για την Ιερά Μονή Σινά
(Του Μάρκου Μπόλαρη)
Πώς ένα τουριστικό μεγαέργο απειλεί τον υποψήφιο της Αιγύπτου για την UNESCO.
Ένας Έλληνας ευρωβουλευτής λέει ότι ...
το Κάιρο υπονομεύει την ίδια την οργάνωση
που επιδιώκει να ηγηθεί
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Σαράντης Μιχαλοπουλος
Οι Έλληνες πολιτικοί δεν κρύβουν την αντίθεσή τους σε ένα θέρετρο που κατασκευάζεται κοντά σε μια αρχαία Ορθόδοξη μονή στην έρημο του Σινά στην Αίγυπτο. Τώρα υπάρχει ένας νέος στόχος:
ο υποψήφιος του Καΐρου για να ηγηθεί του πολιτιστικού οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών,
της UNESCO.
Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης του 6ου αιώνα στους πρόποδες του όρους Σινά έχει σημασία για Εβραίους, Χριστιανούς και Μουσουλμάνους. Διοικείται από μοναχούς της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, δέχεται πάνω από 100.000 επισκέπτες ετησίως και φυλάσσει ανεκτίμητα βυζαντινά εικονίδια, ψηφιδωτά και πρώιμα χριστιανικά χειρόγραφα.
Ωστόσο, με την Αίγυπτο να βρίσκεται στη διαδικασία κατασκευής πολυτελών ξενοδοχείων, βιλών και εμπορικών κέντρων στην περιβάλλουσα περιοχή, η μοίρα των ντόπιων Βεδουίνων, και της ίδιας της Μονής, φαίνεται αβέβαιη.
Τον Μάιο, ένα αιγυπτιακό δικαστήριο αποφάσισε ότι η Μονή βρίσκεται σε κρατική γη, αλλά ότι οι μοναχοί μπορούν να συνεχίσουν τις θρησκευτικές τους πρακτικές εκεί.
[Η βιβλιοθήκη της Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά φυλάσσει χειρόγραφα ίσης σημασίας και αξίας με αυτά που βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού.
Φωτογραφία: Σαράντης Μιχαλοπουλος | Euractiv]
Λίγο αργότερα, το Euractiv απέκτησε
αποκλειστική πρόσβαση
στον χώρο, όπου μοναχοί και ντόπιοι Βεδουίνοι εξέφρασαν ανησυχία για το αν η μονή θα επιβιώσει. Έλληνες και Αιγύπτιοι πολιτικοί διαπραγματεύονται αυτή τη στιγμή μια μακροπρόθεσμη πολιτική λύση.
Τώρα η ιστορία αυτή εισέρχεται σε μια άλλη μάχη, για το ποιος θα ηγηθεί της UNESCO – του οργανισμού με έδρα το Παρίσι που είναι υπεύθυνος για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Πολιτισμικό σοκ
Ο επόμενος γενικός διευθυντής της UNESCO θα εκλεγεί τον Οκτώβριο, και υπάρχουν δύο κύριοι υποψήφιοι: ο πρώην Υπουργός Τουρισμού και Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, Khaled El-Enany, και ο Firmin Edouard Matoko από τη Δημοκρατία του Κονγκό.
Ο El-Enany φαίνεται να έχει πλεονέκτημα, έχοντας ήδη λάβει την έγκριση της Αφρικανικής Ένωσης, του Αραβικού Συνδέσμου και αρκετών ευρωπαϊκών χωρών.
Αλλά πολιτικοί όπως ο Έλληνας ευρωβουλευτής Νικόλας Φαραντούρης από την ομάδα The Left, υποστηρίζουν ότι η αιγυπτιακή υποψηφιότητα είναι ασύμβατη με το θέρετρο που κατασκευάζεται τώρα κοντά στη μονή, την οποία η UNESCO θεωρεί τόπο Εξαιρετικής Παγκόσμιας Αξίας.
«Δεν μπορούμε να αποστρέψουμε τα μάτια μας από τον συμβολισμό του χρονισμού», έγραψε ο Φαραντούρης σε ανοιχτή επιστολή προς την UNESCO – καθώς και προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Καθώς δικαστικές αποφάσεις εκδίδονται στην Αίγυπτο, υπονομεύοντας την κληρονομιά της Μονής, η Αίγυπτος επιδιώκει ταυτόχρονα να αναλάβει την ηγεσία της ίδιας της οργάνωσης που αυτοαποκαλείται φύλακας της παγκόσμιας κληρονομιάς.»
