Τηλεγραφήματα και Διαταγές των πρώτων ημερών
Μετά την απροκάλυπτη επίθεση σοβαρών Βουλγαρικών δυνάμεων κατά των Ελλήνων και Σέρβων, δεν απέμενε αμφιβολία ότι η Βουλγαρία ξεκίνησε έναν ακήρυκτο και απροσχημάτιστο πόλεμο. Σε τηλεγραφική συνεννόηση μεταξύ του Βενιζέλου και των Δούσμανη – Μεταξά, στις 17.6.1913 λέχθηκαν τα εξής:
«Αριθ. 664/Γ' – Τηλεγρ. συνεννόηση Πρωθυπουργού με Δούσμανη και Μεταξά
α) Ώρα 11.30 πρωΐας.
Μεταξάς: Στρατηγός Χεσαψήεφ έστειλεν αποσκευάς του εις Σιδηροδρομικόν Σταθμόν, ετοιμαζόμενος αναχωρήση. Na επιτρέψωμεν αναχώρησίν του ή νa συλλάβωμεν αυτόν; Συμπληρούντες αποσταλείσας υμίν πληροφορίας, προσθέτομεν ότι Τμήματα Βουλγαρικού Στρατού προχωρούσιν εκ Γεφύρας Όρλιακο κατά Νιγρίτης και εκ Λαχανά προς Μπέροβαν. Ημέτερα Τμήματα αποσύρονται.
Πρωθυπουργός: Αναμείνατε συνεννοηθώ μετά Βασιλέως.
β) Ώρα 12 μεσημβρίας
Πρωθυπουργός: Κύριε Μεταξά. Νομίζω, ότι ευρισκόμεθα ενώπιον σαφώς διαγραφομένης γενικής επιθέσεως Βουλγάρων καθ' ημών και κατά Σέρβων. Δεν είσθε της γνώμης αυτής;
Δούσμανης και Μεταξάς: Βεβαίως Κε Πρόεδρε.
Πρωθυπουργός: Ο Βασιλεύς αναχωρεί την 7ην ώραν εσπέρας δι’ Αμφιτρίτης. Ταύτην στιγμήν ετοιμάζει τηλεγράφημα, δι’ ου παραγγέλλει εις κ. Δούσμανην να εκδώση, επ’ ονόματί Του, τας ήδη ετοίμους Διαταγάς περί επιθέσεως Στρατού ημών και ενεργείας εκάστης Μεραρχίας. Γνωρίζετε ότι Κυβέρνησις έπραξε ό, τι ηδύνατο δια να αποφευχθή ο νέος αυτός πόλεμος, αλλ’ αποβαίνει ούτος αναπότρεπτος εξ υπαιτιότητος Βουλγαρίας. Είμαι πλήρης αισιοδοξίας δια την έκβασιν αυτού. Πέποιθα ότι, επειδή αι εκατέρωθεν δυνάμεις είναι περίπου ίσαι, το δε ηθικόν του ημετέρου Στρατού και του Σερβικού είναι ανώτερον και η Στρατηγική ικανότης ημών υπερτέρα, θα εξασφαλίσωμεν την νίκην και θα καταστήσωμεν οριστικώς την Ελλάδα μεγάλην.»
Μετά τη συνδιάλεξη αυτή, ο Βασιλιάς διέταξε τον Δούσμανη:
«Αριθ. 665/Γ' - Αρχηγόν Επιτελείου Γενικού Στρατηγείου Δούσμανην Σχην
Εκδώσατε τας διαταγάς μου προς προέλασιν της Στρατιάς και πιστοποιήσατε την υπογραφήν μου.
Αφικνούμαι αύριον πρωί.
Ει δυνατόν, συλλάβετε Βουλγαρικήν δύναμιν Θεσσαλονίκης εντός καταλυμάτων της και αποφύγετε αιματοχυσίαν εντός της πόλεως.
Αθήναι 17.6.1913. Ώρα 12.30 μεσημβρίας – Κωνσταντίνος»
Σε εκτέλεση της Διαταγής, ο Δούσμανης έστειλε αυθημερόν το παρακάτω:
«Αριθ. 671/Γ' - Προς απάσας τας Μεραρχίας, Ταξιαρχίαν Ιππικού και Τάγμα Φρουριακού Πυροβολικού
Οι Βούλγαροι, άνευ κηρύξεως πολέμου, προσέβαλον τα Αποσπάσματα Προκαλύψεως των Μεραρχιών VΙΙ, Ι και VI και τας προφυλακάς τής Χ Μεραρχίας. Επίσης προσέβαλον τας προφυλακάς του Σερβικού Στρατού.
