Γράφει ο Γιάννης Παπαγεωργίου, φιλόλογος, Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Συγγραφέων Πιερίας)
(Εκφωνήθηκε σε εκδήλωση – αφιέρωμα στην ποίηση της Ένωσης Συγγραφέων Πιερίας στις 23-3-2025)
Ημέρα ποίησης σήμερα, θα μιλήσουμε για ποίηση.
Τι είναι ποίηση; Από πού προέρχεται;
Παράγεται από...
το αρχαίο ελληνικό ρήμα ποιώ, το οποίο σημαίνει παράγω έργο, κάνω. Αυτή λέξη πέρασε και στις άλλες γλώσσες.
Με οδηγό και όχημα την ελληνική γλώσσα, η οποία βοήθησε στη δημιουργία, γονιμοποίησε πολλές άλλες γλώσσες επεκτάθηκε και στις άλλες γλώσσες. Λέμε poet, ποιητής, poem, ποίημα,
Κατ’ αυτόν τον τρόπο έγινε μια διεθνής ορολογία και την αντιλαμβάνονται όλοι.
Ποιος ποιητής ήταν ο πιο επιδραστικός στο πέρασμα των αιώνων στα πέρατα του κόσμου;
Ο Όμηρος.
Αυτός ο ποιητής ανέθρεψε γενεές και γενεές, όπως έγραψε ο αρχαίος ιστορικός. Τα ποιήματά του έγιναν φάρος και οδηγός, διδάσκονταν σε όλες τις εποχές. Στο Βυζάντιο, στη Δύση, στο Μεσαίωνα, σήμερα. Στα δύο έργα του την Ιλιάδα με 15.693 στίχους και την Οδύσσεια, με 12.110 το μεγαλείο του είναι ότι κάθε στίχος έχει μέτρο, αυτό είναι το ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, έχει ίσο αριθμό συλλαβών, κάθε στίχος λοιπόν έχει μέτρο, ρυθμό, μουσικότητα, γίνεται τραγούδι.
Αυτός ο ποιητής επέδρασσε τόσο πολύ σε κάθε μορφή τέχνης, στη ζωγραφική, στην αρχιτεκτονική, στη λογοτεχνία, τη γλυπτική, τη μουσική, ακόμη και στο δημιούργημα του εικοστού αιώνα, την έβδομη τέχνη, τον κινηματογράφο. Έτσι φάνηκε το μεγαλείο της ποίησής του. Φτιάχτηκαν αγάλματα, τραγούδια, ποιήματα, ταινίες, κτήρια, κάθε είδος έργα τέχνης εμπνευσμένα από τα ομηρικά έργα.
Και δεν θα σταματήσουν στους αιώνες να δημιουργούνται καινούργια έργα με θέματα παρμένα από τα αθάνατα έπη του Ομήρου.
Τι έχει να παρουσιάσει η Ελλάδα; Δεν έχει πολλά, έχει όμως πάντα την ποίηση. Την αστείρευτη αυτή πηγή δημιουργίας.
Στην αρχαιότητα είχαμε τη λυρική ποίηση, τη μελική, την επική, την τραγική και τη σατιρική ποίηση. Η καθεμιά έδινε το δικό της στίγμα, το δικό της μεγαλείο με έργα τα οποία διδάσκονται ακόμη και σήμερα σ’ όλο τον κόσμο. Οι αρχαίες τραγωδίες παίζονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Τώρα τελευταία ολοκληρώνεται μια ακόμη ταινία με θέμα την Οδύσσεια και αυτό θα συνεχίζεται εις το διηνεκές.
Η ποίηση είναι η ίδια η ζωή μας, ακόμη και γι’ αυτούς που δεν γράφουν.
Πηγαίνουμε στην Εκκλησία, τι ακούμε;
Ποίηση.
Υμνωδοί και ψαλμωδοί λέγονται αυτοί που έγραψαν τους ύμνους.
Η ποίηση είναι τρόπος ζωής.
Πέντε αιώνες και παραπάνω έμεινε σκλαβωμένη η Μακεδονία, πολύ περισσότερο από τη Νότια Ελλάδα.