Αιγύπτιοι αξιωματούχοι επιμένουν ότι οι μοναχοί θα συνεχίσουν να ασκούν τη θρησκεία τους χωρίς διαταραχή. Ωστόσο, ένα έγγραφο που είδε το Euractiv τον Αύγουστο έδειξε ότι οι αιγυπτιακές αρχές θα έχουν εποπτεία επί του θησαυρού της μονής, συμπεριλαμβανομένων επιχρυσωμένων εικονιδίων και αιώνων παλαιών χειρογράφων.
Ένας εκπρόσωπος της UNESCO δήλωσε ότι ο οργανισμός ζήτησε από το Κάιρο να σταματήσει περαιτέρω υλοποίηση του τουριστικού έργου μέχρι να διεξαχθεί μια Αξιολόγηση Επιπτώσεων στην Κληρονομιά – μια επανεξέταση του πώς τα αναπτυξιακά έργα μπορεί να επηρεάσουν την αξία των Τόπων Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Ο εκπρόσωπος δήλωσε ότι οι αιγυπτιακές αρχές ζητήθηκαν να διασφαλίσουν το φυσικό περιβάλλον της μονής, να διατηρήσουν την απομακρυσμένη της θέση και να «προσκαλέσουν επειγόντως μια αποστολή εμπειρογνωμόνων για να αξιολογήσουν το ακίνητο και να παρέχουν καθοδήγηση στην Αίγυπτο ώστε να εξασφαλιστεί ότι ο τόπος δεν θα υπονομευθεί».
Κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης τον Ιούνιο, οι υπουργοί Εξωτερικών της Αιγύπτου και της Ελλάδας συμφώνησαν να «εργαστούν προς την κατεύθυνση της διασφάλισης των δικαιωμάτων της μονής.» Ο Αιγύπτιος Υπουργός Εξωτερικών Badr Abdelatty τόνισε ότι η δικαστική απόφαση υπερασπίζεται τη βαθιά πνευματική σημασία της μονής και το σεβαστό θρησκευτικό της καθεστώς.
Η μοίρα της Μονής της Αγίας Αικατερίνης και η υποψηφιότητα του El-Enany για να ηγηθεί της UNESCO έχουν επίσης ανησυχήσει τους Κόπτες Χριστιανούς, μια θρησκευτική μειονότητα στην Αίγυπτο που εκτιμάται σε 10 εκατομμύρια.
Ο Adel Guindy, συνιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Coptic Solidarity, δήλωσε ότι ο El-Enany και το ιστορικό της Αιγύπτου δεν είναι ελπιδοφόρα όσον αφορά την υπεράσπιση της αποστολής της UNESCO.
«Υπάρχουν αμέτρητες περιπτώσεις πολύτιμων εικονιδίων, χειρογράφων ή κτιρίων που έχουν καταστραφεί από απρόσεκτες παρεμβάσεις», δήλωσε ο Guindy, αναφέροντας την κατεδάφιση ιστορικών τόπων, κακές πρακτικές αποκατάστασης και αυστηρούς περιορισμούς στα μέσα ενημέρωσης.
«Ένα θεμελιώδες κλειδί για να κατανοήσουμε την Αίγυπτο: Το κράτος προστατεύει, προωθεί και είναι στην υπηρεσία του Ισλάμ. Οτιδήποτε άλλο πρέπει να υποταχθεί», πρόσθεσε.
Το γραφείο του Αιγύπτιου προέδρου δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλιο κατά τη στιγμή της δημοσίευσης.
Οι ντόπιοι Βεδουίνοι «παραβλέπονται»
Για τον Ben Hoffler, σύμβουλο βιώσιμου τουρισμού που εδρεύει προηγουμένως στο Σινά, οι νομικές ενέργειες της Αιγύπτου να αφαιρέσουν τα δικαιώματα γης από τη μονή υποδηλώνουν έλλειψη γνήσιας πρόθεσης να διατηρήσουν τον τόπο.