Τα Αποσπάσματα Προκαλύψεως της VII Μεραρχίας υπεχώρησαν προς Τσάγεζι επί της δεξιάς όχθης του Στρυμόνος, τα δε Αποσπάσματα Προκαλύψεως Νιγρίτης και Μπέροβας διεξάγουν αγώνας υποχωρητικούς.
Τα φυλάκια της Χ Μεραρχίας παρα το Καρασούλι υπεχώρησαν προς τας προφυλακάς της Χ Μεραρχίας, αίτινες τηρούσι τας θέσεις των.
Οι Σέρβοι, απωθηθέντες, υπεχώρησαν εκ Γευγελής, ήτις κατελήφθη υπο των Βουλγάρων. Αι Σερβικαί προφυλακαί εις Ιστίπ και Λέτοβα, προσβληθείσαι επίσης υπό Βουλγάρων, τηρούσι τας θέσεις των.
Η Α. Μ. ο Βασιλεύς, αναχωρών απόψε εξ Αθηνών, αφικνείται ενταύθα αύριον πρωίαν. Από της στιγμής ταύτης, καίτοι δεν εκηρύχθη ο πόλεμος, θεωρούμεθα εις εμπόλεμον κατάστασιν προς τους Βουλγάρους.
Η ΙΙ Μεραρχία διετάχθη να εκκαθαρίση την πόλιν της Θεσσαλονίκης από του Βουλγαρικού Στρατού.
Κατά διαταγήν της Α. Μ. του Βασιλέως, ετοιμασθήτε πάραυτα, όπως εκκινήσετε αύριον, επιτιθέμενοι κατά του εχθρού.
Η διαταγή επιχειρήσεων θα εκδοθή εντός της νυκτός.
Διατάξατε αυστηράν επαγρύπνησιν των προφυλακών, έχοντες υπ' όψει ενδεχομένην νυκτερινήν επίθεσιν εκ μέρους του εχθρού.
Θεσσαλονίκη 17.6.1913, ώρα 4.30 μ.μ. Αρχηγός Επιτελείου Δούσμανης»
Την ίδια μέρα επίσης, ο Βενιζέλος έστειλε προς το ΓΣ το παρακάτω:
«Αριθ. 679/Γ' Γενικόν Στρατηγείον, Θεσσαλονίκην
Λάβετε όλα τα αναγκαία μέτρα, όπως, εν περιπτώσει εκουσίας αναχωρήσεως εκ Θεσσαλονίκης Βουλγαρικού Στρατού, ή παραδόσεως αυτού, οι ημέτεροι φερθώσι προς αυτόν μετά πάσης τιμής.
Υφισταμένη έξαψις παθών επιβάλλει λήψιν ιδιαιτέρων και αυστηρών μέτρων προς επιτυχίαν τούτου.
Αθήναι 17.6.1913, ώρα 6.30 μ.μ.
Πρωθυπουργός Βενιζέλος»
Μετά το μεσάνυχτα της 17/18 Ιουνίου, ο Δούσμανης εξέδωσε την παρακάτω Γενική Διαταγή:
«Αριθ. 687/Γ' Διαταγή Γενική
Ο Βουλγαρικός Στρατός εσυνέχισε και χθες επιθετικήν στάσιν, προελάσας κατά τε του δεξιού και του αριστερού ημών.
Προκαλυπτικά Αποσπάσματα Ι και VII Μεραρχιών εξηκολούθησαν σύμπτυξίν των προς όγκον Μεραρχιών των.
Η ΙΙ Μεραρχία εκκαθαρίζει Θεσσαλονίκην από του Βουλγαρικού Στρατού, αιχμαλωτίσασα ήδη το πλείστον αυτού.
Η Α.Μ. ο Βασιλεύς διατάσσει, όπως άπασαι αι Μεραρχίαι παραμείνωσι σήμερον εν αναμονή, επιφυλασσόμενος να διατάξη προέλασιν, ευθύς ως απελευθερωθή πλήρως η ΙΙ Μεραρχία.
Θεσσαλονίκη 18.6.1913, ώρα 1 π.μ.
Αρχηγός Επιτελείου, Δούσμανης»
Μόλις έφτασε στη Θεσσαλονίκη, ο Κωνσταντίνος, εξέδωσε την παρακάτω Ημερησία Διαταγή:
«Αριθ. 686/Γ' Ημερησία Διαταγή
α) Διοικητήν ΙΙ Μεραρχίας
Συγχαίρω την ΙΙ Μεραρχίαν δια τον εν Θεσσαλονίκη αγώνα της. Πέπεισμαι, ότι δεν θα φεισθή κόπων, όπως μετάσχη εις τον ενδεχόμενοv αύριον αποφασιστικόν αγώνα.
Κοινοποιήσατε παρούσαν εις πάντας υφ’ υμάς άνδρας.