Πως επιβίωσαν οι Έλληνες στην Τουρκοκρατία;
Ένας τρόπος ζωής, μία βάση τους ήταν τα Δημοτικά Τραγούδια. Έκαναν τραγούδια για τους κλέφτες, έκαναν τραγούδια για την ξενιτειά, για τα βάσανα, τη σκλαβιά.
Τι είναι αυτό; Ποίηση είναι.
Μ’ αυτά επιβίωναν. Τα έλεγαν, εκδήλωναν τον καημό τους, την προσμονή για το ποθούμενο και μ’ αυτά πορεύονταν.
Η σύγχρονη Ελλάδα τι έχει να αντιπαρατάξει;
Δύο μεγάλους ποιητές που έχουν λάβει βραβείο Νόμπελ.
Τον Γιώργο Σεφέρη το 1963 και τον Οδυσσέα Ελύτη το1979.
Γνωρίζουμε όλοι ότι ο Εθνικός μας ποιητής είναι ο Διονύσιος Σολωμός.
Επιτρέψτε μου να θεωρώ επίσης εθνικούς ποιητές τον Κωστή Παλαμά, τον Οδυσσέα Ελύτη και ίσως και άλλους.
Ο Κωστής Παλαμάς ζώντας για την ποίηση, γράφοντας συνέχεια, παρακολουθεί την πορεία του Έθνους. Γίνεται ο ποιητής προφήτης, ο ποιητής που οραματίζεται.
Αυτό το όραμα το προσφέρει μέσα από τις εφημερίδες και τα έντυπα, ο λαός το παίρνει και ζει μ’ αυτό.
Τον καιρό που η Ελλάδα ηττήθηκε στον ατυχή πόλεμο του 1897, όπως συνηθίζουμε να τον χαρακτηρίζουμε, ο Κωστής Παλαμάς έγραφε για τον κατήφορο που είχε πάρει η Ελλάδα.
Όταν ξεσηκώθηκε, υψώθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους, ο Παλαμάς έγραφε για την προσπάθεια αυτή, περιγράφει την επική πορεία του έθνους.
Γίνεται ο εκφραστής του λαού του, ο μπροστάρης, ο οδηγός του.
Σ’ ένα ποίημά του που εκφράζει την εποχή εκείνη και το οποίο είναι πάντα επίκαιρο, γράφει σε ελεύθερη απόδοση :
«Έχεις πάρει τον κατήφορο και θα φτάσεις στο τέρμα, κάτω
όμως από εκεί πάλι θα σηκωθείς πατρίδα μου.»
Έτσι ο ποιητής προσφέρει στην πατρίδα, στο λαό του.
Οι ποιητές πολέμησαν για την πατρίδα.
Ο Λορέντζος Μαβίλης παρουσιάστηκε στους Βαλκανικούς για να πολεμήσει, δεν τον δέχτηκαν λόγω ηλικίας και τότε αυτός με δικά του χρήματα δημιούργησε στρατιωτική ομάδα, τους Γαριβαλδινούς, και πολέμησε. Σκοτώθηκε στη μάχη που έγινε στο Δρίσκο πολεμώντας γενναία.
Οι ποιητές πρόσφεραν στην πατρίδα.
Ο Γιώργος Σαραντάρης βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του πολέμου κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.
Ο Οδυσσέας Ελύτης πολέμησε στον πόλεμο του 1940 και εμπνεύστηκε από αυτόν δύο ποιητικές συλλογές, «Το Άξιον Εστί» και «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».
Εκφράζει το μεγαλείο των Ελλήνων εκείνης της εποχής που αντιμετώπισαν με ηρωισμό τέσσερις εχθρούς, τους Ιταλούς και τους Αλβανούς που τους ακολουθούσαν, τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους που πολεμούσαν μαζί τους.
Πολέμησε με τέσσερις εχθρούς αυτός, ένας μικρός λαός.
«Μικρός λαός και πολεμά δίχως σπαθιά και βόλια
για όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι.»
