Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.
Το κείμενο του φυλλαδίου που ετοιμάστηκε από τους επιμελητές για την έναρξη της έκθεσης είναι ενδεικτικό των προθέσεων των συντακτών του. Που...
δεν ήταν άλλες από την εργαλειοποίηση της έκθεσης προκειμένου να προαχθεί η όποια θετική πλευρά της ΕΑΜικής αντίστασης και να συσκοτισθούν, να αποσιωποιηθούν οι σκοτεινές και σε πολλές περιπτώσεις εγκληματικές πλευρές της που σχεδιάζονταν κεντρικά και εκτελούνταν από μία ποικιλία κοινωνικο-πολιτικών-παραστρατιωτικών κομματικών οργανώσεων της Ακρας Αριστεράς που λειτουργούσαν με τους γνώριμους κανόνες και ρυθμούς του μεσοπολεμικού συνωμοτισμού.
Την Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου και με το κλείσιμο της αυλαίας της σημαντικής, λόγω των φωτογραφιών έκθεσης, οργανώθηκε μια δημόσια εκδήλωση της οποίας η στόχευση, δεν ήταν μόνον ανακόλουθη με αυτά που αναφέρει ως προς την προσπάθεια του ο κ. Βύρωνας Μήτος αλλά και μη κατανοητή. Και ήταν ανακόλουθη γιατί ο συλλέκτης κ. Μήτος μας διαβεβαιώνει με σαφήνεια και καθαρότητα οτιοι φωτογραφίες ήταν βγαλμένες από τους στρατιώτες για «προσωπική χρήση», «δεν επεδίωκαν καμιά επαγγελματική αναγνώριση…» ότι ήταν«…για να κοσμήσουν τα (προσωπικά) φωτογραφικά λευκώματα» σε μια προσπάθεια τους να «διασώσουν τις προσωπικές τους αναμνήσεις» από τις διαβρωτικές δυνάμεις της λήθης. Ήταν και μη κατανοητή γιατί και το περιεχόμενο του συνόλου των φωτογραφιών δεν παραπέμπουν ούτε καν υπονοούνται από τον κ. Μήτο σε προπαγανδιστικές σκοπιμότητες ή πιέσεις από τους μηχανισμούς των ναζί.
Η δημόσια αυτή εκδήλωση πραγματοποιήθηκε όπως είχε προγραμματισθεί. Υπήρξαν τέσσερες εισηγήσεις που όλες τους υπηρέτησαν το ίδιο μονοδιάστατο αφήγημα: Την προώθηση της ΕΑΜικής αντίστασης σε εθνικό, τοπικό αλλά και προσωπικό επίπεδο. Κρύβοντας, εντέχνως, τον ρόλο του ΚΚΕ ο οποίος, ήταν, κατά γενική παραδοχή «…ο κορμός και η σπονδυλική στήλη του ΕΑΜ» καθώς «..η συνεισφορά των δύο-τριών, μικρών κομμάτων σε στελέχη και μηχανισμούς ήταν ασήμαντη,»αλλά «…ως προμετωπίδα σημαντική.» (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, ΣΟΛΩΝ 2011, Τομ. 1, σελ. 167) αλλά και το μόνο υπεύθυνο για τα δεινά που επισώρευσε στον τόπο (Κατοχικό Εμφύλιο, ΕΑΜοκρατία, ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ). Από τις υπόλοιπες δύο εισηγήσεις η μία προσπάθησε, αιωρούμενη στο κενό, να μας πεί ότι και οι φωτογράφοι-στρατιώτες που τράβηξαν αυτές τις φωτογραφίες και οι ίδιες οι φωτογραφίες ήταν προϊόντα υποταγμένα στο ίδιο προπαγανδιστικό ψευδο-αφήγημα. Κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις εντυπώσεις που μας μεταφέρει ο συλλέκτης από τις επαφές που είχε με τους ανθρώπους παραγωγούς ή τους επίγονους κτήτορες των φωτογραφιών. Η άλλη εισήγηση αναφέρεται στην εικόνα της τότε Κατερίνης, η οποία, τουλάχιστον σ΄έκείνους που έχουν ζωντανές αναμνήσεις προκαλεί μια νοσταλγική αναπόληση… ενώ στην τελευταία επιχειρήθηκε να ηρωοποιηθείΕΑΜοκρατία.
