ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ
Τα αναλυτικά προγράμματα, που ξεπερνούν τα στερεότυπα δεδομένα διδακτικών στρατηγικών και δεξιοτήτων ενός ικανού δασκάλου, παίρνουν φωτιά αυτές τις μέρες με την αρχή της νέας σχολικής χρονιάς.
Παίρνουν φωτιά λόγω...
Παίρνουν φωτιά λόγω...
της αναδιαμόρφωσης και των αλλαγών που υφίστανται (σύνηθες φαινόμενο διακυβερνητικά) στο πλαίσιο της δυνατότητας διδασκαλίας ως δραστηριότητας και πρακτικής με νέους διδακτικούς στόχους.
Λόγω και των εσωτερικών διαφορών που εκδηλώνονται και αφορούν τον χρόνο, τις συνθήκες διδασκαλίας, την ποιότητα των βιβλίων (έχουμε και καινούργια, παρεμπιπτόντως, και αλλαγές σε παλαιότερα), τις απαιτήσεις της κοινωνίας (πρωτίστως των γονέων και κηδεμόνων των μαθητών) και τα κριτήρια βάσει των οποίων θα εκτιμηθούν τα αποτελέσματα διδασκαλίας των εκπαιδευτικών.
Θα εκτιμηθούν αξιολογικά με έμφαση στους νέους στόχους: την ανάπτυξη συλλογιστικής ικανότητας και κριτικής σκέψης στους μαθητές, ελευθεροφροσύνης, κοινωνικής αλληλεγγύης, φαντασίας, πρωτοβουλίας, αυτοπεποίθησης και δημιουργικότητας (σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο), με βάση τη διαδραστική σχέση δασκάλου-μαθητή στην σχολική τάξη.
Σχέση που επιτρέπει στην πρώτο να έχει μακροχρόνια παιδική και εφηβική ηλικία, γιατί - παρά την σωματοψυχολογική του ωρίμανση - ο συγχρωτισμός με τους μαθητές επιμηκύνει την περίοδο της δικής του μαθητείας. Κάτι που παίζει τον ρόλο της στην ιδιομορφία του και τον κάνει να ξεχωρίζει στον πίνακα χαρακτήρων των ενηλίκων,
Να ξεχωρίζει λόγω της ικανότητάς του να γίνεται νέο παιδί κατ' έτος, να μιλά τη ''γλώσσα της νιότης'' και να συνεννοείται με τους μαθητές του καλύτερα από τους γονείς τους, γιατί γνωρίζει να αντιμετωπίζει καλύτερα την νοοτροπία τους.
Κι αυτή η τελευταία γνώση του δασκάλου δεν αποκτιέται εύκολα, παρά μόνο με ''σκεπτικισμό'', προσέγγιση των μαθητών του, ενεργοποίηση της συναισθηματικής νοημοσύνης τους και αληθινό ενδιαφέρον γι' αυτούς.
Ενδιαφέρον που δεν καταλήγει να γίνει (στην πρώτη κιόλας σύγκρουση μεταξύ τους) παρακολούθημα της παλιάς κι αναχρονιστικής μεθόδου χειραγώγησης των μαθητών, με τον εκπαιδευτικό (από θέση ισχύος) να τους αντιμετωπίζει ως εγωιστής, ματαιόδοξος, δεσποτικός και αδιάλλακτος, κατά,,, παράβαση της ρήσης του Άγγελου Τερζάκη:
''Πάει ο καιρός που ένα επιτήδειο μηδενικό απαιτούσε το σεβασμό, επειδή κατάφερε να σκαρφαλώσει σε μια καθέδρα. Όλο και περισσότερο από δω κι εμπρός ο διδάσκων θα κρίνεται, ο ηγέτης θα ελέγχεται, ο γονιός θα πρέπει να δείχνεται άξιος της αποστολής του'' (απόσπασμα του δοκιμίου του ''Τα παιδιά με τα κλωνάρια'')...
Πέρασαν χρόνια πολλά έκτοτε, ασφαλώς, και - με τον ιλιγγιώδη ρυθμό που εξελίσσονται οι κοινωνίες μας - η πραγματικότητα μεταξύ μαθητών και δασκάλων έκανε άλματα στο θέμα εκδημοκρατισμού της Εκπαίδευσης.
Η αποδοτικότητα της διδασκαλίας εξακολουθεί να κρατάει τα σκήπτρα σ' αυτήν, αλλά ο βασικός παράγοντας (σε ρόλο ''μεσάζοντα'') - στο θέμα διδασκαλία-μάθηση - είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα σε δασκάλους/καθηγητές-μαθητές.
