Θεσμικά και οργανωτικά ζητήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης, το νέο τρόπο εκλογής των δημοτικών και περιφερειακών αρχών, την εποπτεία και τον πειθαρχικό έλεγχο των αιρετών, το μείζον ζήτημα των αρμοδιοτήτων, μεταξύ κράτους και αυτοδιοίκησης, που απασχολεί εδώ και πολλά χρόνια τους δήμους και τις περιφέρειες, περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τα πρώτα τεύχη του νέου Κώδικα Αυτοδιοίκησης που εστάλησαν χθες από...
Το μεγάλο ενδιαφέρον εστιάζεται και πάλι στο νέο εκλογικό σύστημα που έχει ήδη προαναγγελθεί από τον υπουργό Εσωτερικών Θεόδωρο Λιβάνιο με την εκλογή δημάρχων και περιφερειαρχών από την πρώτη Κυριακή και με όριο εκλογής το 42%. Επίσης, οι αυτοδιοικητικές εκλογές θα διεξάγονται κάθε πέντε χρόνια την τελευταία Κυριακή του μηνός Νοεμβρίου, ενώ στις καινοτομίες που φέρνει ο Κώδικας είναι η ηλεκτρονική ψήφος στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2028, τα ηλεκτρονικά δημοψηφίσματα και η αναβάθμιση των Συμβουλίων Νέων με καθολική ψηφιακή συμμετοχή.
Επίσης, μείζον για τους δήμους και τις περιφέρεις είναι το ξεκαθάρισμα των μεταξύ τους αρμοδιοτήτων οι οποίες σήμερα ξεπερνούν τις 1.150 και για τους δύο βαθμούς της αυτοδιοίκησης.
Η ΚΕΔΕ παρέλαβε από το ΥΠΕΣ τα αρχικά τεύχη του νέου Κώδικα Αυτοδιοίκησης, ενόψει της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσής της που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2025, σε κεντρικό ξενοδοχείο στην Αθήνα, με μοναδικό θέμα τη συζήτηση και λήψη απόφασης επί του περιεχομένου του Κώδικα.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΚΕΔΕ, τα τεύχη έχουν ήδη αποσταλεί στους δημάρχους και στις 13 ΠΕΔ, ενώ οι υπηρεσίες και οι συνεργάτες της έχουν ξεκινήσει την αναλυτική επεξεργασία των κειμένων, ώστε να διαμορφωθούν οι τελικές θέσεις της Ένωσης. «Η παραλαβή των αρχικών τευχών του νέου Κώδικα Αυτοδιοίκησης αποτελεί ένα καθοριστικό βήμα σε μια διαδικασία που η Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ Βαθμού διεκδικεί διαχρονικά την ολοκληρωμένη κωδικοποίηση της νομοθεσίας που διέπει τη λειτουργία των Δήμων» τονίζει μεταξύ άλλων ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ Λάζαρος Κυρίζογλου.
«Η συμμετοχή όλων μας είναι κρίσιμη», προσθέτει, «ώστε μέσα από μια συστηματική και ουσιαστική διαβούλευση να διαμορφώσουμε έναν Κώδικα που θα ενισχύει την αυτοτέλεια, την αποτελεσματικότητα και τον ρόλο των δήμων μας».
Η μεγάλη τομή
Η σημαντικότερη αλλαγή αφορά τη δυνατότητα κάθε εκλογέα να ψηφίζει ηλεκτρονικά για δήμαρχο, δημοτικό συμβούλιο, περιφερειάρχη και περιφερειακό συμβούλιο.
Όπως περιγράφεται στον κώδικα, «όποιος εκλογέας θέλει μπορεί να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής». Η ψήφιση του κώδικα στις αρχές του 2026 σημαίνει στην πράξη ότι το νέο μοντέλο θα εφαρμοστεί από τις αμέσως επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, πράγμα το οποίο εκ των πραγμάτων θα αλλάξει και τη στρατηγική των υποψηφίων.