Ετσι από τις εισηγήσεις θα ξεχωρίζαμε τις εισηγήσεις των κ. Αγτζίδη και του Σαλπιστή καθώς με την πρώτη εκθειάζεται η προσφορά του ΕΑΜ σε πανεθνικό επίπεδο ενώ με την δεύτερη η προσφορά του σε τοπικό επίπεδο, στην Πιερία.
Ο ιστορικός κ. Βλάσιος Αγτσίδης αναφέρθηκε στον ιστορία και το ρόλο του ΕΑΜ κατά την περίοδο της Κατοχής. Τους στόχους, την οργάνωση, την εμφάνισή του ως κόμματος της λαϊκής δημοκρατίας, ως κινήματος που στοχεύει στην απελευθέρωση της χώρας από τον κατακτητή, την εισαγωγή θεσμών λαϊκής εκπροσώπησης (λαϊκά δικαστήρια, λαϊκά σχολεία κλπ). Μία κλασσικά ωραιοποιημένη εικόνα που συντηρείται η ίδια,όχι μόνοαπό τηναριστερά της κομματικής ορθοδοξίας αλλά και της ευρύτερης αριστεράς, και τους προοδευτικάριουςτης, οι οποίοι, απ΄ότιφαίνεται «δεν έχουν ξεχάσειτίποτα αλλά και δεν έμαθαν τίποτα» από τη δεκαετία του ’40. Χωρίς να υπάρχει καμμιά, έστω και αναφορά, στην κόκκινη βία και τρομοκρατία που ασκήθηκε από τους οργανωμένους από το ΚΚΕ/ΕΑΜ παραστρατιωτικούς μηχανισμούς (π.χ. ΟΠΛΑ, Λαϊκή Πολιτοφυλακή, Φρουραρχεία κλπ) και κόστισε τη ζωή χιλιάδων αθώων πολιτών που είχαν το «θράσος» όχι που ήταν απέναντι τους αλλά που απλώς διαφωνούσαν. Για ένα ΚΚΕ/ΕΑΜ που ενώ συμμετείχε και υπέγραφε τη Συμφωνία του Λιβάνου στην συνέχεια την καταστρατηγούσε και δεν την εφάρμοζε. Που συμμετείχε και υπέγραφε την Συμφωνία της Καζέρτα για υπαγωγή των ανταρτικών δυνάμεων του ΕΛΑΣ (και του ΕΔΕΣ προφανώς) υπό τας διαταγάςτης Ελληνικής Κυβέρνησης στην οποία περιλαμβάνονταν και έξη Υπουργοί του ΚΚΕ/ΕΑΜ, και τις οποίες απέσυρε πραξικοπηματικώς δύο μήνες αργότερα για να οδηγήσουν, ιδιαίτερα την Αθήνα στα καταστροφικά Δεκεμβριανά του 1944. Ένα ΚΚΕ/ΕΑΜ που ενώ συμμετείχαν στην Κυβέρνηση έξι υπουργοί τους, εκείνοι του ΚΚΕ, ο Πορφυρογένης, Υπουργός Εργασίας και Ζεύγος, Υπουργός Γεωργίας, ενώ συμφωνούσαν το πρωϊ στο Υπουργικό Συμβούλιο για περιοριστική οικονομική πολιτικήκαι ανόρθωση της οικονομίας με τους Υπουργούς επί των Οικονομικών, Σβώλου και Αγγελόπουλο που ανήκαν στο ΕΑΜ, το βράδυ ξεσήκωναν τους συνδικαλιστές για απεργίες και συλλαλητήρια για αυξήσεις πάνω και από 100%!!
