Κώστας Μελάς
Αν κλείσουμε τα αυτιά μας στις συνεχείς φωνασκίες που καλύπτουν όλο και περισσότερο τον χώρο της ύπαρξής μας και επιχειρήσουμε να στοχαστούμε για τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, ίσως να αντιληφθούμε την κατάσταση του πολιτικού συστήματος και τις εγγενείς αδυναμίες του να αντιμετωπίσει τα πολύπλευρα και πολυεπίπεδα προβλήματα της χώρας.
Πολλοί...
Πολλοί...
είχαν ελπίσει ότι η βαθιά πολύπλευρη κρίση που διέρχεται η Ελλάδα θα οδηγούσε σε στοιχειώδη ποιοτική αλλαγή της συμπεριφοράς των πολιτικών κομμάτων. Η αδήριτη πραγματικότητα, όμως, δικαιώνει όσους είχαν τολμήσει να υποστηρίξουν ότι αντιθέτως αυτή όχι μόνο θα παραμείνει η ίδια, αλλά και θα κατρακυλήσει σε χειρότερα επίπεδα. Μάλιστα η συμπεριφορά των πολιτικών κομμάτων οδηγεί σε οδυνηρές σκέψεις, δικαιώνοντας τον Paul Valery ότι τελικά «δεν υπάρχει πολιτικό κόμμα που να μη μαίνεται κατά της πατρίδας».
Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι οι πολιτικές ηγεσίες δεν δίνουν καμία εξήγηση. Κάθε κόμμα έχει τα δικά του σκοτεινά σημεία, τις κρυφές του εκατόμβες και τα ανομολόγητα όνειρά του. Τους θησαυρούς του από απερίσκεπτα πράγματα και από προπέτειες. Όσα λησμόνησε στα σχέδιά του και όσα θέλει να κάνει να ξεχάσουν οι άλλοι. Αποσύρουν, προκειμένου να επιβιώσουν, όλα εκείνα τα οποία υπόσχονται, προκειμένου να εξασφαλίσουν την ύπαρξή τους. Συμπεριφέρονται κατά τρόπο δημαγωγικό-λαϊκιστικό, όσο βρίσκονται εκτός εξουσίας, και άλλο τόσο και περισσότερο όταν βρίσκονται στην εξουσία.
Η μόνη σταθερά είναι η προσπάθεια κάθε κόμματος να επιβάλλει τη βούλησή του στον εγχώριο αντίπαλο. Πολλές φορές επιτυγχάνει το ένα κόμμα να επιβάλει τη βούλησή του επί των αντιπάλων του, αλλά άλλες τόσες φορές αυτή η προσπάθεια έχει αποδειχθεί μοιραία. Τα συμφέροντα της χώρας δεν πρέπει να συγχέονται με τις προσδοκίες κάθε πολιτικού κόμματος. Η εκπλήρωση των επιθυμιών τους δεν μας απομακρύνει από τη δυστυχία ή και τον χαμό της χώρας. Εν τω μεταξύ, για να θυμηθούμε τον Σεφέρη «η Ελλάδα ταξιδεύει».
Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι οι πολιτικές ηγεσίες δεν δίνουν καμία εξήγηση. Κάθε κόμμα έχει τα δικά του σκοτεινά σημεία, τις κρυφές του εκατόμβες και τα ανομολόγητα όνειρά του. Τους θησαυρούς του από απερίσκεπτα πράγματα και από προπέτειες. Όσα λησμόνησε στα σχέδιά του και όσα θέλει να κάνει να ξεχάσουν οι άλλοι. Αποσύρουν, προκειμένου να επιβιώσουν, όλα εκείνα τα οποία υπόσχονται, προκειμένου να εξασφαλίσουν την ύπαρξή τους. Συμπεριφέρονται κατά τρόπο δημαγωγικό-λαϊκιστικό, όσο βρίσκονται εκτός εξουσίας, και άλλο τόσο και περισσότερο όταν βρίσκονται στην εξουσία.
Η μόνη σταθερά είναι η προσπάθεια κάθε κόμματος να επιβάλλει τη βούλησή του στον εγχώριο αντίπαλο. Πολλές φορές επιτυγχάνει το ένα κόμμα να επιβάλει τη βούλησή του επί των αντιπάλων του, αλλά άλλες τόσες φορές αυτή η προσπάθεια έχει αποδειχθεί μοιραία. Τα συμφέροντα της χώρας δεν πρέπει να συγχέονται με τις προσδοκίες κάθε πολιτικού κόμματος. Η εκπλήρωση των επιθυμιών τους δεν μας απομακρύνει από τη δυστυχία ή και τον χαμό της χώρας. Εν τω μεταξύ, για να θυμηθούμε τον Σεφέρη «η Ελλάδα ταξιδεύει».
