30/3/2025 Μνημόσυνο για τα Θύματα της Επίθεσης των κομμουνιστών στο Λιτόχωρο 30/3/1946!
‘Ηταν Κομβικό Γεγονός της Δεκαετίας 1940-1049. (Παρόντες και Απόντες στο 1ο Σχόλιο)
Η Ομιλία του κ. Γεωργιάδη, Προέδρου Αποστράτων Αστυνομικών και Σωμάτων Ασφαλείας Πιερίας
Σεβαστέ Πατέρα, Αγαπητοί συγγενείς θυμάτων, κυρίες και κύριοι,
Γιά άλλη μιά χρονιά είμαστε εδώ, γιά να τιμήσουμε την μνήμη των τραγικών θυμάτων της 30ης Μαρτίου 1946. Πέρασαν 79 χρόνια αλλά η μνήμη και η τιμή προς τα θύματα είναι ανάγκη να συνεχισθεί. Είπε κάποιος ότι «όποιος δεν τιμά και δεν αγαπά τους νεκρούς του, δεν μπορεί να αγαπά τους ζωντανούς!». Το μνημόσυνο που έγινε σήμερα, και επαναλαμβάνεται ανελλιπώς τα τελευταία 78 χρόνια, είναι αναγνώριση στην αθωώτητά τους και στον άδικο θάνατό τους. Εξ άλλου η ιστορία απέδειξε ότι οι νεκροί του Λιτόχωρου, όπως και όλοι οι πατριώτες που έχασαν την ζωή τους την περίοδο 1943-49 αντιδρώντας στους κομμουνιστες και αρνούμενοι να υποταχθούν, είχαν δίκιο. Ο κομμουνισμός κατέρευσε με πάταγο παντού στην Ευρώπη. Δυστυχώς δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για την πατρίδα μας, που βλέπουμε τους κομμουνιστές να εορτάζουν τις επιθέσεις τους εναντίον των πατριωτών και να ανεγείρουν μνημεία και ανδριάντες στους θύτες εγκλημάτων.
Πριν μιλήσω για τα γεγονότα της 30ης Μαρτίου 1946, επιτρέψτε μου να αναφερθώ εν συντομία σε αυτά που προηγήθηκαν στην περιοοχή μας από αυτήν την αιματηρή επιθεση των κομμουνιστών. Η επίθεση της Γερμανίας εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, της διεθνιστικής πατρίδας των κομμουνιστών, τους έκανε να αντιστρέψουν την μέχρι τότε πολιτική τους και αντί να κατηγορούν την Ελληνική Κυβέρνηση γιατι πολεμούσε την Ιταλία και τη Γερμανία, στράφηκαν εναντίον των κατακτητών Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων. Είδαν την μεγάλη ευκαιρία να παρουσιασθούν ως πατριώτες αντιστασιακοί με ονόματα οργανώσεων που είχαν τις λέξεις «Εθνικό» και «Ελληνικό», και έτσι να κερδίσουν την εμπιστοσύνη μεγάλης μερίδος του λαού. Όμως, το πραγματικό τους πρόσωπο το έδειξαν όταν πήραν άφθονες χρυσές λίρες και ισχυρόν οπλισμό από τους Βρετανούς συμμάχους. Τα όπλα τα έστρεψαν εναντίον των πατριωτικών οργανώσεων Αντίστασης και τις διελυσαν, με εξαίρεση τον ΕΔΕΣ του Ζέρβα στην Ήπειρο, την ΕΑΟ του Τσαούς Αντών στην Ανατολική Μακεδονία και μιά μικρή Ομάδα του καπετάνιου Σούρλα στη νοτιοδυτική Θεσσαλία.