Ο κ. Σαλπιστής αναφέρθηκε στον αγώνα του ΚΚΕ και του ΕΑΜ γενικότερα στα όρια ν. Πιερίας και κυρίως στην Κατερίνη πριν την αποχώρηση των Γερμανών αλλά κυρίως μετά, κατά την περίοδο της ΕΑΜοκρατίας. Έδειξε κάποιες φωτογραφίες με νέες και νέους που ανήκαν στο ΚΚΕ/ΕΑΜ μας περιήγησε στην Κατερίνη και τα κτίρια που οι Γερμανοί κατακτητές είχαν επιτάξει για να εγκαταστήσουν τις διάφορες υπηρεσίες, ΓΚΕΣΤΑΠΟ (Geheime Staatspolizei, «μυστική κρατική αστυνομία») Ες-Ες, κατοικία Διοικητή τους, την αποθήκη, προσωρινής φύλαξης κρατουμένων, πολιτικών και του κοινού ποινικού δικαίου, του Παπακώστα κλπ. Μας έδειξε στην συνέχεια τις θέσεις, όπου το ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΠΟΝ, Λαϊκή Πολιτοφυλακή κλπ. εγκατέστησαν τις έδρες των αντίστοιχων οργανώσεων τους αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Κατερίνη.
Εφυγαν οι Γερμανοί και τα κτίρια και σπίτια που εκκενώθηκαν τα επίταξαν οι «ελευθερωτές» για να εγκαταστήσουν τις «υπηρεσίες του Κράτους» του ΕΑΜ και στελέχη του κόμματος. Τα ίδια έγιναν, εκείνες τις ημέρες, λίγο πολύ σε όλες τις πόλεις της Μακεδονίας. Η μαρτυρία της Μαργαρίτας Λαζαρίδου, μαχήτριας του ΕΛΑΣ και, αργότερα, του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) είναι αφοπλιστική: (Μπήκαν οι καθοδηγητές στα καλλίτερα διαμερίσματα (σ.σ. της Θεσσαλονίκης) που είχαν επιτάξει οι Γερμανοί και τα άδειασαν φεύγοντας. Η ΕΤΑ (η Επιμελητεία Του Αντάρτη) πήρε όλα τα έπιπλα που άφησαν φεύγοντας οι Γερμανοί, δηλαδή τα ληστεμένα από τον κόσμο και πήγαιναν οι γυναίκες των καθοδηγητών διάλεγαν ότι ήθελαν για να στολίσουν τα ωραία τους διαμερίσματα» και επίσης πιο κάτω «…Στη Θεσσαλονίκη, εκείνους τους πρώτους μήνες μετά την απελευθέρωση, τους μήνες που στην εξουσία ήταν το ΕΑΜ, στην πραγματικότητα το ΚΚΕ, οι φυλακές γέμισαν πάλι. Και το ίδιο το στρατόπεδο του Παύλου Μελά ήταν ξανά γεμάτο» (ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ, Μ., 2007. ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙΜΑ, Ταξίδι στο παρελθόν-Ταξίδι στον πόνο. σελ. 126-7). «Οι επιταγμένες φυλακές των αποθηκών Παπακώστα και οι φυλακές σε σπίτια γεμίζουν από κρατουμένους που μεταφέρονται από γειτονικούς νομούς. Κρατούμενοι από το στρατόπεδο «Παύλου Μελά» της Θεσσαλονίκης πεζή και σε άθλια κατάσταση και υπό άθλιες καιρικές περνούν από την Μεγ. Αλεξάνδρου καθ΄οδόν για τον Σανατόριο της Πέτρας και τελικά για την Ελεύθερη Ελλάδα. (ΔΑΡΙΒΑΣ, Π., 2004. ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΗΣ).