Γιάννης Ρίτσος
Οι Έλληνες αυτό που έχουν να παρουσιάσουν είναι οι ποιητές.
Με την ποίηση μπορούν να φτάσουν στην κάθαρση της ψυχής, να βρουν τη χαρά την ελπίδα για το μέλλον.
Με οδηγό και όχημα την ελληνική γλώσσα, η οποία βοήθησε στη δημιουργία, γονιμοποίησε πολλές άλλες γλώσσες επεκτάθηκε και στις άλλες γλώσσες. Λέμε poet, ποιητής, poem, ποίημα,
Κατ’ αυτόν τον τρόπο έγινε μια διεθνής ορολογία και την αντιλαμβάνονται όλοι.
Ποιος ποιητής ήταν ο πιο επιδραστικός στο πέρασμα των αιώνων στα πέρατα του κόσμου;
Ο Όμηρος.
Αυτός ο ποιητής ανέθρεψε γενεές και γενεές, όπως έγραψε ο αρχαίος ιστορικός. Τα ποιήματά του έγιναν φάρος και οδηγός, διδάσκονταν σε όλες τις εποχές. Στο Βυζάντιο, στη Δύση, στο Μεσαίωνα, σήμερα. Στα δύο έργα του την Ιλιάδα με 15.693 στίχους και την Οδύσσεια, με 12.110 το μεγαλείο του είναι ότι κάθε στίχος έχει μέτρο, αυτό είναι το ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, έχει ίσο αριθμό συλλαβών, κάθε στίχος λοιπόν έχει μέτρο, ρυθμό, μουσικότητα, γίνεται τραγούδι.
Αυτός ο ποιητής επέδρασσε τόσο πολύ σε κάθε μορφή τέχνης, στη ζωγραφική, στην αρχιτεκτονική, στη λογοτεχνία, τη γλυπτική, τη μουσική, ακόμη και στο δημιούργημα του εικοστού αιώνα, την έβδομη τέχνη, τον κινηματογράφο. Έτσι φάνηκε το μεγαλείο της ποίησής του. Φτιάχτηκαν αγάλματα, τραγούδια, ποιήματα, ταινίες, κτήρια, κάθε είδος έργα τέχνης εμπνευσμένα από τα ομηρικά έργα.
Και δεν θα σταματήσουν στους αιώνες να δημιουργούνται καινούργια έργα με θέματα παρμένα από τα αθάνατα έπη του Ομήρου.
Τι έχει να παρουσιάσει η Ελλάδα; Δεν έχει πολλά, έχει όμως πάντα την ποίηση. Την αστείρευτη αυτή πηγή δημιουργίας.
Στην αρχαιότητα είχαμε τη λυρική ποίηση, τη μελική, την επική, την τραγική και τη σατιρική ποίηση. Η καθεμιά έδινε το δικό της στίγμα, το δικό της μεγαλείο με έργα τα οποία διδάσκονται ακόμη και σήμερα σ’ όλο τον κόσμο. Οι αρχαίες τραγωδίες παίζονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Τώρα τελευταία ολοκληρώνεται μια ακόμη ταινία με θέμα την Οδύσσεια και αυτό θα συνεχίζεται εις το διηνεκές.
Η ποίηση είναι η ίδια η ζωή μας, ακόμη και γι’ αυτούς που δεν γράφουν.
Πηγαίνουμε στην Εκκλησία, τι ακούμε;
Ποίηση.
Υμνωδοί και ψαλμωδοί λέγονται αυτοί που έγραψαν τους ύμνους.
Η ποίηση είναι τρόπος ζωής.
Πέντε αιώνες και παραπάνω έμεινε σκλαβωμένη η Μακεδονία, πολύ περισσότερο από τη Νότια Ελλάδα.
Πως επιβίωσαν οι Έλληνες στην Τουρκοκρατία;
Ένας τρόπος ζωής, μία βάση τους ήταν τα Δημοτικά Τραγούδια. Έκαναν τραγούδια για τους κλέφτες, έκαναν τραγούδια για την ξενιτειά, για τα βάσανα, τη σκλαβιά.
