Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.
Στο
πλαίσιο των ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΕΙΩΝ 2024 και για περισσότερο από τρεις μήνες
(20/11/2024-28/02/2025) πραγματοποιήθηκε στην Κατερίνη και υπό την
Αιγίδα του Δήμου Κατερίνης, έκθεση φωτογραφίας με θέμα: «Η ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΗΣ
ΚΑΤΟΧΗΣ ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ (1941-1944)».
Ο...
Ο...
συλλέκτης
και ιδιοκτήτης του πρωτογενούς φωτογραφικού υλικού κ. Βύρωνας Μήτος
κατάφερε, μετά από κοπιώδη έρευνα στη Γερμανία και την Αυστρία, όπου
ζούσε ως μετανάστης, να εντοπίσει κατόχους φωτογραφιών που συγγενικά
τους πρόσωπα έβγαλαν στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Β. Ελλάδα, όταν ως
στρατιώτες του χιτλερικού στρατού υπηρετούσαν στη χώρα μας. Είναι
σημαντικό να ειπωθεί εδώ ότι οι κάτοχοι των φωτογραφιών αποφάσισαν να
πουλήσουν τις φωτογραφίες, όπως είπε ο κ. Μήτος στα εγκαίνια της
έκθεσης, όταν πείσθηκαν από τις ειλικρινείς και αγαθές προθέσεις του ότι
θα τις διαθέσει για τον εμπλουτισμό των Ιστορικών Αρχείων των πόλεων
στις οποίες αναφέρονται και βέβαια τηρώντας τους όρους που έθεταν π.χ.
την ανωνυμία των «καλλιτεχνών» φωτογράφων-στρατιωτών, τιμώντας τη μνήμη
τους κλπ.
Μεταξύ των περιοχών ήταν και η Κατερίνη για την οποία βρέθηκαν 268 φωτογραφίες που στο μεταξύ αντίγραφά τους αγοράστηκαν από τον Δήμο Κατερίνης. Είναι ένα σημαντικά ευχάριστο γεγονός η απόκτηση αυτού του υλικού για την ιστορία της πόλης μας γιατί, όπως θα δούμε πιο κάτω,δεν ήταν παρμένες οι φωτογραφίες αυτές από τις υπηρεσίες προπαγάνδας του Χιτλερικού καθεστώτος αλλά από απλούς ανώνυμους φωτογράφους-στρατιώτες, με ακριβώς αυτή τη σειρά, που τις έβγαλαν και τις φύλαγαν, ακριβώς για να «επαναφορτίζουν», ξαναβλέποντάς τες, και να ενισχύουν τη διαβρωμένη από τη λήθη μνήμη τους, αργότερα,στα ύστερα χρόνια της ζωής τους.
Οι φωτογραφίες αυτές ήταν τραβηγμένες για προσωπική χρήση, όπως είχε πει, μεταξύ άλλων, ο κ. Μήτος στην ομιλία του στα εγκαίνια της έκθεσης πριν από τρεις μήνες στο αρχοντικό Τσαλόπουλου, τώρα «Κέντρο Τεχνών Εννέα Μούσες». Τον κ. Μήτο πρέπει να ευχαριστήσουμε για την προσπάθεια, τον κόπο, τον ζήλο με τον οποίο φαίνεται να αναζήτησε, εντόπισε και απέκτησε τις πολύτιμες αυτές φωτογραφίες, «για να κοσμήσουν», όπως είπε, «τα (προσωπικά) λευκώματα των Γερμανών στρατιωτών-φωτογράφων» και δεν στόχευαν σε καμμιά επαγγελματική αναγνώριση». Αλλά, ως φαίνεται, και για να θεραπεύσουν εσωτερικές ατομικές ανάγκες και πληγές που θα τους άφηνε η αγριότητα του πολέμου. Και συνεχίζει λέγοντας ότι «προσπαθούν να διασώσουν όχι μόνον τις προσωπικές τους αναμνήσεις» αλλά και να δημιουργήσουν ανασχετικά αναχώματα στη λησμονιά που επιβάλλει με την πάροδο του χρόνου η λήθη. Με άλλα λόγια, οι φωτογραφίες αυτές ήταν για τους φωτογράφους-στρατιώτες μία αντι-Αλτσχάϊμερ, μη φαρμακευτική, θεραπευτική αγωγή εναντίον της απώλειας της μνήμης μέσω της ανάκλησης ευχάριστων στιγμών από τα νιάτα και των διεγέρσεων που με αυτήν την ανάκληση δημιουργούνται στα εγκεφαλικά κύτταρα, αναζωογονώντας τα και ανανεώνοντάς τα.