Οι Γερμανοί ήταν κατακτητές και αναμενόμενο να προχωρούν σε επιτάξεις και λογικό να κάνουν συλλήψεις Ελλήνων πολιτών. Το ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΠΕΕΑ τί ήταν; Αφού, ήδη, συμμετείχαν στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας τί την ήθελαν αυτήν την παρα-Εξουσία;
(Συνεχίζεται)
Την Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου και με το κλείσιμο της αυλαίας της σημαντικής, λόγω των φωτογραφιών έκθεσης, οργανώθηκε μια δημόσια εκδήλωση της οποίας η στόχευση, δεν ήταν μόνον ανακόλουθη με αυτά που αναφέρει ως προς την προσπάθεια του ο κ. Βύρωνας Μήτος αλλά και μη κατανοητή. Και ήταν ανακόλουθη γιατί ο συλλέκτης κ. Μήτος μας διαβεβαιώνει με σαφήνεια και καθαρότητα οτιοι φωτογραφίες ήταν βγαλμένες από τους στρατιώτες για «προσωπική χρήση», «δεν επεδίωκαν καμιά επαγγελματική αναγνώριση…» ότι ήταν«…για να κοσμήσουν τα (προσωπικά) φωτογραφικά λευκώματα» σε μια προσπάθεια τους να «διασώσουν τις προσωπικές τους αναμνήσεις» από τις διαβρωτικές δυνάμεις της λήθης. Ήταν και μη κατανοητή γιατί και το περιεχόμενο του συνόλου των φωτογραφιών δεν παραπέμπουν ούτε καν υπονοούνται από τον κ. Μήτο σε προπαγανδιστικές σκοπιμότητες ή πιέσεις από τους μηχανισμούς των ναζί.
Η δημόσια αυτή εκδήλωση πραγματοποιήθηκε όπως είχε προγραμματισθεί. Υπήρξαν τέσσερες εισηγήσεις που όλες τους υπηρέτησαν το ίδιο μονοδιάστατο αφήγημα: Την προώθηση της ΕΑΜικής αντίστασης σε εθνικό, τοπικό αλλά και προσωπικό επίπεδο. Κρύβοντας, εντέχνως, τον ρόλο του ΚΚΕ ο οποίος, ήταν, κατά γενική παραδοχή «…ο κορμός και η σπονδυλική στήλη του ΕΑΜ» καθώς «..η συνεισφορά των δύο-τριών, μικρών κομμάτων σε στελέχη και μηχανισμούς ήταν ασήμαντη,»αλλά «…ως προμετωπίδα σημαντική.» (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, ΣΟΛΩΝ 2011, Τομ. 1, σελ. 167) αλλά και το μόνο υπεύθυνο για τα δεινά που επισώρευσε στον τόπο (Κατοχικό Εμφύλιο, ΕΑΜοκρατία, ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ). Από τις υπόλοιπες δύο εισηγήσεις η μία προσπάθησε, αιωρούμενη στο κενό, να μας πεί ότι και οι φωτογράφοι-στρατιώτες που τράβηξαν αυτές τις φωτογραφίες και οι ίδιες οι φωτογραφίες ήταν προϊόντα υποταγμένα στο ίδιο προπαγανδιστικό ψευδο-αφήγημα. Κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις εντυπώσεις που μας μεταφέρει ο συλλέκτης από τις επαφές που είχε με τους ανθρώπους παραγωγούς ή τους επίγονους κτήτορες των φωτογραφιών. Η άλλη εισήγηση αναφέρεται στην εικόνα της τότε Κατερίνης, η οποία, τουλάχιστον σ΄έκείνους που έχουν ζωντανές αναμνήσεις προκαλεί μια νοσταλγική αναπόληση… ενώ στην τελευταία επιχειρήθηκε να ηρωοποιηθείΕΑΜοκρατία.