Όταν τον Σεπτέμβριο του 1943 συνθηκολόγησε η Ιταλία και έφυγε ο Ιταλικός στρατός που αστυνόμευε το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδος, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ απέκτησαν μεγάλη ελευθερία δράσης στις κωμοπολεις και τα χωριά που ήσαν μακριά από Γερμανικές φρουρές. Τότε, οι κομμουνιστές σε αυτές τις περιοχές, στην «Ελεύθερη Ελλάδα» όπως την αποκαλούσαν, για το μεγαλύτερο μέρος του λαού έγιναν ο τέταρτος κατακτητής, και ο πιό σκληρός. Αρχισαν το πλιάτσικο και τη φορολογία σε όποιον έβαζαν την ταμπέλα του «αντιδραστικού». Για αυτούς που δεν τους ακολουθούσαν, άρχισαν οι ανακρίσεις, οι βασανισμοί και οι φυλακίσεις σε κάποιο από τα Στρατόπεδα που είχαν στήσει, αλλά και σφαγές .
Οι «αντιδραστικοί» από την Πιερία φυλακίζονταν στα Στρατόπεδα που λειτουργούσαν στα Μοναστήρια Πέτρας, Μακρυρράχης και Αγίου Αθανασίου Σφίνιτσας στα όρια του νομού μας στην Ημαθία, στα χωριά Άνω Μηλιά, Ελατοχώρι, Ελαφίνα, Χαράδρα, Άνω Σκοτίνα, Αγία Τριάδα Βροντούς, Καρυά και Καλιπεύκη Λαρισας, και εδώ στο εξωκλήσι μας του Προφήτη Ηλία.
Οι περισσότερες δολοφονίες εγιναν στη Αγία Τριάδα Βροντούς, στην Άνω Μηλιά και στο Μοναστήρι της Πέτρας. Το πιό φριχτό γεγονός για την περιοχή μας έλαβε χώρα στο τέλος Νοεμβρίου 1943, όταν 250 περίπου άτομα από εδώ το Λιτόχωρο και τα γύρω χωριά –Πόρους, Πλαταμώνα, Λεπτοκαρυά, Παντελεήμονα, Σκοτίνα- ξεκίνησαν από εδώ μέσα στα χιόνια, δεμένοι πισθάγκονα με σύρμα ή καλώδιο με προορισμό το Καταφύγιο Κοζάνης. Λόγω φόβου των Γερμανών που είχαν ξεκινήσει εκκαθαρισστικές επιχειρήσεις, δεν βάδισαν κατ΄ευθείαν για εκεί αλλά έκαναν στάσεις πρώτα στο Σανατόριο της Πέτρας και μετά στο Ελατοχώρι. Από το Ελατοχώρι στα μέσα Δεκεμβρίου 1943 ξεκίνησαν για το Καταφύγιο Κοζάνης. Πριν φθάσουν στη Φτέρη σταμάτησαν γιατί έμαθαν ότι εμπρός κινούνταν Γερμανοί. Οι 30-40 Ελασίτες φρουροί που οδηγούσαν τους κρατουμένους πανικοβλήθηκαν και εξαφανίστηκαν. Πριν όμως φύγουν δολοφόνησαν 3 κρατουμένους με μαχαίρια και τσεκούρια, γιατί τα όπλα θα έκαναν θόρυβο. Λέγεται ότι για να μην γίνουν περισσότερες δολοφονίες επενέβη ένας από τους φρουρούς που καταγόταν από εδώ, ονόματι Ζαχαρός που ίσως ήταν ψευδώνυμο.
Οι τελευταίες 6 δολοφονίες στην περιοχή μας, πριν τα γεγονότα του Μαρτίου 1946, έγιναν τον Ιανουάριο του 1945 στο σανατόριο ης Πέτρας. Εκεί κρατούνταν 80 περίπου άτομα από την Κατερίνη και τα γύρω χωριά που τα συνέλαβαν οι κομμουνιστές στο τέλος Οκτωβρίου 1944, όταν έφυγαν οι Γερμανοί και τα κράτησαν μέχρι τη Συμφωνία της Βάρκιζας στις 12 Φεβρουαρίου 1945.