β) Αρχηγόν Δημοσίας Ασφαλείας
Εκφράσατε τα συγχαρητήριά μου εις την Κρητικήν Χωροφυλακήν και τους Αξιωματικούς και Ανθυπασπιστάς αύτης δια τον εν Θεσσαλονίκη κατά των Βουλγάρων χθεσινόν αγώνα των.
γ) Διευθυντήν Υπηρεσίας Μετόπισθεν
Συγχαίρω Τμήματα Υπηρεσίας Μετόπισθεν, μετασχόντα του εν Θεσσαλονίκη κατά των Βουλγάρων χθεσινού αγώνος.
Θεσσαλονίκη 18.6.1913 Κωνσταντίνος Β.»
Την ίδια μέρα ο Πρωθυπουργός ενημέρωσε τον Κωνσταντίνο για τις εξελίξεις στο Σερβο-Βουλγαρικό μέτωπο:
«Αριθ. 701/Γ΄ Α. Μ. Βασιλέα - Θεσσαλονίκην
Ταύτην στιγμήν Πρέσβυς Σερβίας μοι ανακοινοί τηλεγραφικήν εγκύκλιον Πρωθυπουργού Σερβίας Πάσιτς, γνωστοποιούντος, ότι Βούλγαροι δια Στρατού εκατόν χιλιάδων προσέβαλον Σερβικόν Στρατόν και ότι ο πόλεμος Σερβίας κατά Βουλγαρίας, καίτοι ακήρυκτος, δέον να θεωρηθή ότι ήρξατο.
Αθήναι 18.6.1913. Ώρα 7.40 εσπέρας
Πρωθυπουργός Βενιζέλος»
Τέλος, την ίδια ημέρα, ο Κωνσταντίνος απηύθυνε, προς τον Στρατό και τον Στόλο, το ακόλουθο Διάγγελμα:
«Συμπολεμισταί
Από της εποχής του Κόδρου μέχρι σήμερον οι πλείστοι Έλληνες Βασιλείς και Αυτοκράτορες δεν απέθανον επί της μαλακής, ηρέμου και καθαράς κλίνης της οικογενειακής των εστίας, αλλ’ επί του σκληρού, ταραχώδους και αιματοβρέκτου της μάχης πεδίου, υπέρ της Ελλάδος και των Ελλήνων αγωνιζόμενοι και προμαχούντες.
Εμπρός φιλοπάτριδες Έλληνες Στρατηγοί και Αξιωματικοί.
Εμπρός αγαπητοί Συνάδελφοι.
Εμπρός λεοντόκαρδοι Έλληνες Οπλίται.
Ο κύβος ερρίφθη.
Αποδυθώμεν Ελληνοπρεπώς εις τον υπέρ τών όλων Ελλαδοσώστην αγώνα.
Αναλογισθώμεν, ότι οι ένδοξοι ημών Πρόγονοι και δαφνοστεφείς Στρατηλάται και Στόλαρχοι και οι υπέρλαμπροι νικηταί από του Μαραθώνος μέχρι του Μπιζανίου και από της Σαλαμίνας μέχρι της Λήμνου, υπό του Πανθέου της Αθανασίας και της Δόξης, αγαλλόμενοι και συγκεκινημένοι, αποθαυμάζουσιν, επευφημούσι και χειροκροτούσι την ανίκητον και δαφνοστεφή Ελληνικήν Στρατιάν και τον ένδοξον και τροπαιοφόρον Στόλον της φιλτάτης Πατρίδος.
Και ο ένδοξος ημών Αυτοκράτωρ Βασίλειος Β', ο Μακεδών, υπερήφανος θεάται και συγκεκινημένος παρακολουθεί τας τετιμημένας και δοξασμένας Ελληνικάς Φάλαγγας, αγερώχως, ανδρείως και ορμητικώς προελαυνούσας και δεξιώς ελισσομένας με τας κυανολεύκους του Τιμίου Σταυρού Σημαίας των, υπερηφάνως αναπεπταμένας εν τω αυτώ ακριβώς πεδίω.
Όσοι εξ ημών επιζήσωμεν, θα συνεορτάσωμεν τα επινίκεια της σωτηρίας δια την Πατρίδα μεγάλης νίκης.
Όσοι δε πέσωμεν, χαρμοσύνως θα αναγγείλωμεν εις τους μεγάλους ημών προγόνους τον θρίαμβον ανταξίων απογόνων των, Προγόνων και αυτών καταστάντων.
Θεσσαλονίκη 18.6.1913 Κωνσταντίνος Β.»
«Συμπολεμισταί» …
Αυτός ο Στρατηγός – Βασιλιάς, ήξερε να διοικεί Στρατό....
Ήξερε να παρακινεί και τον τελευταίο φαντάρο....
Β.Β.