Ετσι από τις εισηγήσεις θα ξεχωρίζαμε τις εισηγήσεις των κ. Αγτζίδη και του Σαλπιστή καθώς με την πρώτη εκθειάζεται η προσφορά του ΕΑΜ σε πανεθνικό επίπεδο ενώ με την δεύτερη η προσφορά του σε τοπικό επίπεδο, στην Πιερία.
Ο ιστορικός κ. Βλάσιος Αγτσίδης αναφέρθηκε στον ιστορία και το ρόλο του ΕΑΜ κατά την περίοδο της Κατοχής. Τους στόχους, την οργάνωση, την εμφάνισή του ως κόμματος της λαϊκής δημοκρατίας, ως κινήματος που στοχεύει στην απελευθέρωση της χώρας από τον κατακτητή, την εισαγωγή θεσμών λαϊκής εκπροσώπησης (λαϊκά δικαστήρια, λαϊκά σχολεία κλπ). Μία κλασσικά ωραιοποιημένη εικόνα που συντηρείται η ίδια,όχι μόνοαπό τηναριστερά της κομματικής ορθοδοξίας αλλά και της ευρύτερης αριστεράς, και τους προοδευτικάριουςτης, οι οποίοι, απ΄ότιφαίνεται «δεν έχουν ξεχάσειτίποτα αλλά και δεν έμαθαν τίποτα» από τη δεκαετία του ’40. Χωρίς να υπάρχει καμμιά, έστω και αναφορά, στην κόκκινη βία και τρομοκρατία που ασκήθηκε από τους οργανωμένους από το ΚΚΕ/ΕΑΜ παραστρατιωτικούς μηχανισμούς (π.χ. ΟΠΛΑ, Λαϊκή Πολιτοφυλακή, Φρουραρχεία κλπ) και κόστισε τη ζωή χιλιάδων αθώων πολιτών που είχαν το «θράσος» όχι που ήταν απέναντι τους αλλά που απλώς διαφωνούσαν. Για ένα ΚΚΕ/ΕΑΜ που ενώ συμμετείχε και υπέγραφε τη Συμφωνία του Λιβάνου στην συνέχεια την καταστρατηγούσε και δεν την εφάρμοζε. Που συμμετείχε και υπέγραφε την Συμφωνία της Καζέρτα για υπαγωγή των ανταρτικών δυνάμεων του ΕΛΑΣ (και του ΕΔΕΣ προφανώς) υπό τας διαταγάςτης Ελληνικής Κυβέρνησης στην οποία περιλαμβάνονταν και έξη Υπουργοί του ΚΚΕ/ΕΑΜ, και τις οποίες απέσυρε πραξικοπηματικώς δύο μήνες αργότερα για να οδηγήσουν, ιδιαίτερα την Αθήνα στα καταστροφικά Δεκεμβριανά του 1944. Ένα ΚΚΕ/ΕΑΜ που ενώ συμμετείχαν στην Κυβέρνηση έξι υπουργοί τους, εκείνοι του ΚΚΕ, ο Πορφυρογένης, Υπουργός Εργασίας και Ζεύγος, Υπουργός Γεωργίας, ενώ συμφωνούσαν το πρωϊ στο Υπουργικό Συμβούλιο για περιοριστική οικονομική πολιτικήκαι ανόρθωση της οικονομίας με τους Υπουργούς επί των Οικονομικών, Σβώλου και Αγγελόπουλο που ανήκαν στο ΕΑΜ, το βράδυ ξεσήκωναν τους συνδικαλιστές για απεργίες και συλλαλητήρια για αυξήσεις πάνω και από 100%!!