Οι φωτογραφίες που αναρτήθηκαν, μας μεταφέρουν σε μια περίοδο που, δυστυχώς, ένα πολύ μικρό ποσοστό (5-10%) του σημερινού πληθυσμού μπορεί να είναι εν ζωή και να έχει αναμνήσεις για τις εικόνες της εποχής εκείνης.
Μερικές παρατηρήσεις για τις φωτογραφίες που εκτέθηκαν:
- Οι φωτογραφίες εμφάνισης των πρώτων Γερμανών στρατιωτών που μπαίνουν από την οδό Παναγή Τσαλδάρη πεζή, με οχήματα μεταφοράς προσωπικού ή/και με μοτοσυκλέτες με καλάθι κλπ., είναι εθνικά καταθλιπτικές αλλά ταυτόχρονα και πολύ ενδιαφέρουσες. Πλήθος πολιτών όλων των ηλικιών και πολλά παιδιά βρίσκονται στην πλατεία από περιέργεια και απορία για να δουν αυτούς που μέσα σε λίγους μήνες κατέλαβαν το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης και γονάτισαν «αυτοκρατορίες». Στα πρόσωπα και στα βλέμματα των Ελλήνων σίγουρα δεν φαίνεται να υπάρχει επιδοκιμασία…με οποιαδήποτε μορφή, π.χ. χειροκροτήματα. Εκείνες τις πρώτες ώρες, ημέρες, εβδομάδες δεν υπήρχε ούτε καν φόβος ή τρόμος στα πρόσωπα του κόσμου που «υποδέχονταν» τους ξένους κατακτητές. Είναι,όμως, και δεν κρύβεται στο σπινθηροβόλο και αναντίρρητα αυστηρό βλέμμα του Μητροπολίτη Κοϊδάκη, στη φωτογραφία της υποδοχής του πρώτου Γερμανού αξιωματικού, και η αποφασιστικότητα του Αρχιερέα να προστατεύσει και να μην εγκαταλείψει τον λαό μόνο του στη νέα δουλεία. Πράγμα που δείχνει με την παρουσία του από την πρώτη στιγμή παρουσίας του κατακτητή.
- Υπήρχαν φωτογραφίες που πάρθηκαν από τους Γερμανούς οι οποίοι, εκτός υπηρεσίας, περιδιάβαιναν τους δρόμους της Κατερίνης ως «τουρίστες» και απαθανάτιζαν τα εμπορικά μαγαζιά (υποδηματοποιεία, σαμαράδικα, μπακάλικα, κοκορετσάδικα κλπ. και τα μικρά εμπορικά καταστήματα, τα καφενεία). Πρόκειται και για «πανοραμικές» φωτογραφίες της Κατερίνης παρμένες από κάποια από τα όποια υψηλά κτίρια υπήρχαν, με φόντο πάντα τον γνωστό τους από την Ιστορία, απ’ ό,τι φαίνεται, Όλυμπο και τα Πιέρια.
- Πολλές φωτογραφίες αφορούσαν διάφορες υπηρεσιακές- στρατιωτικές λειτουργίες που σχετίζονταν με μεταφορά υλικών τροφοδοσίας ανθρώπων και ζώων, κάσσες, πιθανώς πολεμοφοδίων, με αυτοκίνητα και μουλάρια. Υπάρχουν και φωτογραφίες από μετακινήσεις μικρών μονάδων στρατιωτών στην περιφέρεια της πόλης αλλά πάντα στα νότια της Κατερίνης όπως υποδηλώνεται από την πάντα παρούσα εικόνα στο βάθος του επιβλητικού και υποβλητικού Ολύμπου, την κατοικία των 12 Θεών της αρχαιότητας.