Σχέσεις που δημιουργούν το απαραίτητο κλίμα για να γίνουν ''εύπεπτες'' οι γνώσεις και αποτελεσματική η ψυχοπαιδαγωγική μετάγγιση των εκπαιδευτών στους εκπαιδευόμενους, ώστε να επιτευχθεί η διάπλαση του ήθους και της αγωγής στους τελευταίους, παράλληλα με την εξελικτική πορεία τους στην μαθησιακή διδασκαλία.
Να διαμορφωθεί και να καρποφορήσει η μέθοδος και η τέχνη του αληθινού δασκάλου (κατά τα πρότυπα της ''Μαιευτικής'' του Σωκράτη), για να κάνει τους μαθητές να γεννούν υγιείς ιδέες και να γίνουν αυτοδύναμοι, ώστε να μη χρειάζονται τη συνδρομή ''βακτηρίας''.
''Ο μέτριος δάσκαλος λέει. Ο καλός δάσκαλος εξηγεί. Ο ανώτερος δάσκαλος εμπνέει'', κατά τον Αμερικανό συγγραφέα William Ward.
Και εμπνέει, σίγουρα, όταν δεν χειραγωγεί τους μαθητές του, αλλά κατορθώνει να τους κάνει αυθύπαρκτους και ανεξάρτητους ανθρώπους οδηγώντας τους σταδιακά στον διανοητικό και ηθικό απογαλακτισμό τους.
Εμπνέει, όταν τους κάνει να πατήσουν στα πόδια τους και να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν μόνοι τους τις δυσκολίες, γιατί - όπως λέει ο Γερμανός στοχαστής του 18ου αι. Georg Lichtenberg, ''Ό,τι τελικά κατάφερες να ανακαλύψεις μόνος σου, αφήνει κάποιο ίχνος στο μυαλό σου και έτσι μπορείς να το χρησιμοποιήσεις ξανά στο μέλλον, αν παραστεί ανάγκη''.
Εμπνέει, όταν δεν περιορίζεται στο να δίνει πληροφορίες και να πλουτίζει σε γνώσεις τους μαθητές του απαντώντας στις απορίες τους τυπικά στο τέλος του μαθήματος, αλλά επινοεί στρατηγικές διδακτικές, για να κάνει ελκυστικό το μάθημά του και να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους.
Όταν συνερευνά μαζί τους ενισχύοντας τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία και δεν αποστασιοποιείται από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κάθε φορά ή τη διαταραγμένη συμπεριφορά τους, αλλά στέκεται στο πλευρό τους έτοιμος να τους συμπαρασταθεί όταν απαιτηθεί.
Όταν, πέρα από γράμματα, τρόπους, μουσική και αθλήματα, δουλεύει πάνω στην αγωγή, τον ψυχισμό και το ήθος τους. Για να έχει όμως αποτελέσματα αυτή η προσπάθειά του, θα πρέπει να γίνει ο ίδιος το πρότυπο των μαθητών του.
Για να επηρεάσει το πνεύμα τους, να έχει ο ίδιος φωτεινό πνεύμα. Για να επηρεάσει το ήθος τους, να είναι ο ίδιος τίμιος στις σχέσεις του μαζί τους. Για να τους διδάσκει δικαιοσύνη, να είναι ο ίδιος δίκαιος και, για να τους διδάσκει συμπεριφορά, να είναι ο ίδιος έμπλεος από συναισθηματική νοημοσύνη ώστε να διαμορφώνει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις με τους γύρω του και με τους μαθητές του.
Να διαμορφώνει σχέσεις εμπιστοσύνης και αγάπης απαντώντας στην περιοδική επιθετικότητα και εμφισβήτησή τους (η οποία περισσεύει στις μέρες μας) με ανεκτικότητα, καλοσύνη, εμπιστοσύνη και στοργή.
Στοργή και αγάπη, γιατί ''με την αγάπη που διεγείρει την παιδαγωγική ακτινοβολία'' - όπως λέει ο Ευάγγελος Παπανούτσος - ''ο αληθινός δάσκαλος θα ξαναβρεί τον εαυτό του μέσα στο παιδί'' (Ευ. Παπανούτσος: ''Οι δρόμοι της ζωής'').
''Θα γίνει, από ενήλικος, παιδί: άνθρωπος αγνός, δροσερός και εύπλαστος''. Άνθρωπος που θα βρει τον τρόπο να προσεγγίσει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις επιθυμίες των μαθητών του και τελικά να τους διαπαιδαγωγήσει.
