπροστινή πόρτα κι αφήνοντας ανοιχτή την πίσω πόρτα της αποθήκης, καθώς στην αρχή δεν τους άρεσε, δεν είχαν φάει ποτέ. Όταν είδαν οι Έλληνες ότι είχε βάλει φύλακες και τους είχε δώσει εντολή να κάνουν τα στραβά μάτια, ότι δε βλέπουν, είπαν οι Έλληνες «Για να βάλει τους φρουρούς και να τη φυλάνε, άρα κάτι αξίζει.» Και πήγαιναν το βράδυ και την έπαιρναν κρυφά, οι στρατιώτες έκαναν πως δε βλέπουν και έτσι ο Ελληνικός λαός επιβίωσε.
Δικαστήρια έχουμε σήμερα; Ο Καποδίστριας τα έκανε.
Νοσοκομεία; Ο Καποδίστριας.
Εκκλησία; Ο Καποδίστριας.
Παιδεία; Οικονομία; Εμπορική Ναυτιλία; Τα πάντα αυτός τα δημιούργησε.
Έφερε αρχιτέκτονες για να κάνουν το σχέδιο της ανοικοδομήσεως των πόλεων. Αρχιτέκτονες που τους είχε σπουδάσει ο ίδιος στο εξωτερικό.
Ο ίδιος έμενε σε δύο φτωχικά δωμάτια. Αγόρασε μίαν σιδηράν κλίνην και μία αχυροστρωμνήν και ένα τραπέζι σιδερένιο. Ένας γερμανός ιστορικός, που ήταν αντικαποδιστριακός και έχει γράψει το βιβλίο «Ο Κόμης Ιωάννης Καποδίστριας», γράφει «Ο μόνος στολισμός του κυβερνητικού «Μεγάρου» και το βάζει μέσα σε εισαγωγικά, γιατί ήταν ένα φτωχό σπίτι, δεν ήταν Μέγαρο, ήταν ο λαμπρός ήλιος της Ελλάδος και η λατρεία των Ελλήνων».
Γιάννης Παπαγεωργίου :Ο Ελληνικός λαός ένιωσε τον αγώνα, την αγωνία, το πάθος του Κυβερνήτη να δημιουργήσει Ελλάδα και πώς φαίνεται αυτό;
Ελένη Κούκου : Κανένας άλλος λαός στον κόσμο δεν έκλαψε Κυβερνήτη που πέθανε. Τότε υπήρχε το μελάνι και την ώρα που έγραφαν αυτό το γράμμα, το ανορθόγραφο, τα μάτια τους έτρεχαν ποτάμι και έχουν διαλύσει το μελάνι. Κι εμείς οι ιστορικοί ερευνητές δυσκολευόμαστε σήμερα να βγάλουμε όλο το νόημα, αλλά το βασικό μήνυμα από αυτές τις χιλιάδες επιστολές που ένιωθαν την ανάγκη κάπου να ξεσπάσουν ήταν ένα, ενιαίο. Έγραφαν ποιήματα αυθόρμητα βγαλμένα μέσα από την ψυχή του λαού.
«Ο ήλιος δεν θα είναι πια ποτέ τόσο λαμπρός στην Ελλάδα
τα πουλιά δεν θα κελαηδήσουν με τον ίδιο τρόπο
τα λουλούδια δεν θα είναι τόσο όμορφα
πέθανε η ελπίδα μας, ο σωτήρας μας
ο πατέρας μας, ο λυτρωτής μας, το φως μας
ο προστάτης μας
είμαστε ορφανοί»
Περισσότερο ορφανοί
παρά αν είχε πεθάνει ο πατέρας μας»
έγραφαν τα παιδιά.
Τον προσφωνούσαν Μπαρμπαγιάννη οι απλοί άνθρωποι απ’ όπου περνούσε.
Ξέρετε το ανέκδοτο. Πλησίασε κάποιον τσομπάνη που δεν είχε μαντρόσκυλο και του είπε «Καλά πατριώτη, δεν φοβάσαι μη σου φάει ο λύκος τα πρόβατα;»
Εκείνος δεν τον είχε αναγνωρίσει και του απάντησε «Α, να σου πω πατριώτη, δε φοβάμαι, γιατί έχει Μπαρμπαγιάννη και τα φυλάει».
Πίστευαν ότι ήταν ικανός να φυλάει και τα αιγοπρόβατά τους ακόμη, γιατί ήταν εκείνος επικεφαλής του Ελληνικού του Κράτους.
Κανένας άλλος άνθρωπος δεν έχει τόσο αγαπηθεί και τόσο λατρευτεί, όσο αγαπήθηκε ο Καποδίστριας.
Γιάννης Παπαγεωργίου : κ. Κούκου σας ευχαριστούμε πολύ που ήρθατε εδώ στην τηλεόραση να αποκαταστήσετε την αλήθεια για τον Ιωάννη Καποδίστρια.
Ελένη Κούκου : Κι εγώ να σας ευχαριστήσω κ. Παπαγεωργίου που μου δώσατε την ευκαιρία να μιλήσω για τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια προς αποκατάσταση της αλήθειας στο πρόσωπό του.