Ο εγκλωβισμός της "σιωπηλής πλειοψηφίας"
Είναι κανόνας ότι η πολιτική θεμελιώνεται στην αδιαφορία της πλειονότητας των ενδιαφερομένων, της επονομαζόμενης σιωπηλής πλειοψηφίας. Χωρίς αυτή δεν υπάρχει δυνατότητα πολιτικής. Υπ’ αυτή την έννοια θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι δομικό στοιχείο της πολιτικής είναι η τέχνη να εμποδίζονται οι άνθρωποι από το να αναμειγνύονται σε ό,τι τους αφορά.
Στην εποχή μας, λόγω των σημαντικών κοινωνικών διεργασιών και των αλλαγών που έχουν επέλθει σε όλες τις στιγμές του κοινωνικού γίγνεσθαι (πολιτική, οικονομική, πολιτιστική), η ανάγκη συνεχούς αναφοράς «στην έννοια της ισότητας ως βασικού στοιχείου της έννοιας του λαϊκισμού» (όπως έλεγε ο Κονδύλης) και της κυρίαρχης σύγχρονης μαζικοδημοκρατικής κοινωνίας καθίσταται απολύτως αναγκαία.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το δομικό χαρακτηριστικό της πολιτικής, που αναφέραμε αμέσως παραπάνω, να λαμβάνει την εξής μορφή: να εξαναγκάζονται οι άνθρωποι να αποφασίζουν για πράγματα, με τα οποία δεν συμφωνούν. Στην πραγματικότητα, καλούνται να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία επικύρωσης ήδη προαποφασισμένων λύσεων, ή επιλεγμένων με προσεκτικά κριτήρια εναλλακτικών προτάσεων, που όμως καταλήγουν στον ίδιο παρονομαστή.
Ο εγκλωβισμός είναι απόλυτος και θανατηφόρος. Το πολιτισμικό DNA του ελληνικού πολιτικού συστήματος είναι δεδομένο. Το ίδιο και της ελληνικής κοινωνίας. Οι όποιες μεταλλαγές είναι αργόσυρτες και βασανιστικές. Υπάρχουν και προσπάθειες βίαιων μεταλλαγών, οι οποίες, λόγω ότι πρωτίστως ενδύονται τεχνικά χαρακτηριστικά, καταλήγουν σε αποτυχίες, δυσκολεύοντας περαιτέρω τον εκσυγχρονισμό της χώρας.
Ιστορικά διδάγματα
Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους αυτό το έργο επαναλαμβάνεται συνεχώς. Τα πολιτικά κόμματα εξακολουθούν να έχουν την ίδια συμπεριφορά, την οποία επιδεικνύουν από την αρχή της ύπαρξής τους, προκειμένου να παρουσιάσουν στο λαό ή νίκες και θριάμβους τους, ή δραματικές μεταξύ τους συγκρούσεις και καταγγελίες κατά αντιπάλων.
Σε κάποιες περιόδους της ελληνικής ιστορίας επήλθε υπέρβαση αυτής της κατάστασης των πολιτικών πραγμάτων, με αποτέλεσμα σημαντικότατη ωφέλεια για την χώρα. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίοδος 1910-1920, που ήταν μετά από έναν οδυνηρό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο και στο πολιτικό επίπεδο μια κυβερνητική αστάθεια. Αξίζει να μελετήσουμε προσεκτικά την περίοδο 1897-1910.
Είναι λάθος κάποιος να κάνει προβλέψεις με βάση την ιστορία. Η ιστορία είναι ένα από τα πιο επικίνδυνα προϊόντα που παρήγαγε ο ανθρώπινος εγκέφαλος, αν χρησιμοποιηθεί ιδεολογικά. Κάνει τους ανθρώπους να ονειρεύονται, τους δημιουργεί ψευδοαναμνήσεις, καθιστά υπερβολικά τα ανακλαστικά τους, διατηρεί ανοικτές τις παλιές πληγές τους, τους απομακρύνει από την πραγματικότητα, στερώντας τους τη δυνατότητα να πράξουν όπως επιβάλλουν οι πραγματικές ανάγκες.