Να τους διαπαιδαγωγήσει θυσιάζοντας (στην ιδανική περίπτωση) και το ίδιο το ''εγώ'' του, προκειμένου να τους καταστήσει αυτόνομους, αυθύπακτους και ανεξάρτητους, όπως ο Σωκράτης τους μαθητές του...
Κρινιώ Καλογερίδου
Λόγω και των εσωτερικών διαφορών που εκδηλώνονται και αφορούν τον χρόνο, τις συνθήκες διδασκαλίας, την ποιότητα των βιβλίων (έχουμε και καινούργια, παρεμπιπτόντως, και αλλαγές σε παλαιότερα), τις απαιτήσεις της κοινωνίας (πρωτίστως των γονέων και κηδεμόνων των μαθητών) και τα κριτήρια βάσει των οποίων θα εκτιμηθούν τα αποτελέσματα διδασκαλίας των εκπαιδευτικών.
Θα εκτιμηθούν αξιολογικά με έμφαση στους νέους στόχους: την ανάπτυξη συλλογιστικής ικανότητας και κριτικής σκέψης στους μαθητές, ελευθεροφροσύνης, κοινωνικής αλληλεγγύης, φαντασίας, πρωτοβουλίας, αυτοπεποίθησης και δημιουργικότητας (σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο), με βάση τη διαδραστική σχέση δασκάλου-μαθητή στην σχολική τάξη.
Σχέση που επιτρέπει στην πρώτο να έχει μακροχρόνια παιδική και εφηβική ηλικία, γιατί - παρά την σωματοψυχολογική του ωρίμανση - ο συγχρωτισμός με τους μαθητές επιμηκύνει την περίοδο της δικής του μαθητείας. Κάτι που παίζει τον ρόλο της στην ιδιομορφία του και τον κάνει να ξεχωρίζει στον πίνακα χαρακτήρων των ενηλίκων,
Να ξεχωρίζει λόγω της ικανότητάς του να γίνεται νέο παιδί κατ' έτος, να μιλά τη ''γλώσσα της νιότης'' και να συνεννοείται με τους μαθητές του καλύτερα από τους γονείς τους, γιατί γνωρίζει να αντιμετωπίζει καλύτερα την νοοτροπία τους.
Κι αυτή η τελευταία γνώση του δασκάλου δεν αποκτιέται εύκολα, παρά μόνο με ''σκεπτικισμό'', προσέγγιση των μαθητών του, ενεργοποίηση της συναισθηματικής νοημοσύνης τους και αληθινό ενδιαφέρον γι' αυτούς.
Ενδιαφέρον που δεν καταλήγει να γίνει (στην πρώτη κιόλας σύγκρουση μεταξύ τους) παρακολούθημα της παλιάς κι αναχρονιστικής μεθόδου χειραγώγησης των μαθητών, με τον εκπαιδευτικό (από θέση ισχύος) να τους αντιμετωπίζει ως εγωιστής, ματαιόδοξος, δεσποτικός και αδιάλλακτος, κατά,,, παράβαση της ρήσης του Άγγελου Τερζάκη:
''Πάει ο καιρός που ένα επιτήδειο μηδενικό απαιτούσε το σεβασμό, επειδή κατάφερε να σκαρφαλώσει σε μια καθέδρα. Όλο και περισσότερο από δω κι εμπρός ο διδάσκων θα κρίνεται, ο ηγέτης θα ελέγχεται, ο γονιός θα πρέπει να δείχνεται άξιος της αποστολής του'' (απόσπασμα του δοκιμίου του ''Τα παιδιά με τα κλωνάρια'')...
Πέρασαν χρόνια πολλά έκτοτε, ασφαλώς, και - με τον ιλιγγιώδη ρυθμό που εξελίσσονται οι κοινωνίες μας - η πραγματικότητα μεταξύ μαθητών και δασκάλων έκανε άλματα στο θέμα εκδημοκρατισμού της Εκπαίδευσης.
Η αποδοτικότητα της διδασκαλίας εξακολουθεί να κρατάει τα σκήπτρα σ' αυτήν, αλλά ο βασικός παράγοντας (σε ρόλο ''μεσάζοντα'') - στο θέμα διδασκαλία-μάθηση - είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα σε δασκάλους/καθηγητές-μαθητές.
Σχέσεις που δημιουργούν το απαραίτητο κλίμα για να γίνουν ''εύπεπτες'' οι γνώσεις και αποτελεσματική η ψυχοπαιδαγωγική μετάγγιση των εκπαιδευτών στους εκπαιδευόμενους, ώστε να επιτευχθεί η διάπλαση του ήθους και της αγωγής στους τελευταίους, παράλληλα με την εξελικτική πορεία τους στην μαθησιακή διδασκαλία.