Ο κ. Σαλπιστής αναφέρθηκε στον αγώνα του ΚΚΕ και του ΕΑΜ γενικότερα στα όρια ν. Πιερίας και κυρίως στην Κατερίνη πριν την αποχώρηση των Γερμανών αλλά κυρίως μετά, κατά την περίοδο της ΕΑΜοκρατίας. Έδειξε κάποιες φωτογραφίες με νέες και νέους που ανήκαν στο ΚΚΕ/ΕΑΜ μας περιήγησε στην Κατερίνη και τα κτίρια που οι Γερμανοί κατακτητές είχαν επιτάξει για να εγκαταστήσουν τις διάφορες υπηρεσίες, ΓΚΕΣΤΑΠΟ (Geheime Staatspolizei, «μυστική κρατική αστυνομία») Ες-Ες, κατοικία Διοικητή τους, την αποθήκη, προσωρινής φύλαξης κρατουμένων, πολιτικών και του κοινού ποινικού δικαίου, του Παπακώστα κλπ. Μας έδειξε στην συνέχεια τις θέσεις, όπου το ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΠΟΝ, Λαϊκή Πολιτοφυλακή κλπ. εγκατέστησαν τις έδρες των αντίστοιχων οργανώσεων τους αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Κατερίνη.
Εφυγαν οι Γερμανοί και τα κτίρια και σπίτια που εκκενώθηκαν τα επίταξαν οι «ελευθερωτές» για να εγκαταστήσουν τις «υπηρεσίες του Κράτους» του ΕΑΜ και στελέχη του κόμματος. Τα ίδια έγιναν, εκείνες τις ημέρες, λίγο πολύ σε όλες τις πόλεις της Μακεδονίας. Η μαρτυρία της Μαργαρίτας Λαζαρίδου, μαχήτριας του ΕΛΑΣ και, αργότερα, του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) είναι αφοπλιστική: (Μπήκαν οι καθοδηγητές στα καλλίτερα διαμερίσματα (σ.σ. της Θεσσαλονίκης) που είχαν επιτάξει οι Γερμανοί και τα άδειασαν φεύγοντας. Η ΕΤΑ (η Επιμελητεία Του Αντάρτη) πήρε όλα τα έπιπλα που άφησαν φεύγοντας οι Γερμανοί, δηλαδή τα ληστεμένα από τον κόσμο και πήγαιναν οι γυναίκες των καθοδηγητών διάλεγαν ότι ήθελαν για να στολίσουν τα ωραία τους διαμερίσματα» και επίσης πιο κάτω «…Στη Θεσσαλονίκη, εκείνους τους πρώτους μήνες μετά την απελευθέρωση, τους μήνες που στην εξουσία ήταν το ΕΑΜ, στην πραγματικότητα το ΚΚΕ, οι φυλακές γέμισαν πάλι. Και το ίδιο το στρατόπεδο του Παύλου Μελά ήταν ξανά γεμάτο» (ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ, Μ., 2007. ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙΜΑ, Ταξίδι στο παρελθόν-Ταξίδι στον πόνο. σελ. 126-7). «Οι επιταγμένες φυλακές των αποθηκών Παπακώστα και οι φυλακές σε σπίτια γεμίζουν από κρατουμένους που μεταφέρονται από γειτονικούς νομούς. Κρατούμενοι από το στρατόπεδο «Παύλου Μελά» της Θεσσαλονίκης πεζή και σε άθλια κατάσταση και υπό άθλιες καιρικές περνούν από την Μεγ. Αλεξάνδρου καθ΄οδόν για τον Σανατόριο της Πέτρας και τελικά για την Ελεύθερη Ελλάδα. (ΔΑΡΙΒΑΣ, Π., 2004. ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΗΣ).
Οι Γερμανοί ήταν κατακτητές και αναμενόμενο να προχωρούν σε επιτάξεις και λογικό να κάνουν συλλήψεις Ελλήνων πολιτών. Το ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΠΕΕΑ τί ήταν; Αφού, ήδη, συμμετείχαν στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας τί την ήθελαν αυτήν την παρα-Εξουσία;
(Συνεχίζεται)