Χειρότερο ακόμη από αυτές τις άδικες δολοφονίες πατριωτών ήταν οι συχνές ενέδρες που έστηναν οι Ελασίτες εναντίον των Γερμανών, τις οποίες ακολουθούσαν φριχτα αντίποινα. Η Πιερία δοκιμάστηκε πολύ από αντίποινα των Γερμανών μετά από ενέδρες του ΕΛΑΣ. Τον Φεβρουάριο του 1943 οι Ελασίτες σκότωσαν δυό Γερμανούς πολίτες στον Άγιο Δημήτριο και οι Γερμανοί για αντίποινα έκαψαν τα μισά σπίτια του Αγίου Δημητρίου, και εκτέλεσαν στον σιδηροδρομικό σταθμό της Κατερίνης 34 κατοίκους του μαζί με 5 από το Λιβάδι και τον πρώην δήμαρχο Κατερίνης Ξανθόπουλο.
Τον Ιανουάριο του 1944 οι Ελασίτες σκότωσαν κοντά στη Ρητίνη 10 Γερμανούς και τα χωριά Ρητίνη και Ελατοχώρι πλήρωσαν με καμένα σπίτια και 32 νεκρούς και 30 τραυματίες.
Αυτά ήσαν μερικά από τα εγκλήματα που έκαναν και τις τραγωδίες που προκάλεσαν οι κομμουνιστές στην Κατοχή όταν υποτίθεται ότι έκαναν αντίσταση στους κατακτητές. Ήρθε η απελευθέρωση και τα Δεκεμβριανά, ΄που δοκίμασαν να καταλάβουν την αρχή στην Αθηνα, ενώ στη Θεσσαλονίκη, στο Στρατόπεδο Παύλου Μελά, κρατούσαν χιλιάδες φυλακισμένους, μεταξύ των οποίων και αρκετούς πατριώτες μας από την Πιερία. Έχασαν στα Δεκεμβριανά, υπέγραψαν τη Συμφωνία της Βάρκιζας να διαλύσουν τον ΕΛΑΣ και να παραδόσουν τον οπλισμό τους. Δυστυχώς, οι κομμουνιστές τη συμφωνία την είδαν ως ανάπαυλα και τακτικό ελιγμό, κρύβοντας πιο πολλα και τα καλύτερα όπλα τους από αυτά που παρέδωσαν στους Βρετανούς. Όπλα έκρυψαν πολλά και εδώ στην περιοχή μας.
Την ανάπαυλα απεφάσισαν να την τελειώσουν τον Φεβρουάριο του 1946 στο συνέδριό τους και η αρχή της Ανταρσίας τους έγινε εδώ στο Λιτόχωρο το βράδυ των εκλογών, στις 30 Μαρτίου 1946. Η εντολή του ίδιου του Ζαχαριάδη δόθηκε στον Μάρκο Βαφειάδη και εκείνος επέλεξε το Λιτόχωρο προκειμένου όπως έγραψε «...να δοθεί ένα σκληρό μάθημα σε ομάδα «ταγματασφαλιτών» που τρομοκρατούσε την περιοχή του Λιτοχώρου». Φυσικά, ταγματασφαλίτες δεν υπήρχαν ποτέ εδώ, αλλά και πουθενά πάνω από την Χαλκίδα και το Αγρίνιο. Αντικομμουνιστικές Ομάδες που υπήρχαν στην Ανατολική Πιερία και αλλού στην Μάκεδονία και στη Θεσσαλία, με όπλα που είχαν πάρει από τους Γερμανούς, δεν έίχαν καμία σχέση με τα Τάγματα Ασφαλίας που έγινα στη Νότιο Ελλάδα από την κατοχική κυβέρνηση και διοικούνταν από αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού.