- Όπου κι αν εμφανίζονται οι στρατιώτες αυτοί, φαίνεται να περιδιαβαίνουν την Κατερίνη με καθαρή και περιποιημένη τη στολή τους κάνοντας βόλτα σε μια πόλη σε μέγεθος ίσως και μεγαλύτερη από τη δική τους, αλλά τόσο διαφορετική, στα κτίσματα, τους δρόμους, τα μαγαζιά, τους ανθρώπους. Δείχνουν να το απολαμβάνουν. Εκείνο που σίγουρα απολαμβάνουν είναι η επισκέψεις τους στην Παραλία, στη θάλασσα…
Είναι φωτογραφίες από το «μέτωπο» που όμως, όπως ο ρέκτης συλλέκτης τους επισημαίνει, κύρια επιδίωξή των, ως φωτογράφων πρώτα και μετά ως στρατιωτών, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά «η διάσωση των προσωπικών τους αναμνήσεων κλπ.» χωρίς να υπάρχει καμμιά αναφορά στον πόλεμο και στη δυστυχία, που αυτός έφερε και πάντα φέρνει.
Όμως, ενώ οι φωτογραφίες αγοράστηκαν από τον Δήμο Κατερίνης για να εμπλουτισθεί το ιστορικό αρχείο της πόλης και ενώ ο Δήμος εμπιστεύθηκε την επιμέλεια της Έκθεσης σε κάποιους επιμελητές, αυτοί δεν φαίνεται να τίμησαν ούτε τον συλλέκτη-ερευνητή, ούτε τους επιγόνους των φωτογράφων, ούτε τον Δήμο, ούτε τη Μητρόπολή μας αλλά ούτε και την πλούσια αλλά αιματηρή ιστορία του τόπου αυτού της δεκαετίας του ’40. Το αντίθετο μάλιστα.
Κατά την κρίση μας, εργαλειοποίησαν ακόμη και τις φωτογραφίες και χρησιμοποιώντας τις μεθόδους τής προπαγάνδας, σοβιετικής εμπνεύσεως και χιτλερικής πρακτικής, βάζοντας μικρά ψέματα, επιλεκτικές αλήθειες και υποκριτικές ευαισθησίες, ώστε να αναδείξουν την ΕΑΜική τους ανεκπλήρωτη «αλήθεια» εμπλέκοντας μοιραία και τους παραπάνω αναφερθέντες θεσμικούς φορείς: Τη Μητρόπολη και τον Δήμο Κατερίνης.
(Συνεχίζεται).
Μεταξύ των περιοχών ήταν και η Κατερίνη για την οποία βρέθηκαν 268 φωτογραφίες που στο μεταξύ αντίγραφά τους αγοράστηκαν από τον Δήμο Κατερίνης. Είναι ένα σημαντικά ευχάριστο γεγονός η απόκτηση αυτού του υλικού για την ιστορία της πόλης μας γιατί, όπως θα δούμε πιο κάτω,δεν ήταν παρμένες οι φωτογραφίες αυτές από τις υπηρεσίες προπαγάνδας του Χιτλερικού καθεστώτος αλλά από απλούς ανώνυμους φωτογράφους-στρατιώτες, με ακριβώς αυτή τη σειρά, που τις έβγαλαν και τις φύλαγαν, ακριβώς για να «επαναφορτίζουν», ξαναβλέποντάς τες, και να ενισχύουν τη διαβρωμένη από τη λήθη μνήμη τους, αργότερα,στα ύστερα χρόνια της ζωής τους.