Τι είναι αυτό; Ποίηση είναι.
Μ’ αυτά επιβίωναν. Τα έλεγαν, εκδήλωναν τον καημό τους, την προσμονή για το ποθούμενο και μ’ αυτά πορεύονταν.
Η σύγχρονη Ελλάδα τι έχει να αντιπαρατάξει;
Δύο μεγάλους ποιητές που έχουν λάβει βραβείο Νόμπελ.
Τον Γιώργο Σεφέρη το 1963 και τον Οδυσσέα Ελύτη το1979.
Γνωρίζουμε όλοι ότι ο Εθνικός μας ποιητής είναι ο Διονύσιος Σολωμός.
Επιτρέψτε μου να θεωρώ επίσης εθνικούς ποιητές τον Κωστή Παλαμά, τον Οδυσσέα Ελύτη και ίσως και άλλους.
Ο Κωστής Παλαμάς ζώντας για την ποίηση, γράφοντας συνέχεια, παρακολουθεί την πορεία του Έθνους. Γίνεται ο ποιητής προφήτης, ο ποιητής που οραματίζεται.
Αυτό το όραμα το προσφέρει μέσα από τις εφημερίδες και τα έντυπα, ο λαός το παίρνει και ζει μ’ αυτό.
Τον καιρό που η Ελλάδα ηττήθηκε στον ατυχή πόλεμο του 1897, όπως συνηθίζουμε να τον χαρακτηρίζουμε, ο Κωστής Παλαμάς έγραφε για τον κατήφορο που είχε πάρει η Ελλάδα.
Όταν ξεσηκώθηκε, υψώθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους, ο Παλαμάς έγραφε για την προσπάθεια αυτή, περιγράφει την επική πορεία του έθνους.
Γίνεται ο εκφραστής του λαού του, ο μπροστάρης, ο οδηγός του.
Σ’ ένα ποίημά του που εκφράζει την εποχή εκείνη και το οποίο είναι πάντα επίκαιρο, γράφει σε ελεύθερη απόδοση :
«Έχεις πάρει τον κατήφορο και θα φτάσεις στο τέρμα, κάτω
όμως από εκεί πάλι θα σηκωθείς πατρίδα μου.»
Έτσι ο ποιητής προσφέρει στην πατρίδα, στο λαό του.
Οι ποιητές πολέμησαν για την πατρίδα.
Ο Λορέντζος Μαβίλης παρουσιάστηκε στους Βαλκανικούς για να πολεμήσει, δεν τον δέχτηκαν λόγω ηλικίας και τότε αυτός με δικά του χρήματα δημιούργησε στρατιωτική ομάδα, τους Γαριβαλδινούς, και πολέμησε. Σκοτώθηκε στη μάχη που έγινε στο Δρίσκο πολεμώντας γενναία.
Οι ποιητές πρόσφεραν στην πατρίδα.
Ο Γιώργος Σαραντάρης βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του πολέμου κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.
Ο Οδυσσέας Ελύτης πολέμησε στον πόλεμο του 1940 και εμπνεύστηκε από αυτόν δύο ποιητικές συλλογές, «Το Άξιον Εστί» και «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».
Εκφράζει το μεγαλείο των Ελλήνων εκείνης της εποχής που αντιμετώπισαν με ηρωισμό τέσσερις εχθρούς, τους Ιταλούς και τους Αλβανούς που τους ακολουθούσαν, τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους που πολεμούσαν μαζί τους.
Πολέμησε με τέσσερις εχθρούς αυτός, ένας μικρός λαός.
«Μικρός λαός και πολεμά δίχως σπαθιά και βόλια
για όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι.»
Γιάννης Ρίτσος
Οι Έλληνες αυτό που έχουν να παρουσιάσουν είναι οι ποιητές.
Με την ποίηση μπορούν να φτάσουν στην κάθαρση της ψυχής, να βρουν τη χαρά την ελπίδα για το μέλλον.