Η διαδικασία θυμίζει το μοντέλο της επιστολικής ψήφου:
- Θα ανοίξει ειδική πύλη αιτήσεων, όπου ο πολίτης θα εγγράφεται χωρίς επιπλέον προϋποθέσεις.
- Την ημέρα των εκλογών, από τις 7:00 έως τις 19:00, ο ψηφοφόρος θα λαμβάνει ειδικό e-mail με σύνδεσμο προς μια ασφαλή ηλεκτρονική ιστοσελίδα.
- Εκεί θα εισέρχεται μέσω του κινητού τηλεφώνου του, θα επιλέγει υποψηφίους και θα καταθέτει την ψήφο του, η οποία θα καταμετρηθεί κανονικά το ίδιο βράδυ.
- Για τη διασφάλιση του αδιάβλητου προβλέπεται εφορευτική επιτροπή υψηλού κύρους, ενώ θα εφαρμοστούν αυξημένα πρωτόκολλα ασφαλείας, ώστε να αποτραπεί κάθε κακόπιστη χρήση του συστήματος.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η πλατφόρμα που θα αξιοποιηθεί είναι η «Ζευς», η οποία έχει χρησιμοποιηθεί επιτυχώς σε σειρά εκλογικών διαδικασιών εδώ και χρόνια.
Τι αλλάζει
Η μετάβαση σε ηλεκτρονική ψηφοφορία αποτελεί ισχυρό κίνητρο συμμετοχής, ειδικά για όσους δυσκολεύονται να μεταβούν στα εκλογικά τμήματα:
- Νέοι.
- Εργαζόμενοι με απαιτητικά ωράρια, άτομα με αναπηρία.
- Πολίτες που ζουν μακριά από τον τόπο εγγραφής τους.
Υπενθυμίζεται ότι στις αυτοδιοικητικές εκλογές δεν υπάρχουν τμήματα ετεροδημοτών, με αποτέλεσμα η αποχή να είναι ακόμα μεγαλύτερη και από τις εθνικές εκλογές. Μόνο στον δήμο Αθηναίων η αποχή στον δεύτερο γύρο έφτασε στο 67%.
Ηλεκτρονικά δημοψηφίσματα
Η δεύτερη μεγάλη καινοτομία αφορά τη θέσπιση ηλεκτρονικών δημοτικών δημοψηφισμάτων για θέματα αποκλειστικής αρμοδιότητας των δήμων. Το δημοτικό συμβούλιο θα μπορεί να ζητά τη γνώμη των πολιτών σε ζητήματα που προκαλούν συζήτηση ή διχογνωμία, από παρεμβάσεις σε κοινόχρηστους χώρους έως περιβαλλοντικές ή κυκλοφοριακές ρυθμίσεις.
Το δημοψήφισμα θα διεξάγεται αποκλειστικά ηλεκτρονικά (και όχι σε φυσικά εκλογικά τμήματα) επίσης από τις 7:00 έως τις 19:00 της Κυριακής. Για να θεωρηθεί έγκυρο, απαιτείται συμμετοχή τουλάχιστον του 25% των εγγεγραμμένων. Η διαδικασία θα προβλέπει επαρκή χρόνο ώστε οι πολίτες να ενημερωθούν για τα υπέρ και τα κατά κάθε επιλογής, με στόχο η απόφαση να είναι προϊόν ουσιαστικής γνώσης και συμμετοχής. Με την αλλαγή αυτή:
- Ενισχύεται η άμεση δημοκρατία.
- Ο δήμος αποκτά εργαλείο πολιτικής νομιμοποίησης.
- Οι τοπικές κοινωνίες συμμετέχουν πιο ενεργά στη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου.
«Για πρώτη φορά η τοπική αυτοδιοίκηση αποκτά μηχανισμό με τον οποίο η γνώμη των δημοτών αποκτά θεσμικό βάρος – χωρίς κόστος και χωρίς πολύπλοκες διαδικασίες», αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του κώδικα αυτοδιοίκησης.