Οι φωτογραφίες αυτές ήταν τραβηγμένες για προσωπική χρήση, όπως είχε πει, μεταξύ άλλων, ο κ. Μήτος στην ομιλία του στα εγκαίνια της έκθεσης πριν από τρεις μήνες στο αρχοντικό Τσαλόπουλου, τώρα «Κέντρο Τεχνών Εννέα Μούσες». Τον κ. Μήτο πρέπει να ευχαριστήσουμε για την προσπάθεια, τον κόπο, τον ζήλο με τον οποίο φαίνεται να αναζήτησε, εντόπισε και απέκτησε τις πολύτιμες αυτές φωτογραφίες, «για να κοσμήσουν», όπως είπε, «τα (προσωπικά) λευκώματα των Γερμανών στρατιωτών-φωτογράφων» και δεν στόχευαν σε καμμιά επαγγελματική αναγνώριση». Αλλά, ως φαίνεται, και για να θεραπεύσουν εσωτερικές ατομικές ανάγκες και πληγές που θα τους άφηνε η αγριότητα του πολέμου. Και συνεχίζει λέγοντας ότι «προσπαθούν να διασώσουν όχι μόνον τις προσωπικές τους αναμνήσεις» αλλά και να δημιουργήσουν ανασχετικά αναχώματα στη λησμονιά που επιβάλλει με την πάροδο του χρόνου η λήθη. Με άλλα λόγια, οι φωτογραφίες αυτές ήταν για τους φωτογράφους-στρατιώτες μία αντι-Αλτσχάϊμερ, μη φαρμακευτική, θεραπευτική αγωγή εναντίον της απώλειας της μνήμης μέσω της ανάκλησης ευχάριστων στιγμών από τα νιάτα και των διεγέρσεων που με αυτήν την ανάκληση δημιουργούνται στα εγκεφαλικά κύτταρα, αναζωογονώντας τα και ανανεώνοντάς τα.
Οι φωτογραφίες που αναρτήθηκαν, μας μεταφέρουν σε μια περίοδο που, δυστυχώς, ένα πολύ μικρό ποσοστό (5-10%) του σημερινού πληθυσμού μπορεί να είναι εν ζωή και να έχει αναμνήσεις για τις εικόνες της εποχής εκείνης.
Μερικές παρατηρήσεις για τις φωτογραφίες που εκτέθηκαν:
- Οι φωτογραφίες εμφάνισης των πρώτων Γερμανών στρατιωτών που μπαίνουν από την οδό Παναγή Τσαλδάρη πεζή, με οχήματα μεταφοράς προσωπικού ή/και με μοτοσυκλέτες με καλάθι κλπ., είναι εθνικά καταθλιπτικές αλλά ταυτόχρονα και πολύ ενδιαφέρουσες. Πλήθος πολιτών όλων των ηλικιών και πολλά παιδιά βρίσκονται στην πλατεία από περιέργεια και απορία για να δουν αυτούς που μέσα σε λίγους μήνες κατέλαβαν το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης και γονάτισαν «αυτοκρατορίες». Στα πρόσωπα και στα βλέμματα των Ελλήνων σίγουρα δεν φαίνεται να υπάρχει επιδοκιμασία…με οποιαδήποτε μορφή, π.χ. χειροκροτήματα. Εκείνες τις πρώτες ώρες, ημέρες, εβδομάδες δεν υπήρχε ούτε καν φόβος ή τρόμος στα πρόσωπα του κόσμου που «υποδέχονταν» τους ξένους κατακτητές. Είναι,όμως, και δεν κρύβεται στο σπινθηροβόλο και αναντίρρητα αυστηρό βλέμμα του Μητροπολίτη Κοϊδάκη, στη φωτογραφία της υποδοχής του πρώτου Γερμανού αξιωματικού, και η αποφασιστικότητα του Αρχιερέα να προστατεύσει και να μην εγκαταλείψει τον λαό μόνο του στη νέα δουλεία. Πράγμα που δείχνει με την παρουσία του από την πρώτη στιγμή παρουσίας του κατακτητή.