Στο Λιτόχωρο εκείνες τις ημέρες, για την ασφάλεια του εκλογικού τμήματος, η δύναμη της Χωροφυλακής από 8 χωροφύλακες και έναν ανθυπασπιστή είχε αυξηθεί σε 30 άνδρες με την άφιξη 10 στρατιωτών και ενός Ανθυπολοχαγού συν ενός Μεταβατικού Αποσπάσματος Χωροφυλακής από 10 άνδρες. Μετά τα μεσάνυχτα της 30ης Μαρτίου, 31 φυγόδικοι κομμουνιστές με επικεφαλής τον «καπετάν Υψηλάντη» (Αλέξανδρο Ρόσιο από τη Σιάτιστα) και τον καπετάν Χατζάρα (Σταύρο Γκουνό από τη Λεπτοκαρυά), βοηθούμενοι και από μερικές δεκάδες κομμουνιστές απο εδώ το Λιτόχωρο, επιτέθηκαν σε δύο κτήρια που βρίσκονταν οι χωροφύλακες και οι στρατιώτες. Πρώτον στον Σταθμό Χωροφυλακής όπου εκτός από τη δύναμη του Σταθμού είχαν καταλύσει και οι στρατιώτες, σύνολο 20 άνδρες. Δεύτερον, σε ένα βοηθητικό κτήριο όπου είχε καταλύσει το Μεταβατικό Απόσπσμα Χωροφυλακής των 10 ανδρ.ων.
Όταν έγινε η επίθεση στο Σταθμό Χωροφυλακής, από τους 20 άνδρες οι 13 κοιμούνταν, 2 ήσαν σκοποί 4 ήσαν σε περίπολο, και ο Ανθυπασπιστής και διοικητής του Σταθμού, έλειπε. Από την επίθεση στον Σταθμό, στον οποίον έβαλαν φωτιά, έχασαν τη ζωή τους 3 άτομα, ένας τραυματίσθηκε και 4 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι, εκ των οποίων τους 3 τους ελευθέρωσαν μετά λίγες ημέρες ενώ ο τέταρτος δραπέτευσε αργότερα.
Από την επιθεση στο κτήριο που βρισκόταν το Μεταβατικό Απόσπασμα των 10 χωροφυλάκων, στο οποίο επίσης έβαλαν φωτιά οι κομμουνιστές, σκοτώθηκαν οι 9 εξ αυτών και ένας επέζησε τραυματισμένος αφού προσποιήθηκε ότι ήταν νεκρός. Μαζί με τους χωροφύλακες σκοτώθηκε και μιά γυναίκα, ντόπια από εδώ, η Ευαγγελία Λαλουμίχου, η οποία καθάριζε τον Σταθμό Χωροφυλακής και το βοηθητικό αυτό οίκημα που έμεναν οι επισκέπτες Χωροφύλακες. Μαζί της είχε και την κόρη της Μαρία η οποία τραυματίσθηκε.
Σύνολο θυμάτων της επίθεσης 13 νεκροί και 3 τραυματίες.
Τον Απρίλιο του 1950 στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης έγινε η δίκη 11 ατόμων από το Λιτόχωρο και 3 από την Λεπτοκαρυά για φόνους, απόπειρες φόνων, εμπρησμούς, ληστεία, αρπαγή, παράνομη κατοχή όπλων και παράβαση του Νόμου 453/45. Βασικόςς μάρτυρας κατηγορίας ήταν η νεαρή Μαρία Λαλουμίχου που είχε δει τη μητέρα της να πυροβολείται από αντάρτη τη στιγμή που βγήκαν μαζί από το κτήριο που είχε πιάσει φωτιά. Για τους δικούς της λόγους, η κοπέλα είπε ότι δεν είχε αναγνωρίσει κανέναν απο τους 14 κατηγορουμένους, μόνον δύο άλλους που όμως είχαν ήδη σκοτωθεί.΄Οι ποινές του δικαστηρίου ήσαν: σε 4 κατηγορουμένους η ποινή των ισοβίων δεσμών 13 φορές. Σε 4 άλλους επέβαλε την ποινή των 24 μηνών φυλάκισης, ενώ τους υπολοίπους 6 τους κήρυξε αθώους λόγω αμφιβολιών.
Κυρίες και κύριοι, συγγενείς των νεκρών, όσοι είμαστε σήμερα εδώ, 79 χρόνια μετά τη δολοφονική επίθεση των κομμουνιστών ανταρτών τιμούμε τη μνήμη των 13 νεκρών. Των 9 ανδρών της Χωροφυλακής, 3 ανδρών τού Ελληνικού Στρατού καθώς και μιάς άοπλης γυναίκας, που έχασαν άδικα τη ζωή τους.
Αιωνία τους η Μνήμη!