Συμβούλια Νέων
Η τρίτη ψηφιακή καινοτομία αφορά την ουσιαστική αναβάθμιση των Συμβουλίων Νέων, με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχής της νέας γενιάς στα κοινά. Ολοι οι νέοι ηλικίας από 17 έως 28 ετών, που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους, θα μπορούν να ψηφίζουν ηλεκτρονικά για την ανάδειξη του Συμβουλίου Νέων του δήμου τους. Τα συμβούλια θα αποτελούνται από τρία έως 11 μέλη, ανάλογα με το μέγεθος του δήμου, ενώ θα έχουν δικαίωμα λόγου στο δημοτικό συμβούλιο για οποιοδήποτε σχετικό θέμα.
Θα μπορούν επίσης να αναδεικνύουν ζητήματα που αφορούν νέους πολίτες: από την εκπαίδευση και τις υποδομές έως τον πολιτισμό, τον αθλητισμό ή τις ευκαιρίες απασχόλησης. Η θητεία των μελών θα διαρκεί δυόμισι χρόνια, άρα μέσα σε μια δημοτική περίοδο θα διεξάγονται δύο εκλογικές διαδικασίες. Η πρώτη ηλεκτρονική εκλογή έχει ήδη προγραμματιστεί για τον Οκτώβριο του 2026.
Πως εκλέγονται δήμαρχος και περιφερειάρχης
Σύμφωνα με όσα αναφέρει σχετικό άρθρο (57) του νέου Κώδικα στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές:
1. Επιτυχών θεωρείται ο συνδυασμός που πλειοψήφησε με ποσοστό μεγαλύτερο του 42% + 1 ψήφο του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων, χωρίς να προσμετρώνται οι εναλλακτικές ψήφοι και επιλαχόντες συνδυασμοί του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου αυτοί που έλαβαν έστω και μία (1) έδρα, σύμφωνα με το άρθρο 57, περί κατανομής των εδρών του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου.
2. Δήμαρχος και αντίστοιχα περιφερειάρχης εκλέγεται ο επικεφαλής του οικείου επιτυχόντος συνδυασμού.
Αν κανένας συνδυασμός δεν πληροί τις προϋποθέσεις της παρ. 1 του άρθρου 55, περί επιτυχόντος συνδυασμού και επιλαχόντων συνδυασμών και εκλογής δημάρχου και περιφερειάρχη, τότε διεξάγεται από το αρμόδιο δικαστήριο δεύτερο στάδιο προσμέτρησης.
3. Αν κατά την ψηφοφορία υπάρξει ισοψηφία μεταξύ δύο ή περισσότερων συνδυασμών στην πρώτη θέση, στο δεύτερο στάδιο προσμέτρησης μετέχουν οι συνδυασμοί που ισοψήφησαν στην πρώτη θέση.
4. Αν κατά την ψηφοφορία υπάρξει ισοψηφία μεταξύ δύο ή περισσότερων συνδυασμών στη δεύτερη θέση, στο δεύτερο στάδιο προσμέτρησης μετέχουν ο πρώτος σε αριθμό έγκυρων ψηφοδελτίων συνδυασμός και όλοι οι συνδυασμοί που ισοψήφησαν στη δεύτερη θέση.
5. Στις ψήφους των συνδυασμών που συμμετέχουν στο δεύτερο στάδιο της προσμέτρησης, αθροίζονται, ανά συνδυασμό, οι εναλλακτικές ψήφοι που τους αντιστοιχούν, από τα ψηφοδέλτια των λοιπών συνδυασμών οι οποίοι δεν μετέχουν στο δεύτερο στάδιο της προσμέτρησης.
6. Επιτυχών συνδυασμός ανακηρύσσεται ο συνδυασμός που έλαβε στο δεύτερο στάδιο της προσμέτρησης, σύμφωνα με την παρ. 4, την απόλυτη ή σχετική πλειοψηφία.
Αν στην προσμέτρηση αυτή ισοψηφήσουν στην πρώτη θέση δύο τουλάχιστον συνδυασμοί, το αρμόδιο δικαστήριο διενεργεί δημόσια κλήρωση μεταξύ τους για την ανάδειξη του επιτυχόντος συνδυασμού.