- Υπήρχαν φωτογραφίες που πάρθηκαν από τους Γερμανούς οι οποίοι, εκτός υπηρεσίας, περιδιάβαιναν τους δρόμους της Κατερίνης ως «τουρίστες» και απαθανάτιζαν τα εμπορικά μαγαζιά (υποδηματοποιεία, σαμαράδικα, μπακάλικα, κοκορετσάδικα κλπ. και τα μικρά εμπορικά καταστήματα, τα καφενεία). Πρόκειται και για «πανοραμικές» φωτογραφίες της Κατερίνης παρμένες από κάποια από τα όποια υψηλά κτίρια υπήρχαν, με φόντο πάντα τον γνωστό τους από την Ιστορία, απ’ ό,τι φαίνεται, Όλυμπο και τα Πιέρια.
- Πολλές φωτογραφίες αφορούσαν διάφορες υπηρεσιακές- στρατιωτικές λειτουργίες που σχετίζονταν με μεταφορά υλικών τροφοδοσίας ανθρώπων και ζώων, κάσσες, πιθανώς πολεμοφοδίων, με αυτοκίνητα και μουλάρια. Υπάρχουν και φωτογραφίες από μετακινήσεις μικρών μονάδων στρατιωτών στην περιφέρεια της πόλης αλλά πάντα στα νότια της Κατερίνης όπως υποδηλώνεται από την πάντα παρούσα εικόνα στο βάθος του επιβλητικού και υποβλητικού Ολύμπου, την κατοικία των 12 Θεών της αρχαιότητας.
- Όπου κι αν εμφανίζονται οι στρατιώτες αυτοί, φαίνεται να περιδιαβαίνουν την Κατερίνη με καθαρή και περιποιημένη τη στολή τους κάνοντας βόλτα σε μια πόλη σε μέγεθος ίσως και μεγαλύτερη από τη δική τους, αλλά τόσο διαφορετική, στα κτίσματα, τους δρόμους, τα μαγαζιά, τους ανθρώπους. Δείχνουν να το απολαμβάνουν. Εκείνο που σίγουρα απολαμβάνουν είναι η επισκέψεις τους στην Παραλία, στη θάλασσα…
Είναι φωτογραφίες από το «μέτωπο» που όμως, όπως ο ρέκτης συλλέκτης τους επισημαίνει, κύρια επιδίωξή των, ως φωτογράφων πρώτα και μετά ως στρατιωτών, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά «η διάσωση των προσωπικών τους αναμνήσεων κλπ.» χωρίς να υπάρχει καμμιά αναφορά στον πόλεμο και στη δυστυχία, που αυτός έφερε και πάντα φέρνει.
Όμως, ενώ οι φωτογραφίες αγοράστηκαν από τον Δήμο Κατερίνης για να εμπλουτισθεί το ιστορικό αρχείο της πόλης και ενώ ο Δήμος εμπιστεύθηκε την επιμέλεια της Έκθεσης σε κάποιους επιμελητές, αυτοί δεν φαίνεται να τίμησαν ούτε τον συλλέκτη-ερευνητή, ούτε τους επιγόνους των φωτογράφων, ούτε τον Δήμο, ούτε τη Μητρόπολή μας αλλά ούτε και την πλούσια αλλά αιματηρή ιστορία του τόπου αυτού της δεκαετίας του ’40. Το αντίθετο μάλιστα.
Κατά την κρίση μας, εργαλειοποίησαν ακόμη και τις φωτογραφίες και χρησιμοποιώντας τις μεθόδους τής προπαγάνδας, σοβιετικής εμπνεύσεως και χιτλερικής πρακτικής, βάζοντας μικρά ψέματα, επιλεκτικές αλήθειες και υποκριτικές ευαισθησίες, ώστε να αναδείξουν την ΕΑΜική τους ανεκπλήρωτη «αλήθεια» εμπλέκοντας μοιραία και τους παραπάνω αναφερθέντες θεσμικούς φορείς: Τη Μητρόπολη και τον Δήμο Κατερίνης.
(Συνεχίζεται).