[Ο Ben Hoffler παρείχε φωτογραφίες που δείχνουν έργα με τη μονή να φαίνεται στους πρόποδες του όρους Σινά. «Τα χρώματα, η γεωμετρία, τα στυλ και τα υλικά κατασκευής είναι ξένα προς την Αγία Αικατερίνη και το παραδοσιακό είδος αρχιτεκτονικής της.»]
«Η ευημερία ορισμένων από τα παλαιότερα και πολυτιμότερα πολιτιστικά τοπία και θεσμούς της ανθρωπότητας θυσιάζεται για να εξυπηρετήσει τα εμπορικά συμφέροντα της κυβέρνησης της Αιγύπτου και των εταίρων της», δήλωσε. «Νομίζω ότι υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα για το αν η μονή θα εξακολουθεί να υπάρχει – τουλάχιστον στη μορφή που τη γνωρίζουμε – μέσα σε μία ή δύο δεκαετίες.»
Ο Hoffler εξέφρασε επίσης ανησυχίες για την τοπική φυλή Βεδουίνων, τους Jebeleya, οι οποίοι έχουν χάσει ζωτικής σημασίας προγονικές γαίες λόγω της τουριστικής ανάπτυξης, χωρίς αποζημίωση. Περιοχές βοσκής και σπίτια έχουν καταστραφεί, και ένα μεγάλο νεκροταφείο εκταφιάστηκε και αντικαταστάθηκε με χώρο στάθμευσης.
[Ένας ντόπιος Βεδουίνος βοσκός κατσικιών. Φωτογραφία: Σαράντης Μιχαλοπουλος | Euractiv]
Σύμφωνα με τον Hoffler, ένα νέο αστικό περιβάλλον επιβάλλεται χωρίς τη συγκατάθεση των Βεδουίνων, απειλώντας την νομαδική τους κληρονομιά. Με 12.000 εισερχόμενους εργάτες για την ανάπτυξη του θερέτρου, υποστήριξε ότι η τοπική κοινότητα αντιμετωπίζει περιθωριοποίηση στην ίδια της την πατρίδα.
Όταν επικοινωνήσαμε με το Euractiv, η ομάδα της καμπάνιας του El-Enany δεν ήταν διαθέσιμη για σχόλιο.
Τι θα κάνει η ΕΕ
Οι χώρες της ΕΕ ψηφίζουν ατομικά στις εκλογές της UNESCO, όχι ως μπλοκ, και αρκετά κράτη μέλη – συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ισπανίας και της Αυστρίας – έχουν εκφράσει υποστήριξη για τον El-Enany.
Μια πηγή στο Παρίσι εξοικειωμένη με τα θέματα της UNESCO δήλωσε στο Euractiv ότι γεωπολιτικές σκέψεις μπορεί επίσης να παίζουν ρόλο.
Η ΕΕ επιδιώκει να διατηρήσει καλές σχέσεις με το Κάιρο, ιδιαίτερα μετά από αρκετές συμφωνίες για πράσινη ενέργεια και προσπάθειες περιορισμού της μετανάστευσης από την Αφρική.
«Υπάρχει ένα προγραμματισμένο υποθαλάσσιο καλώδιο για τη μεταφορά ανανεώσιμης ενέργειας από την Αίγυπτο στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας», σημείωσε η πηγή, προσθέτοντας ότι η Αθήνα πιθανότατα δεν θα θέσει σε κίνδυνο το έργο.
Η Ελλάδα, ειδικότερα, βρίσκεται σε λεπτή θέση. Η Αίγυπτος θεωρείται περιφερειακός σύμμαχος στην αντίθεση με μια τουρκο-λιβυκή συμφωνία που επαναπροσδιορίζει τις θαλάσσιες ζώνες στη Μεσόγειο και αμφισβητεί την κυριαρχία τόσο της Ελλάδας όσο και της Αιγύπτου.
Η Αθήνα δεν έχει ανακοινώσει αν θα υποστηρίξει τον El-Enany. Όταν ρωτήθηκε από το Euractiv, η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην UNESCO απάντησε ότι ο επικεφαλής της αποστολής, Γιώργος Κουμουτσάκος, βρισκόταν αυτή τη στιγμή εκτός γραφείου.