7. Δήμαρχος ή περιφερειάρχης εκλέγεται ο επικεφαλής του επιτυχόντος συνδυασμού και επιλαχόντες συνδυασμοί του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου, αντίστοιχα, αυτοί που έλαβαν έστω και μία (1) έδρα, σύμφωνα με το άρθρο 57, περί κατανομής των εδρών του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου.
Πως κατανέμονται οι έδρες στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια
Το άρθρο 59 του Κώδικα, περί κατανομής των εδρών του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου, προβλέπει ότι:
1.Αν το ποσοστό επί του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων, χωρίς να προσμετρώνται οι εναλλακτικές ψήφοι που έλαβε ο επιτυχών συνδυασμός, είναι έως και 60%, ο επιτυχών συνδυασμός εκλέγει τα τρία πέμπτα (3/5) του συνόλου των εδρών του δημοτικού ή περιφερειακού, αντίστοιχα, συμβουλίου.
2.Το κλάσμα που προκύπτει στρογγυλοποιείται στην πλησιέστερη ακέραια μονάδα.2. Αν κατά τον υπολογισμό των τριών πέμπτων (3/5) και των δύο πέμπτων (2/5) του συνόλου των εδρών προκύπτει κλάσμα μικρότερο του ημίσεος της μονάδας, δεν υπολογίζεται, ενώ αν προκύπτει κλάσμα μεγαλύτερο του ημίσεος, στρογγυλοποιείται στην επόμενη μονάδα.
3. Οι έδρες του δημοτικού συμβουλίου που αναλογούν στα τρία πέμπτα (3/5) και στα δύο πέμπτα (2/5) έχουν, αντίστοιχα, ως εξής:
α) στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από δεκατρία (13) μέλη, οκτώ (8) και πέντε (5) έδρες, αντίστοιχα,
β) στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από δεκαπέντε (15) μέλη, εννέα (9) και έξι (6) έδρες, αντίστοιχα,
γ) στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από δέκα εννέα (19) μέλη, έντεκα (11) και οκτώ (8) έδρες, αντίστοιχα,
δ) στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από είκοσι πέντε (25) μέλη, δεκαπέντε (15) και δέκα (10) έδρες, αντίστοιχα,
ε) στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από είκοσι εννέα (29) μέλη, δεκαεπτά (17) και δώδεκα (12) έδρες, αντίστοιχα,
στ) στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από τριάντα πέντε (35) μέλη, είκοσι μία (21) και δεκατέσσερις (14) έδρες, αντίστοιχα,
ζ) στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από τριάντα εννέα (39) μέλη, είκοσι τρεις (23) και δεκαέξι (16) έδρες, αντίστοιχα, και
η) στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από σαράντα τρία (43) μέλη, είκοσι έξι (26) και δεκαεπτά (17) έδρες, αντίστοιχα.
4. Με βάση τις παρ. 1 και 2, οι έδρες του περιφερειακού συμβουλίου που αναλογούν στα τρία πέμπτα (3/5) και στα δύο πέμπτα (2/5) έχουν, αντίστοιχα, ως εξής:
*Στα περιφερειακά συμβούλια που αποτελούνται από τριάντα πέντε (35) μέλη, είκοσι μία (21) και δεκατέσσερις (14) έδρες, αντίστοιχα,
*Στα περιφερειακά συμβούλια που αποτελούνται από σαράντα πέντε (45) μέλη, είκοσι επτά (27) και δεκαοχτώ (18) έδρες, αντίστοιχα,
* Στα περιφερειακά συμβούλια που αποτελούνται από εξήντα ένα (61) μέλη, τριάντα επτά (37) και είκοσι τέσσερις (24) έδρες, αντίστοιχα,
*Στο περιφερειακό συμβούλιο της Περιφέρειας Αττικής που αποτελείται από ογδόντα πέντε (85) μέλη, πενήντα ένα (51) και τριάντα τέσσερις (34) έδρες, αντίστοιχα.