Να διαμορφωθεί και να καρποφορήσει η μέθοδος και η τέχνη του αληθινού δασκάλου (κατά τα πρότυπα της ''Μαιευτικής'' του Σωκράτη), για να κάνει τους μαθητές να γεννούν υγιείς ιδέες και να γίνουν αυτοδύναμοι, ώστε να μη χρειάζονται τη συνδρομή ''βακτηρίας''.
''Ο μέτριος δάσκαλος λέει. Ο καλός δάσκαλος εξηγεί. Ο ανώτερος δάσκαλος εμπνέει'', κατά τον Αμερικανό συγγραφέα William Ward.
Και εμπνέει, σίγουρα, όταν δεν χειραγωγεί τους μαθητές του, αλλά κατορθώνει να τους κάνει αυθύπαρκτους και ανεξάρτητους ανθρώπους οδηγώντας τους σταδιακά στον διανοητικό και ηθικό απογαλακτισμό τους.
Εμπνέει, όταν τους κάνει να πατήσουν στα πόδια τους και να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν μόνοι τους τις δυσκολίες, γιατί - όπως λέει ο Γερμανός στοχαστής του 18ου αι. Georg Lichtenberg, ''Ό,τι τελικά κατάφερες να ανακαλύψεις μόνος σου, αφήνει κάποιο ίχνος στο μυαλό σου και έτσι μπορείς να το χρησιμοποιήσεις ξανά στο μέλλον, αν παραστεί ανάγκη''.
Εμπνέει, όταν δεν περιορίζεται στο να δίνει πληροφορίες και να πλουτίζει σε γνώσεις τους μαθητές του απαντώντας στις απορίες τους τυπικά στο τέλος του μαθήματος, αλλά επινοεί στρατηγικές διδακτικές, για να κάνει ελκυστικό το μάθημά του και να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους.
Όταν συνερευνά μαζί τους ενισχύοντας τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία και δεν αποστασιοποιείται από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κάθε φορά ή τη διαταραγμένη συμπεριφορά τους, αλλά στέκεται στο πλευρό τους έτοιμος να τους συμπαρασταθεί όταν απαιτηθεί.
Όταν, πέρα από γράμματα, τρόπους, μουσική και αθλήματα, δουλεύει πάνω στην αγωγή, τον ψυχισμό και το ήθος τους. Για να έχει όμως αποτελέσματα αυτή η προσπάθειά του, θα πρέπει να γίνει ο ίδιος το πρότυπο των μαθητών του.
Για να επηρεάσει το πνεύμα τους, να έχει ο ίδιος φωτεινό πνεύμα. Για να επηρεάσει το ήθος τους, να είναι ο ίδιος τίμιος στις σχέσεις του μαζί τους. Για να τους διδάσκει δικαιοσύνη, να είναι ο ίδιος δίκαιος και, για να τους διδάσκει συμπεριφορά, να είναι ο ίδιος έμπλεος από συναισθηματική νοημοσύνη ώστε να διαμορφώνει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις με τους γύρω του και με τους μαθητές του.
Να διαμορφώνει σχέσεις εμπιστοσύνης και αγάπης απαντώντας στην περιοδική επιθετικότητα και εμφισβήτησή τους (η οποία περισσεύει στις μέρες μας) με ανεκτικότητα, καλοσύνη, εμπιστοσύνη και στοργή.
Στοργή και αγάπη, γιατί ''με την αγάπη που διεγείρει την παιδαγωγική ακτινοβολία'' - όπως λέει ο Ευάγγελος Παπανούτσος - ''ο αληθινός δάσκαλος θα ξαναβρεί τον εαυτό του μέσα στο παιδί'' (Ευ. Παπανούτσος: ''Οι δρόμοι της ζωής'').
''Θα γίνει, από ενήλικος, παιδί: άνθρωπος αγνός, δροσερός και εύπλαστος''. Άνθρωπος που θα βρει τον τρόπο να προσεγγίσει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις επιθυμίες των μαθητών του και τελικά να τους διαπαιδαγωγήσει.
Να τους διαπαιδαγωγήσει θυσιάζοντας (στην ιδανική περίπτωση) και το ίδιο το ''εγώ'' του, προκειμένου να τους καταστήσει αυτόνομους, αυθύπακτους και ανεξάρτητους, όπως ο Σωκράτης τους μαθητές του...
Κρινιώ Καλογερίδου
